„קאַקי‟ איז אויך אַ וואָרט

A Persimmons Story

פֿון גענאַדי עסטרײַך

ס׳איז דאָ אַן אַלטער אַנעקדאָט וועגן אַ לערער, וואָס דערקלערט די ייִדישע קינדער דעם אונטערשייד צווישן ייִדיש און רוסיש. בפֿרט, עפֿנט ער די אויגן פֿון זײַנע תּלמידים אויף דעם אונטערשייד צווישן „נאַסטיע‟ (אַ פֿרויען-נאָמען) און „ניענאַסטיע‟ (שלעכטער ווערטער), „קאָשקאַ‟ (קאַץ) און „אָקאָשקאָ‟ (פֿענצטערל). און צום סוף ווײַזט ער אָן אויף דעם מאָדנעם פֿאַקט, אַז „קאַק‟ (אויף רוסיש מיינט עס „ווי‟) איז „בײַ זיי אויך אַ וואָרט‟.

דעם אַנעקדאָט האָב איך געהערט מיט צענדליקער יאָר צוריק. אָבער לעצטנס, סוף דעצעמבער, האָב איך זיך אין אים דערמאָנט. געשען איז עס אין איטאַליע, אין דעם שטעטל אַבאַנאָ טערמע, וואָס איז, מוז איך אײַך זאָגן, אַ שטיקל גן-עדן. מײַן ווײַב און איך האָבן זיך אַהין כּמעט צופֿעליק אַרײַנגעכאַפּט מיט אַ יאָר צוריק, און אין אַ יאָר אַרום זײַנען מיר אַהין געפֿאָרן שוין גאָר ניט צופֿעליק. אמת, ס‘איז ניט פֿאַר די לײַט, וואָס זײַנען ערנסט לגבי כּשרות — מע עסט דאָרטן אַזעלכע זאַכן, וואָס אַפֿילו איך, טרייף ווי עס קען נאָר זײַן טרייף אַ שוחטס אַן אייניקל, נעם עס ניט אין מויל אַרײַן.

הקיצור, פֿלעגן מיר פֿון מאָל צו מאָל אַרויסגיין אויף אַ שפּאַציר אַרויף און אַרום אַ בערגל, אויף וועלכן עס שטייט, ווי עס פֿירט זיך אין איטאַליע, אַ מאָנאַסטיר, אויפֿגעבויט מיט כּמה-וכּמה יאָרהונדערטער צוריק. בײַ זיי איז דאָך דאָרטן, בכלל, אַן אַנדער געפֿיל פֿון צײַט און געשיכטע. אין אַ שכנותדיק שטעטל שטייט אַ קלויסטער, וועגן וועלכן מע לייענט אין אַ דערקלערונג, אַז ס‘איז אויפֿגעבויט געוואָרן אין יאָר 1286, און אַז דאָס איז איינער פֿון די עלטסטע קלויסטערס אין דעם דאָזיקן ייִשובֿ.

איין מאָל גייען מיר שפּאַצירן און פּלוצעם שטויסן מיר זיך צונויף מיט אַ באַיאָרטער פֿרוי. פּינקטלעכער: זי לויפֿט אונדז אַנטקעגן, און ס‘איז קלאָר, אַז זי וויל אונדז עפּעס זאָגן. עפֿנט זי דאָס מויל און עס הייבט אָן פֿון איר פֿליסן די דײַטשע שפּראַך. איך הייב ניט אָן צו וויסן, לויט וועלכע סימנים נאָך האָט זי זיך דערוווּסט, אַז מיר פֿאַרשטייען די דאָזיקע שפּראַך. און יעדעס צווייטע וואָרט, וואָס פֿליט אַרויס פֿון איר מויל, איז: „קאַקיס‟.

איך קען ניט זאָגן, אַז מײַן דײַטש איז אין גאַנצן אומבאַהאָלפֿן. אָבער דאָס וואָרט „קאַקי‟ האָב איך און מײַן פֿרוי אויסגעלערנט נאָר מיט אַ פּאָר יאָר צוריק, ווען לעבן אונדז, אין אָקספֿאָרד, האָט זיך געעפֿנט אַ דײַטשיש געשעפֿט, „לידל‟ הייסט ער, וווּ בעתן סעזאָן פֿאַרקויפֿט מען „קאַקיס‟, דאָס הייסט, כורמעס.

די דײַטשישע פֿרוי איז געווען אויפֿגעבראַכט מיט דער איטאַליענישער ניט-באַלעבאַטישקייט. לעבן דעם בערגל זײַנען געשטאַנען גרויסע ביימער, אין גאַנצן באַדעקט מיט כורמעס, און קיינער האָט זיי ניט צונויפֿגעקליבן. הונדערטער כורמעס האָבן זיך פּשוט געוואַלגערט אויף דער ערד. האָט די פֿרוי — די באַלעבאַטישע דײַטשקע — געטענהט:

„גיט נאָר אַ קוק! אין די קראָמען, אין גאַנצן אַ הונדערט מעטער פֿון דאַנען, מאָנט מען אַ סך געלט פֿאַר אָט די קאַקיס, און דאָ וואַלגערן זיי זיך און מע צעטרעט זיי פּשוט‟.

זי האָט עס געזאָגט, אַרויסגענומען אַ פּלאַסטיק-קוישל, און גענומען צונויפֿקלײַבן די פֿרוכטן.

„איך וועל זיי איבערקלײַבן און גוט אויסוואַשן‟, — האָט זי אונדז אַנטפּלעקט איר סטראַטעגישן פּלאַן.

אַ סבֿרא, אַז זי האָט געוווינט ניט אין אונדזער האָטעל, וווּ מע האָט אָט די פּירות געקענט עסן דרײַ מאָל אַ טאָג, אָן שום באַגרענעצונג.

אַגבֿ, טאָמער ווילט איר וויסן, וואָס צו טאָן מיט כורמעס, קוקט אַרײַן אין:

//blogs.yiddish.forward.com/no-place-like-home/175511/persimmons-with-pistachio-nuts/