ייִדישע פּאָעטן לייענען פֿון זייער ווערק
Yiddish Poets Read Their Work
אָפּצומערקן הונדערט יאָר נאָך דער טשערנאָוויצער שפּראַך־קאָנפֿערענץ אין 1908, האָט מען אָרגאַנזירט אַ קאָנפֿערענץ אין ירושלים, דעצעמבער 2009, אויף דער טעמע — „אַ הונדערט יאָר ייִדיש‟. בײַ איין סעסיע האָבן די הײַנטצײַטיקע ייִדישע פּאָעטן פֿאָרגעלייענט זייערע לידער. עס האָבן אָנטיילגענומען די דיכטער: רבֿקה באַסמאַן בן־חיים, יצחק ניבאָרסקי, אלי ביידער, משה לעמסטער, מרים קאָראַל, לעוו בערינסקי, אַהרן גרויסמאַן, און דניאל גלאַי. רבֿקה באַסמאַן בן־חיים האָט אויך פֿאָרגעלייענט לידער פֿון די פּאָעטן אַלכּסנדר שפּיגלבלאַט און יצחק גנוז. דער פֿאָרזיצער פֿון דער סעסיע איז געווען דניאל גלאַי, אָנפֿירער פֿונעם „לייוויק־הויז‟ אין תּל־אָבֿיבֿ.
אַלע סעסיעס פֿון דער קאָנפֿערענץ, וועלכע זענען צום טייל געפֿירט געוואָרן אויף ייִדיש, קען מען זען אויף „יו־טוב‟.
באַלעבאָסטע זיסינקע
Dear Hostess...
צווישן די הונדערטער אַלטע רעקאָרדירונגען פֿון ייִדישע לידער, וועלכע ליגן אין דער „ווערנאַדסקי־ביבליאָטעק‟ אין קיִעוו, איז פֿאַראַן אַ ליד, וואָס שלום־עליכם פֿלעגט אויך זינגען — „באַלעבאָסטע זיסינקע‟. די דאָזיקע פֿעלד־רעקאָרדירונג, וואָס שטאַמט פֿון אַנ־סקיס פֿאָלקלאָר־עקספּעדיציעס, קען מען הערן אויפֿן ערשטן קאָמפּאַקטל פֿון ייִדישע לידער, וואָס די ביבליאָטעק האָט אין 1997 אַרויסגעלאָזט —
Treasures of Jewish Culture in Ukraine
דאָס ליד „באַלעבאָסטע זיסינקע‟ האָט בלויז דרײַ ווערטער:
באַלעבאָסטע זיסינקע, זיסינקע, באַלעבאָסטע — זעמלעך!
לויטן פֿאָלקלאָריסט מנחם קיפּניס פֿלעגט שלום־עליכם צוגעבן קאָמישע סטראָפֿעס בײַם זינגען דאָס ליד. די פֿרויען־קאַפּעליע „מיקווה‟, מיט דער זינגערין אַדריאַן קופּער, האָט דאָס אַרײַנגענומען אין איר רעפּערטואַר, און אַנדערע גרופּעס זינגען שוין אויך דאָס ליד.
בעטלער, שנאָרער, אָרעמע־לײַט
Beggars, Shnorers and Poor People
פּרנסה בלײַבט פּרנסה
אין שטעטל איז אָנגעקומען פֿרײַטיק פֿאַר נאַכט אַן אָרעמאַן, גײט ער אַרײַן צום רבֿ און דערצײלט אים, אַז געקומען איז ער אַהער, צו גײן איבער די היגע הײַזער און בעט, אַז זײַן קלומעקל זאָל דאָ אין שטוב איבערליגן ביז איבער שבת. שבת־צו־נאַכטס נעמט מען בײַם רבֿ איבערטראָגן דעם אָרעמאַנס קלומעקל פֿון אײן אָרט אױפֿן אַנדערן, בינדט זיך עס אױף און עס פֿאַלט פֿון דאָרט אַרױס אַ היפּש פּעקל אַסיגנאַציעס. דער רבֿ האָט באַלד געשיקט רופֿן די ראָשי־הקהל און דערצײלט זײ די מעשׂה און מען נעמט זיך מײשבֿ זײַן — װאָס טוט מען מיט אַזאַ „אָרעמאַן‟?
