די לעגענדעס פֿונעם אַלטן שטעטל שעבערשין

Legends About the Town of Szczebrzeszyn

פֿון גענאַדי עסטרײַך

אין פּוילן, אין דער לובלינער געגנט, איז געווען אַזאַ ייִדיש שטעטל, וואָס די ייִדן האָבן עס גערופֿן שעבערשין. די געשיכטע פֿונעם שטעטל האָט זיך אַזוי טיף אײַנגעוואָרצלט אין יענע מקומות, אַז ס׳איז הײַנט שווער צו דערקלערן, פֿון וואַנען דער נאָמען נעמט זיך: צי די ייִדן האָבן דעם שטעטל געגעבן אַזאַ נאָמען, צי די אָרטיקע אײַנוווינער האָבן עס צוגעטראַכט.

ווי עס זאָל נישט זײַן, האָבן זיך אַרום דעם אַלטן ייִדישן שטעטל אײַנגעקריצט אינעם פֿאָלקס־זכּרון פֿאַרשידענע לעגענדעס. אייניקע פֿון זיי וועלן מיר הײַנט דערמאָנען.

לויט דער מסורה איז דאָס שטעטל שעבערשין די ערשטע פֿון די „תּשע קהילות‟, וווּ די ייִדן האָבן זיך באַזעצט אין פּוילן נאָך דער אויסוואַנדערונג פֿון שפּאַניע. דעריבער הייסט טאַקע דאָס שטעטל שעבערשין, וואָס מיינט, „שבֿ בראשון‟.

Read more

וואָס מיינט „אינטעליגענץ‟?

What is the Meaning of “intelligentsia”?

פֿון גענאַדי עסטרײַך

טרויעריק זײַנען געווען געשטימט פּען־מענטשן אין רוסלאַנד נאָך דער מפּלה פֿון דער רעוואָלוציע אין יאָר 1905. דאָס האָט זיך אָפּגעשפּיגלט אויך אין דער ייִדישער ליטעראַטור, וואָס זײַן מצבֿ האָט אַנאַליזירט מיכאל קרוטיקאָוו אין זײַן מאָנאָגראַפֿיע Yiddish Fiction and the Crisis of Modernity (2002). צו יענער צײַט געהערט, בפֿרט, די פּיעסע פֿון פּרץ הירשביין „אינטעליגענט‟.

די רייד גייט אין דער פּיעסע וועגן אַ ייִדישער משפּחה, וואָס באַשטייט פֿון די עלטערן און צוויי דערוואַקסענע קינדער. דער פֿאָטער איז געוואָרן אַ קאַליקער, אַזוי אַז די מוטער מוז פֿאַרדינען — זי באַקט און פֿאַרקויפֿט ברויט. די טאָכטער אסתּר און דער זון נחום זײַנען „אינטעליגענטן‟. אסתּר אַרבעט און, אַ דאַנק איר געלט, קען נחום זיך אין גאַנצן אָפּגעבן מיט דער אומלעגאַלער טעטיקייט.

Read more

דער ערשטער יום־טובֿ לכּבֿוד דעם ייִדישן סאָלדאַט

The First Holiday Honoring the Jewish Soldier

פֿון גענאַדי עסטרײַך

אַ היפּש ביסל איז שוין אַנגעשריבן געוואָרן וועגן דער טראַנספֿאָרמאַציע פֿון חנוכּה — פֿון אַ רעליגיעזן אין אַ נאַציאָנאַלן יום־טובֿ. דער פּראָצעס פֿון אָט דער טראַנספֿאָרמאַציע האָט באַקומען באַזונדערס קלאָרע פֿאָרמען בעת דער ערשטער וועלט־מלחמה. דעמאָלט זײַנען נאַציאָנאַלע געפֿילן אויפֿגעוועקט געוואָרן אַפֿילו בײַ די לײַט, וועלכע האָבן פֿריִער זיך ווייניק אינטערעסירט מיט אַזעלכע זאַכן. למשל, דעם 4טן דעצעמבער 1915 האָט דער „פֿאָרווערטס‟ געשריבן אין זײַן עדיטאָריאַל:

„חנוכּה! שטילע, רויִקע אָוונטן! ליבע פֿאַמיליען־פֿריידן! באַגײַסטערטע קינדערשע פּנימער וואַרטן מיט אומגעדולד אויף דער מינוט, ווען די חנוכּה־ליכטלעך וועלן אָנגעצונדן ווערן. דערוואַקסענע מענטשן פֿירן זיך אויפֿגעלייגט. עפּעס אַזאַ היימלעכקייט נעמט אַרום אַלעמענס נשמות. און אַלט און יונג ווערן איין פֿריילעכע קאָמפּאַניע.‟

Read more

ערשטע ייִדישע צײַטונג צו באַשרײַבן ייִדן ווי אַ פֿאָלק

First Yiddish Newspaper To See Jews as a Nation

פֿון גענאַדי עסטרײַך

מיט 100 יאָר צוריק, דעם 5טן נאָוועמבער 1914, איז אין ניו־יאָרק אַרויס דער ערשטער נומער פֿון דער צײַטונג „דער טאָג‟. דעם דאָזיקן יובֿל האָבן דעם פֿאַרגאַנגענעם זונטיק בשותּפֿות אָפּגעמערקט צוויי אינסטיטוציעס: „ייִוואָ‟ און דער ייִדישער אָפּטייל בײַם ניו־יאָרקער אוניווערסיטעט.

אָפּגעמערקט האָט מען עס שטיל, אָן אַ טאַראַראַם — מיט דורכפֿירן אַ סימפּאָזיום געווידמעט דער געשיכטע פֿון דער דאָזיקער וויכטיקער צײַטשריפֿט, וועלכע האָט עד־היום — צוליב אומפֿאַרשטענדלעכע סיבות — נישט אַרויסגערופֿן קיין געהעריקן אינטערעס אין דער אַקאַדעמישער פֿאָרשונג. דער סימפּאָזיום האָט טאַקע קלאָר אָנגעוויזן, אַז ס’איז דאָ אַ שטאַרקער אַקאַדעמישער פּאָטענציאַל פֿאַר צוגרייטן אַ קאָלעקטיוון באַנד, וואָס וועט פֿאַרלייגן אַ יסוד פֿאַר דער ווײַטערדיקער פֿאָרשונג פֿון דעם זײַטל אין דער אַמעריקאַנער ייִדישער געשיכטע.

Read more

• « Previous
• 1 ...
• 10
• 11
• 12
• 13
• ... 32
• Next »