ווי קען מען הײַנט חתונה מאַכן די קינדער?

Who Can Afford to Marry Off Children Today?

פֿון מנחם מענדל

“דער אויבערשטער וועט שוין העלפן.”

מיט די ווערטער האט א יונגערמאן געפירט א שמועס מיט א באקאנטן זיינעם. איך בין נישט געווען טייל פונעם געשפרעך, וואס איז פארגעקומען אין פאליש פון שול, וואו איך בין צופעליג געזעסן און געזיפט א קאווע.

יענער, ווי איך האב פארשטאנען פון זיינע ווערטער, האט א כלה אין שטוב און דראפעט זיך אויף די גראדע ווענט מיט די אויסגאבן וואס קומען מיט חתונה מאכן א קינד. ער האט זיך אראפגערעדט פון הארצן פאר א צווייטן יונגערמאן, וועלכער איז, ווי מ’זאגט שוין “דארט געווען” – שוין חתונה געמאכט א קינד. דער ערשטער האט געזוכט ביים צווייטן עצות און אנווייזונגען, ווי צו שפארן און ווי צו שניידן. אין סך הכל איז פונעם שמועס אויסגעקומען, אז וויפיל מ’זאל נאר פרואווען שפארן, וועלן די הוצאות באטרעפן פיל העכער ווי די מעגליכקייטן.

“גאט העלפט די, וואס העלפן זיך אליין.” אזוי זאגט א באקאנט שפריכווארט. א מענטש דארף זיך פארלאזן אויפ’ן אויבערשטן, אבער ער קען נישט ארויפווארפן די ארבעט אויף גאט. ווען גאט וואלט געוואלט אז דער מענטש זאל גארנישט טאן, וואלט ער אים נישט אראפגעשיקט אויף דער וועלט. נשמות זיצן רואיג אינעם קאסמישן שטראם, און לאזן זיך טראגן וואוהין עס לאזט זיך נאר. די וועלט הייסט אן “עולם העשיה”, א וועלט פון מעשים. דא דארף מען טאן. גאט קען בלייבן באלעבוס, אבער ער וויל אז דער מענטש זאל טאן צו דער זאך אויף וויפיל די מעגליכקייטן זיינע דערלויבן אים. מען דארף די מעשים באלעבן מיט בטחון, וואס וועט האפנטליך אריינברענגען א ברכה אינעם געטוענעם. טאן דארף מען אבער.

אין אונזער וועלט, אין דער חרדי’שער געזעלשאפט, האט א מענטש נישט קיין סך ברירות ווען עס קומט צו אזעלכע מאנומענטאלע תקופות ווי חתונה מאכן א קינד. ער האט נישט די ברירה פון שניידן צופיל פונעם בודזשעט, ווייל דער נידעריגסטער אנגענומענער סטאנדארט איז נאך אלץ אויסטערליש הויך - העכער די מעגליכקייטן פונעם רוב. בלייבט אים טאקע נישט קיין אנדערע ברירה ווי פרובירן זיך צוצושטעלן לויט די בעסטע מעגליכקייטן. אויפ’ן איבעריגן פארלאזט מען זיך אויף גאט. די מעשים וואס מ’קען יא טאן ווערן דורכגעפלאכטן מיט בטחון, און ביים סוף דערלויבט דער מענטש “אמונה” איבערצונעמען דאס רעדל.

דאס איז וואס שייך דעם עולם וואס איז דא אויפגעוואקסן, דא חתונה געהאט, דא אויפגעהאדעוועט די קינדער, און וועט זיי דא חתונה מאכן. די פירערס פון דעם דאזיגן כלל טראגן אבער אן אחריות. זיי זענען די וואס שטייען ביי דער פירערשאפט פון דער חרדי’שער געזעלשאפט, און אויף זיי ליגט דאס אחריות פון אויסבעסערן דעם סיסטעם דארט וואו ער איז קרוב צו באנקראט. באנקראט, ווייל דער סטאנדארט פון חתונה מאכן א קינד איז העכער די מעגליכקייטן פונעם גרויסן רוב.

ווען די פירערשאפט וואלט געווען א פאסיווע, וועמענס ראלע אין סך הכל א צערעמאניאלע, וואלטן מיר נישט געקענט דערווארטן קיין רעפארמען וואס פאדערן ערנסטע ארבעט. ס’איז דאך אבער נישט אזוי: די חרדי’שע פירערשאפט האט זיך אין אונזערע צייטן צוגעטיילט ברייטע רעכטן און רעדט אריין אין זייער א סך אספעקטן פונעם חרדי’שן לעבן. אויב זיי טראגן למעשה דאס אחריות פון דעם ציבור, דארף אזא זאך, ווי ארויפפירן די פרשה פון חתונה-מאכן אויף נארמאלע רעלסן, פארנעמען איינס פון די ערשטע פלעצער אויף דער ליסטע פון פריאריטעטן.

רוב מענטשן וואלטן מסכים געווען אראפצוברענגען די הוצאות. זיי וואלטן וויליג געווען צו ברענגען דערפאר גרויסע קרבנות. זיי קענען אבער נישט, ווייל זיי זענען טייל פון א פארמאכטער געזעלשאפט מיט גוט-דעפינירטע כללים און גרעניצן פאר יעדן ריר אין לעבן. חתונה מאכן אונטער’ן פרייען הימל, צום ביישפיל, און סערווירן לייכטן פארבייסן מיט גוטע משקאות איז בשום אופן נישט קיין אפציע, פונקט ווי די חתן-כלה מתנות, רוב פון וועלכע פאלן באקוועם אריין אין די גרעניצן פון אויסברענגערישער לוקסוס, זענען מוז-זאכן וואס לאזן זיך נישט ארויסשניידן פונעם בודזשעט. מענטשן ווילן זיך פארגרינגערן, באזונדערס מיט’ן שניידן פון די אומ’רחמנות’דיג-אומנויטיגע צוגעהערן וואס מאכן אויס א שיינעם חלק פון די איבערגעטריבענע אויסגאבן, אבער זיי קענען נישט. זיי קענען נישט צוליב דער זעלבער סיבה פארוואס זיי האבן גרויסע פאמיליעס, בלי עין הרע, הגם זיי האבן נישט די מינדסטע אויסזיכטן צו קענען אויפהאלטן און אויפציען די דאזיגע קינדער אויף א געזונטן, מענטשליכן און געזעצליכן אופן.

דאס אחריות ליגט אויף די זעלבע וואס דיקטירן וועלכן טעלעפאן צו ניצן, וואספארא הוט צו טראגן, און אין וועלכן שול מ’מעג דאווענען. די זעלבע דארפן אויך זארגן, כאטש מיט אזויפיל אייפער און קנאות, אז דער ציבור וואס איז אונטער זייער קאנטראל זאל זיך קענען אן עצה געבן מיט די פאראנטווארטליכקייטן וואס קומען מיט’ן אויפוואקסן און לעבן אין דער געזעלשאפט.

אין א ווארט: זאל מען איינשטעלן “חתונה תקנות” מיט אזויפיל איבערגעגעבנקייט ווי קלוגע-טעלעפאן תקנות.