איז געבליבן, אַז מען זאָל דעם ייִד פֿאָרלײגן אײנס פֿון די צװײ: אָדער דאָס גאַנצע געלט זײַנס פֿאַרבלײַבט בײַ קהל אױף צדקה, אָדער ער זאָל געבן אַ תּקיעת־כּף, אַז ער מאַכט זיך פֿאַרן געלט עפּעס אַ געשעפֿט און מער גײט ער ניט איבער די הײַזער.
אַ ביסל נחת פֿון קינדער
Joy From Children
פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום
ס’איז דאָך אַן אַלטער אמת, אַז אַ לערער איז רײַך מיט זײַנע תּלמידים. איך האָב געהאַט הונדערטער, נאָר זײער װײניק פֿון זײ זײַנען געװאָרן און געבליבן, װי די אײגענע קינדער — אױף אײביק. אײנע פֿון אַזעלכע קינדער איז מײַן יאַפּאַנישע „טאָכטער‟ שיהאָ מיטשימאַטאַ. מיך רופֿט זי מיכאל, נאָר מײַן פֿרױ רופֿט זי מאַמע. מיט אַ פּאָר טעג צוריק האָבן מיר באַקומען אַ בריװ פֿון טאָקיאָ מיט אַ גוטער בשׂורה, אַז אונדזער שיהאָ װערט אַ רעדאַקטאָרין אין אַ פֿאַרלאַג פֿאַר קינדער־ביכער. מיט אַן אָנדערהאַלבן יאָר צוריק איז שיהאָ געקומען צו באַזוכן אונדז אין ישׂראל און איך געדענק, װי זי פֿלעגט אָפּזיצן שעהן לאַנג און לערנען יעדן אין דער פֿרי, װי זי האָט זיך צעלאַכט, װען מײַן פֿרױ האָט זי באַװאָרנט, אַז „גאָט איז גרױס‟, און שיהאָ האָט בשום אופֿן ניט געקענט פֿאַרשטײן, װעגן װעלכן פֿון די טױזנטער געטער רעדט מײַן װײַב. נאָכן אומקערן זיך אַהײם האָט שיהאָ געהאַלטן צו פֿאָרן אין אַ קלײן דערפֿל לעבן פֿוקושימאַ, כּדי איבערצוגעבן אירע זײדע־באָבע אונדזערע מתּנות. דער שרעקלעכער טײַפֿון האָט אָפּגעטראָגן דאָס דערפֿל אינעם אָקעאַן, צוזאַמען מיט די תּושבֿים. אונדזערע מתּנות, אַ פּאָר אײדל־שטײנער פֿון ישׂראל, ליגן אינעם „טרױער־װינקל‟ פֿון שיהאָס משפּחה. די יאַפּאַנער האָבן ליב אײן מאָל און אױף אײביק. איך האָף, אַז קײנעם װעט ניט שאַטן איבערצולײענען אַ פּאָר ניט זײער באַקאַנטע פּרטים װעגן יאַפּאַנישן שטײגער־לעבן.
צװישן מענטש און מענטש
From One Person to Another
פֿון מ. ליפּסאָן
ר’ יצחק־אלחנן איז אַמאָל אַרױס מיט אַן עסקן איבער דער שטאָט, קלײַבן פֿאַר אַ געפֿאַלענעם בעל־הבית, אַ יורד. און מחמת דער בעל־הבית איז געװען אַ ידוע אין שטאָט, האָבן זײ אָפּגעמאַכט ניט אױסצוזאָגן קײנעם פֿאַר װעמען זײ קלײַבן.
גײענדיק איבער דער שטאָט זײַנען זײ אַרײַן צו אַ ייִד, אַ גבֿיר, בײַ װעמען זײ האָבן זיך געריכט צו קריגן אַ שײנע מטבע. דער גבֿיר האָט זײ זײער שײן אױפֿגענומען, זײ פֿאַרבעטן אין סאַלאָן און זײ געפֿרעגט מכּוח װאָס זײ זײַנען געקומען צו אים.
