אַ מעשׂהלע וועגן שלש שבועות (חלק ב')

A Story of Three Oaths (Part 2)

פֿון ב. חסיד

(שײַכותדיקע אַרטיקלען: //blogs.yiddish.forward.com/yiddish-with-an-aleph/199526/

צווייטער קאפיטל: די קליינע פעלקער געווינען אין הימל

דער פוילישער שׂר האט געהערט וועגן וואס ס’גייט די רייד, האט ער געגעבן א הוסט אויס, זיך פארראכטן די לאנג-געדרייטע וואנצעס, און מיט א צעקאכטן פנים האט ער אנגעהויבן שרייען אויף דעם שׂר של עסטרייך: „פוילן איז עפעס א שטיק זאמד? בלויז עסטרייך דארף רעגירן אויף דער וועלט און לאזן אלע פעלקער זיך איינשמעלצן פאר’ן קייזער? איז עפעס די פוילישע נשמה נישט ווערט אז זי זאל זיך קענען פריי אויסדרוקן? אז זי זאל קענען ארויסציען איר פאן אין דער הויך און מיט א שטאלץ דערקלערן איר זעלבסטשטענדיגקייט? פארוואס זאלן אלע פעלקער ווערן פארוואסערט אונטער איין גרויסן שירעם וואס רופט זיך קייסערשאפט?‟ די שׂרים פון א רייע לענדער האבן צוגעשטימט מיט יעדן ווארט וואס איז ארויס פון זיין מויל.

דער פוילישער שׂר האט ווייטער געשטורעמט: „ס’איז נישט קיין פראגע וואס ס’איז בעסער פאר דעם אדער יענעם פאלק, נאר וואס ס’איז דאס נאטירליכע רעכט פון אלע פעלקער אין דער וועלט. מיר אלע דא זענען איינשטימיג אז יעדעס פאלק האט א רעכט צו זיין פריי, אן דעם וואס זי זאל זיך דארפן אונטערווארפן אונטערן יאך פון אימפעריאליסטישע עגאאיסטישע קייזערן. אויב האלט עסטרייך אז אן אימפעריע איז אזוי וויכטיג, זאל זי זיך מוחל זיין און זיך אונטערווארפן אונטער רוסלאנד אדער טערקיי.‟ הערנדיג די לעצטע ווערטער האט דער שׂר של עסטרייך געגעבן א קוועטש מיט די פלייצעס, ווי ער זאל וועלן אפטרייסלען פון זיך די קללה פונעם פוילישן שׂר. א סקרוך איז אים דורכגעלאפן אין די מלאכ’ישע ביינער.

דער פארזיצער פונעם בית דין של מעלה האט געגעבן א קלאפ אין טיש אז ס’זאל זיין שטיל. „גאט איז א רחום וחנון,‟ האט דער פארזיצער געזאגט, „אבער ער איז אויך א גאט פון משפט. אז איין אימפעריע זאל רעגירן איבער צענדליגער פעלקער איז קעגן די געזעצן פון יושר, אבער נאציאנאליזם פון קליינע פעלקער קען דערפירן צו בלוט פארגיסונג און אוועקשטופן רחמנות אין דער זייט. זאל משפט זיגן, אדער רחמים?‟ דער פארזיצער האט ארויסגענומען א וואגשאל און אנגעהויבן אפוועגן די צוויי זייטן. נאך אפאר מינוט פון שטילקייט האט ער אויסגערופן: „פעלקער וואס ווערן אונטערדריקט דורך אימפעריאליסטישע מלוכות זענען א רחמנות. אידישע קינדער אין גלות זענען ווידער א רחמנות. דאס הייסט, אויב אזוי, אז א בינטל פון רחמים שטעלט זיך דא אויף דער זייט פון צדק און משפט, און פאדערט אז ס’זאל קומען א סוף צום אימפעריאליזם. די צייט פון נאציאנאליזם איז געקומען.‟

געבליבן איז פאר כביכול ארויסצוגעבן דעם פסק. „איך האב אין מיין תורה געשריבן אז איך גיב דעם מענטש א פרייע בחירה,‟ האט זיך געהערט דאס קול פונעם כיסא הכבוד. „נאציאנאליזם קען טאקע ברענגען שלעכטס, אבער ס’קען אויך ברענגען גוטס. דער סוד פון נאציאנאליזם איז אז פעלקער הייבן אויף זייערע אייגענע פענער און ווילן זיך אליין פירן. זיי ווילן זיין באלעבאס איבער זייער אייגענעם גורל, אן דעם וואס מאכטפולע אימפעריעס זאלן זיי איינטיילן וויאזוי צו לעבן. אט דאס איז די פארקערפערונג פון בחירה אינעם קאלעקטיוון זין. לאמיר זען ווי דער מענטשליכער קאלעקטיוו פירט זיך, ווען מ’לאזט אים אליין זיך פירן.‟

דא האט זיך דאס געטליכע קול געוואנדן צו די שׂרי האומות וואס זענען געשטאנען צופוסנס פונעם כסא הכבוד און האט אויסגערעדט צו זיי אין א דונערדיגער שטימע: „מענטשן-קינדער, געדענקט גוט וואס איר זעט דא פאר אייך היינט, א ברכה און א קללה! די בחירה איז אין אייער האנט, איך בין שטאלץ מיט מיין יצירה, מיט דעם צלם אלקים וואס איז בכח אליין צו שאפן און קערן וועלטן, עלעהיי ווי קליינטשיגע געטער, נאר איך בעט אייך, איר זאלט נישט חרוב מאכן די וועלט מיט דעם געטליכן כח וואס איך האב אייך געשאנקען. ניצט עס אויס צום גוטן און בויט אויף א ליכטיגע וועלט פאר’ן מארגן פונעם מענטש.‟

די מערהייט שׂרים האבן אויפגעשפרונגען מיט שמחה און זיך ארויסגעלאזט אין א טאנץ. דא און דארט האבן זיך אנגעזען ברוגז’דיגע בליקן. די שׂרים פון צרפת און גערמאניע האבן עפעס אויסגעמורמלט וועגן עלזאס און לאריין (גערמאניע האט געהאלטן אז אט די פראנצויזישע געביטן קומט זיי), טייל האבן גערעדט וועגן פאן-סלאוויזם, פאן-גערמאניזם, און נאך אזעלכע מאדנע ווערטער, אבער בסך הכל איז די שטימונג געווען גוט אויפגעלייגט, ווי א רעגנבויגן וואס האט זיך אויסגעזעצט נאך א געדיכטן רעגן און די וואלקנס האבן נארוואס גענומען זיך צעשפרייטן. דער עולם מלאכים האט זיך געוואונטשן לחיים און צוגעגרייט די פליגלען זיך ארויסצולאזן אין וועג.

„און די אידן?…‟ האט דער עסטרייכישער שׂר פרובירט נאך איין מאל זיין מזל.

„די אידן‟ — האט די הייליגע שטימע פון כביכול געענטפערט — וועלן האבן די פרייע בחירה צו ברענגען די גאולה.‟

(המשך אין דריטן טייל אי”ה)