„דער ייִדישער שפּריכוואָרט־פּראָיעקט‟
The Yiddish Saying Project
מיר ברענגען פֿיר קורצע פֿילמען פֿון ייִדישע שפּריכוועטער, וואָס לויט דער אָרטאָגראַפֿיע פֿון דער שפּראַך און דעם אויסקלײַב פֿון די ווערטלעך, שטאַמען זיי, זעט אויס, פֿון דער חרדישער וועלט. די אַנימאַציע־קונסט פֿון די פֿילמען איז נישט קאָמפּליצירט, אָבער פֿאָרט פֿאַכמעניש געמאַכט. קיין קרעדיטן צום סוף פֿון די פֿילמען זענען נישט פֿאַראַן, ווייסט מען נישט ווער אָדער וווּ זיי זענען געשאַפֿן געוואָרן.
די פֿיר שפּריכוועטער, וואָס מיר האָבן אויסגעקליבן זענען:
קוק אַראָפּ, וועסטו וויסן ווי הויך דו שטייסט.
דאָס ליד „ס‘איז דער סטעפּ‟
'These Are the Steppes'
אויף איר קאָמפּאַקטל „זינגענדיק‟ [Zingendik] האָט סוזען לעוויטאַן צונויפֿגענומען עטלעכע חבֿרטעס און האָט רעקאָרדירט דאָס ליד „ס‘איז דער סטעפּ‟, אויך באַקאַנט ווי „די אַרבוזן‟ אין אַ רוסישן פֿרויען־סטיל מיט עטלעכע האַרמאָניעס, וואָס מע הערט זעלטן אין ייִדיש געזאַנג. די אַראַנזשירונג האָט לעוויטאַן געהערט אויף אַן עלטערער רעקאָרדירונג פֿון דער גרופּע The Pennywhistlers; אַ גרופּע ייִדישע פֿרויען, וואָס איז געווען צווישן די ערשטע צו זינגען סלאַווישע און באַלקאַנישע לידער אינעם ראַמען פֿון דער פֿאָלקסליד־אויפֿלעבונג אין אַמעריקע אין די 1960ער יאָרן. די הויפּט־אַראַנזשירערין פֿון דער גרופּע איז געווען עטל ריים, הײַנט אַ באַקאַנטע לערערין פֿונעם טראַדיציאָנעלן ייִדישן פֿאָלקליד־סטיל.
דער מחבר פֿונעם ליד איז דער סאָוועטישער פּאָעט מענדל אַבאַרבאַנעל (1888—1957), און דער קאָמפּאָזיטאָר — דער אַמעריקאַער בען יאָמען (1901—1970). לכּבֿוד דעם האַרבסט־סעזאָן און דער שניטצײַט האָבן מיר אויסגעקליבן דאָס ליד.
מע מאַכט חוזק פֿון זיך אַליין
Making Fun of Yourself
יום־טובֿ אין דער װאָכן
בעת דער גרױסער עליה נאָך דער פּראָקלאַמירונג פֿון דער ייִדישער מדינה, זײַנען די עולים אײַנקװאַרטירט געװאָרן אין די מעברות. באַגעגנט אײן ייִד, אַ נײַער עולה, אַ צװײטן ייִדן, און אַנשטאָט אים צו זאָגן „גוט־מאָרגן‟ זאָגט ער צו אים „גוט־יום־טובֿ‟. פֿרעגט יענער: „װאָס איז דאָס פֿאַר אַ ׳גוט־יום־טובֿ’ אין אַ פּראָסטן מיטװאָך?‟ ענטפֿערט דער ייִד: „אַז אָנגעטאָן גײען מיר אין אָפּגעריבענע קלײדער, װי אום פּורים די פּורים־שפּילער, און עסן, עסן מיר װי עס װאָלט געװען יום־כּיפּור, און װױנען, װױנען מיר אין די בײַדלעך װי סוכּות — נו, זאָגט אַלײן, איז דאָס ניט יום־טובֿ?‟…
שנאָבעל־פּרײַז 2013
The Shnobel Prize
פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום
אַלפֿרעד נאָבעל האָט ניט געקענט קײן ייִדיש און זיך אַפֿילו ניט פֿאָרגעשטעלט, אַז די ייִדן קאָנען זײַן גרױסע חוזק־מאַכערס, און אומעטום שטופּן זײ אַרײַן דעם „ש‟, ווען זיי ווילן פֿון עפּעס אָפּלאַכן — „בלאָטע־שמאָטע‟, „ייִנגל־שמינגל‟, „נאָבעל־שנאָבעל‟, אאַז״װ. װען ער װאָלט געװען מער געבילדעט, װאָלט ער גלײַך געלאָפֿן אין מאַגיסטראַט און געביטן זײַן פֿאַמיליע־נאָמען אױף אַ מער נײטראַלן נאָמען, למשל, לײקיס. דאַן װאָלטן מיר געהאַט אַ „שלײקעס־פּרײַז‟ אָדער אַ „שמעלקעס־פּרײַז‟. און נישט… אַ שנאָבעל־פּרײַז!… אַזױ צי אַנדערש, אָבער דער דאָזיקער „שנאָבעל־פּרײַז‟ (אױף ענגליש האָט עס ניט קײן טעם — Ig Nobel, אַ שענדלעכער פּרײַז) האָט פֿאַרנומען זײַן בכּבֿודיק אָרט אין דער הײַנטצײַטיקער װיסנשאַפֿטלעכער װעלט־קולטור און, װי שטענדיק, אױך דאָס יאָר איז די צערעמאָניע פֿאָרגעקומען אין די ימים־נראָים, אינעם האַרװאַרד־אוניװערסיטעט, אין באָסטאָן־שמאָסטען. אָט נאַט אײַך די רשימה פֿון די פֿריש־געבאַקענע שנאָבעל־לאַורעאַטן פֿאַר יאָר 2013:
שוין איין מאָל אַ סוכּה
Now That‘s a Suke!
פֿון שלום עליכם
פֿאַראַן מענטשן, װאָס האָבן קײן זאַך נישט געלערנט און קאָנען אַלצדינג; אין ערגעץ נישט געװעזענע און װײסן אַלצדינג; אױף קײן זאַך נישט באַטראַכט זיך און פֿאַרשטײען אַלצדינג.
אָט אַזאַ מענטש איז געװען בײַ אונדז אין כּתרילעװקע און גערופֿן האָט מען אים: „אײן מאָל משה‟.
דערפֿאַר האָט מען אים גערופֿן „אײן מאָל משה‟, װײַל אױף יעדער זאַך, װאָס ער האָט געזען, געהערט אָדער געמאַכט, האָט ער ליב געהאַט צו זאָגן: „שױן אײן מאָל אַזױ‟.
אַ חסידישער פֿאַרברענג אין סוכּה
A Hasidic Gathering in the Suke
אַ דאַנק דעם ליובאַוויטשער רבין ע״ה און דער ליובאַוויטשער באַוועגונג, האָט דאָס וואָרט „פֿאַרברענגען‟ באַקומען נאָך אַ טײַטש אין אונדזער צײַט — דאָס צוזאַמענקומען פֿון חסידים מיטן רבין אין אַ שיל, אַ ישיבֿה, אַ צימער, אַ זאַל, וכדומה, וווּ מע פֿאַרברענגט שעהען לאַנג מיט תּורה, געזאַנג און „לחיימס‟.
אין דעם ווײַטערדיקן ווידעאָ „פֿאַרברענגט‟ מען אין אַ סוכּה אין באָראָ־פּאַרק, ברוקלין, מיט הרבֿ יוסף־יצחק (איטשע) אָפֿען, אַ ליובאַוויטשער רבֿ און שליח פֿון ישׂראל. די רעקאָרדירונג געדויערט 5 שעה לאַנג, מיט תּורה, געזאַנג, מעשׂיות, און צום סאַמע סוף — אַ טענצל; אַלץ אויף הרבֿ אָפֿענס ליטוויש ייִדיש. אַוודאי, דערוואַרטן מיר נישט, אַז אונדזערע לייענער זאָלן קוקן די גאַנצע רעקאָרדירונג, אָבער ערבֿ די יום־טובֿדיקע טעג פֿון סוכּות איז גוט צו געניסן פֿון אַזאַ „פֿאַרברענג‟.
דאָס ליד „שׂימחת־תּורה‟
Listen to 'Simkhes-toyre'
קינדער, מיר האָבן שׂימחת־תּורה,
שׂימחת־תּורה אויף דער גאַנצער וועלט.
תּורה איז די בעסטע סחורה,
אַזוי האָט דער רבי מיט אונדז געקנעלט.
מאַרק וואַרשאַווסקיס קלאַסיש ליד „שׂימחת־תּורה‟ האָט מען געזונגען אין אַלע ייִדישע שולן איבער דער וועלט. וואַרשאַווסקי איז געבוירן געוואָרן אין אָדעס אין 1848 און געשטאָרבן אין קיִעוו אין 1907. כאָטש ער האָט פֿאַרדינט זײַן פּרנסה ווי אַן אַדוואָקאַט, האָט ער אין דער זעלבער צײַט געשאַפֿן זינגלידער, און ווען שלום־עליכם האָט זיי געהערט אין 1890 האָט ער וואַרשאַווסקין געבעטן זיי צו דרוקן. זײַן בוך „ייִדישע פֿאָלקסלידער‟ איז אַרויס אין 1900 אין קיִעוו מיט דעם ליד „שׂימחת־תּורה‟ און אַנדערע גוט־באַקאַנטע לידער ווי „דער אלף־בית‟ („אויפֿן פּריפּעטשיק‟).
טובֿה בן־צבֿי איז אַ ישׂראלדיקע זינגערין, און דאָס ליד געפֿינט זיך אויף איר קאָמפּאַקטל „שבת און יום־טובֿ‟ לידער, אַרויס אין 2006.
חכמות לכּבֿוד סוכּות
Wisdom for Sukkot
ווען מע פֿאַלט אַרײַן אין קהלישע הענט
ר׳ יוסף קאָלאָווער איז געווען באַרימט מיט זײַן למדות און צדקות, און מ׳האָט אים אָפֿט אָנגעבאָטן אַ רבנות־שטעלע אין די דערבײַיִקע שטעטלעך. דאָס שכונותדיקע און מיוחסדיקע שטעטל ברעזשאַן, איז שטאַרקער פֿון אַלע אַנדערע צוגעשטאַנען צו ר׳ יוסף צו ווערן זייער רבֿ. אויך זײַן ווײַב איז דאָס מאָל צוגעשטאַנען און געפֿאָדערט, ער זאָל אָננעמען דאָס רבנות. ר׳ יוסף איז אָבער פֿאַרבליבן פֿאַרעקשנט און באין אופֿן ניט געוואָלט ווערן אַ רבֿ.
איין מאָל האָט זײַן ווײַב גאָר שטאַרק צוגעשטאַנען, ער זאָל אָננעמען דעם כּתבֿ־רבנות אין ברעזשאַן. „ווייסטו וואָס, אויב דו וועסט מיר קויפֿן אַן אתרוג, אַ מהודרל, וועל איך מרוצה ווערן צו זײַן דער ברעזשאַנער רבֿ‟, האָט ער איר געזאָגט. די רביצין איז אַוועקגעפֿאָרן אין דער גרויסער שטאָט און אים געבראַכט אַן אתרוג, אַן אַנטיק, איז דאָס גאַנצע שטעטל געקומען אים באַקוקן און באַטאַפּן ביז ער איז געוואָרן שוואַרץ און באַפֿלעקט. קיין ברכה האָט מען איבער אים ניט מער געקענט מאַכן.
„זע‟ האָט ר׳ יוסף געזאָגט צו זײַן ווײַב — „דער שענסטער אתרוג ווערט אויס הדר, ווען ער פֿאַלט אַרײַן אין קהלישע הענט‟.
אומגעריכטע מתּנות
Unexpected Gifts
פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום
גאָט איז אַן עדות, אַז דאָס איז געשען אָן אַ כּװנה פֿון מײַן זײַט, נאָר ס’רובֿ פֿון מײַנע נאָענטע פֿרײַנד זײַנען געװען דאָקטױרים. און טאַקע ניט װײַל כ’האָב זיך גענײטיקט אין זײער פּראָפֿעסיאָנעלער הילף; זיי זײַנען דערצו נאָך געװען זײער גוטע דערצײלער, און איך, פֿון מײַן זײַט, — אַ געדולדיקער צוהערער. עס איז זײער שװער דורכקאָנטראָלירן, וואָסער מעשׂה זייערע האָט געהאַט אַ רעאַלן באָדן, און װעלכע איז געװען אַ פּרי פֿון אַ רײַכער פֿאַנטאַזיע. אײן זאַך, אָבער, איז מיר קלאָר, אַז סײַ די רעאַלע און סײַ די אױסגעטראַכטע דאָקטױרים־געשיכטעס געהערן צו דעם אומשטערבלעכן פֿאָלקלאָריסטישן שטאַם.
מײַן ערשטער תּענית
My First Fast
פֿון ב. גאָרין
שױן גלײַך נאָך ראָש־השנה האָב איך דערקלערט, אַז איך װעל פֿאַסטן יום־כּיפּור.
„זאָג ניט אַזױ, מײַן קינד,‟ האָט דער טאַטע תּיכּף זיך אָנגערופֿן, ניט אַזױ אומצופֿרידן װי דערשראָקן. „דו טאָרסט ניט זאָגן: דו װעסט, ווײַל דאָס איז אַזױ גוט, װי אַ נדר. זאָג: דו װעסט זיך סטאַרען.‟
„דו װעסט זען!‟ האָב איך שױן געזאָגט אײַנגעעקשנט.
ליִאַ קעניג אין „אַ שפּאַציר־באַגלייטער איבער וואַרשע‟
Lea Koenig in 'A Tour Guide in Warsaw'
אויפֿן „יו־טוב‟-וועבזײַטל איז פֿאַראַן אַ קאַנאַל — The Yiddish
Theater Channel — וואָס נעמט אַרײַן ווידעאָס פֿון די ישׂראלדיקער זינגער און אַקטיאָרן. די וואָך ווײַזן מיר אַ סצענע פֿון דער פּיעסע „אַ שפּאַציר־באַגלייטער איבער וואַרשע‟, מיט דער אַקטריסע ליִאַ קעניג; אַ קאָמעדיע וואָס ווערט דעם האַרבסט אַויפֿגעפֿירט פֿונעם „ייִדישפּיל‟־טעאַטער אין תּל־אָבֿיבֿ און אַנדערע שטעט אין ישׂראל. די פּיעסע האָט אָנגעשריבן הלל מיטלפּונקט. לאה שלאַנגער האָט זי איבערגעזעצט אויף ייִדיש. די אַנדערע אַקטיאָרן אין דער פֿאָרשטעלונג זענען: ענת אַצמון, אירמע סטעפּאַנאָוו, ישׂראל טרייסטמאַן און נתן העכט.
ליִאַ קעניג איז געבוירן געוואָרן אין אַ ייִדישער אַקטיאָרן־משפּחה אין פּוילן אין 1929. נאָכן חורבן האָט איר משפּחה זיך באַזעצט אין בוקאַרעשט און זי איז געוואָרן אַן אַקטיריסע אינעם בוקאַרעשטער מלאכה־טעאַטער. אין 1961 האָט זי און איר מאַן, דער שרײַבער און רעזשיסאָר צבֿי סטאָלפּער, עולה געווען קיין ישׂראל. גאָר גיך האָט זי זיך אויסגעלערנט עבֿרית, און געשפּילט אין דער „הבימה.‟ אין 1998 האָט מען איר צוגעטיילט דעם פּרס־ישׂראל פֿאַר איר קאַריערע אינעם ייִדישן און העברעיִשן טעאַטער.
אַ לענגערע ביאָגראַפֿיע קען מען לייענען אויף דער וועבזײַט:
http://jwa.org/encyclopedia/article/koenig-lia
„על־חטא‟, געזונגען פֿון מרדכי הערשמאַן
'Al-khet' Performed by Mordechai Hershman
„ווען עס קומט צו גיין דער שיינער, פֿײַנער יונגער־מאַן יום־כּיפּור אין שיל פֿאַרן רבונו־של־עולם און קלאָגט…‟, הייבט זיך אָן דאָס ליד, וואָס באַשטייט פֿון אַ געבעט פֿון אַ מתפּלל צום אייבערשטן, און דערנאָך אַ געבעט פֿון ר‘לוי־יצחק באַרדיטשעווער צום אייבערשטן. די שפּראַך פֿון די ייִדן איז לשון־קודש, אָבער גאָט ענטפֿערט אויף אוקראַיִניש!
דער זינגער, חזן מרדכי הערשמאַן, איז געווען באַקאַנט פֿאַר זײַנע אויסטײַטשונגען פֿון ייִדישע לידער. ער איז געבוירן געוואָרן אין 1888 אין טשערניגאָוו, אוקראַיִנע. אין 1904 האָט ער אָנגענומען די פּאָזיציע פֿון חזן אין זשיטאָמיר, און דערנאָך אין ווילנע. ער איז געקומען קיין אַמעריקע אין 1920 און געוואָרן דער חזן אין „בית־אל‟ אין ברוקלין. ער איז געשטאָרבן אין 1940.
חסידישע חכמות פֿאַר יום־כּיפּור
Hasidic Wisdom for Yom Kippur
ניט קיין גזלן
ר‘לוי באַרדישטעווער איז געקומען אין שיל צו כּל־נדרי און געזען, אַז אַלע מתפּללים זענען דורכגענומען אין אימה און טרויער, שטייען געבויגן און צעבראָכענע, האָט ער זיך צו זיי אָפּגערופֿן:
„וואָס שרעקט איר זיך, בײַ אַ גזלן אין די הענט שטייט איר אײַן?‟
אַז מע לאַכט מיט יאַשטשערקעס
Laughing Through Tears
פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום
כ’האָב געהאַט צװײ גוטע פֿרײַנד, בײדע ייִדן, בײדע שרײַבערס, בײדע געװעזענע קאַצעטניקעס. אַרעלע לוסטיג (Arnost Lustig, 2011-1926) פֿון פּראָג, טשעכיע און הערשל־צבֿי כּנר (Hersz Kanar, 2009-1929) פֿון קעלץ, פּױלן. אַרעלע לוסטיג האָט אָנגעהױבן זײַן „לאַגער־סטאַזש‟ אין טערעזין, ממשיך געװען אין אױשװיץ, איבערגעפֿירט געװאָרן קײן בוכענװאַלד, און פֿון דאָרטן איז ער אַנטלאָפֿן בעתן טױטנמאַרש. הערש־צבֿי כּנר האָט דורכגעמאַכט זעקס לאַגערן, דורכגעלעבט צװײ טױטנמאַרשן, און פֿאַרענדיקט די מלחמה אין בוכענװאַלד. מיט אײן װאָרט, צװײ „שײנע‟ יוגנט־ביאָגראַפֿיעס, אױף אַלע אונדזערע שׂונאים געזאָגט געװאָרן. נאָר װאָס?… בײדע האָבן ניט אױפֿגעהערט צו שפּאַסן און אױסלאַכן אַלץ, װאָס האָט זיך נאָר געלאָזט אױסלאַכן.
דער דאַנק פֿאַר אַ טובֿה
Gratitude for a Favor
אַ מאַן איז געגאַנגען דורך אַ וואַלד מיט אַ זאַק אויף די פּלייצעס. זעט ער אויפֿן וועג אַ בער. זײַן קאָפּ איז געווען אײַנגעקלעמט אין אַ שפּאַלט פֿון אַ בוים. דער בער האָט פּרובירט דאָרט נאַשן האָניק אין אַ נעסט פֿון בינען, האָט ער אַרײַנגעשטופּט זײַן קאָפּ צו ווײַט אין שפּאַלט. בעט זיך דער בער: „מענטשעלע ליבער, העלף מיר אַרויסשלעפּן מײַן קאָפּ פֿון דעם שפּאַלט. איך וועל דיר די טובֿה נישט פֿאַרגעסן.‟
לייגט דער מאַן אַנידער דעם זאַק און העלפֿט דעם בער אַרויסשלעפּן זײַן קאָפּ. ווי נאָר דער בער האָט געזען, אַז ער איז צוריק אַ פֿרײַער, זאָגט ער צום מאַן: „איך מוז אײַך אויפֿעסן; איך בין הונגעריק‟.
-
אַהיים
Home -
רעקלאַמעס
Advertise -
אַבאָנעמענטן
Subscribe -
תּנאָים און באַדינגען
Terms and Conditions -
פּריוואַטקייט־פּאָליטיק
Privacy Policy -
וועגן „פֿאָרווערטס‟
About -
וועבזײַט־מאַפּע
Sitemap -
אָפּטיילן
Sections -
ר. ס. ס.
RSS
Copyright © 2020, The Forward Association, Inc. All rights reserved.
