ווי אַזוי מיר האָבן פֿאַרקויפֿט קוגל בײַ אַ מאַרק אין מעקסיקע

How We Sold Kugel At a Marketplace in Mexico

פֿון יהושע כּהנא

אז איך בין צום ערשטן מאל געקומען קיין מעקסיקע האב איך מיך אנגעשטויסן אין א רייע מאכלים פון וואס איך האב נישט געוואוסט ביז איצט. א נייער ליסטע פון צענטראלע געריכטן און געטראנקען, אלע מיט גרויסע חשובע נעמען. בוריטא, טאקא, טארטיא, האמייקא, טאקילא. קלינגט צו מיר ווי שווערע גמרא’ישע ווערטער, מקפא, ליפתן, כיסנין, כמיהין, אנומלין, אניגרון. וויייזט אויס אז זיך באקענען מיט קולטוריעלע עסנווארג איז א טייל פונעם זיך באקענען מיט די מעקסיקאנער מדינה.

גלייך ווי דער אשכנזי האט קוגל, טשאלנט, קישקע, קנישעס, געפילטע פיש און טרויבן־זאפט (גרעיפ דזשוס), גלייך ווי דער מאדערנער ישראלי האט בורעקאס, פיטאט, פאלאפל, לבן, און שוקו, אזוי האט דער מעקסיקער זיין אייגענע קיך, מיט אייגענע פאפולערע נאציאנאלע געקעכצן, געבעקסן, און געטראנקען: טשוריסא (פלייש פינגערל), פריכאלעס (בונדל געמיש), און טשוראס (זיסער פריטל).

און ווי איז טאקע ווען די צוויי קיכן באגעגענען זיך?! אליינס האב איך בייגעוואוינט א שבת סעודה אין מעקסיקע וואו זייט ביי זייט איז געלעגן חלה מיט טארטיא, הערינג מיט סאלסא, איימעציבעלע ( (שבת’דיגע אייער-סאלאט מיט צוויבל) מיט גואקאמאלע, טרויבן זאפט מיט האמייקא (א מין צוקער וואסער), שנאפס מיט טאקילא, נאטשוס (מעקסיקאנער נאש) מיט מאנדלען, און אפילו פריכאלעס (מעקסיקאנער בונדל געקעכטס) מיט טשאלנט.

ווי איז אבער אז עס פאלט מיר איין צו פארוואנדלען דעם היימישן אשכנזישן קיך אלס א טייל פון דער גויאישע מעקסיקאנער קולינעריע? א מעקסיקאנער רעסטאראנט צווישן פאלנע מעקסיקאנער וואס פארקויפט נישט קיין קאזועלא (א געבאקענער פלייש און ירקות געמיש), נאר קוגעל?

אזא רעסטאראנט האב איך נישט באגעגנט, אבער איך האב עס אליינס אויספראבירט, און טאקע מיטן פלאן צו מאכן ריווח.

מיט מיין פארטנער, א געבוירענער אין מעקסיקא, זענען מיר געגאנגען אין טיהואוואנא צום מארק פלאץ ביים ים, זיך געטראפן א ווינקל, אויפגעשטעלט א טישל, עס שיין באדעקט, ביים פארנט געשטעלט האנט געשריבענע פלאקאטן, און ארויפגעשטעלט סענדוויטשן פון איימעציבעלע מיט ירקות, בארן קאמפאט, און רונדיגע בעקעלעך קארטאפל־קוגל לויטן טראדיציאנאלן רעצעפט, און אויך סאלסא כדי נישט אינגאנצן אויסצוזען ווי פון דער לבנה, ווי א טאטאלער פרעמדער. „מען קען אין מעקסיקא נישט פארקויפן געריכטן אן סאלסא‟ זאגט מיין פארטנער. ווי די שטייגער אין א מארק — שטעלן מיר אויך א טעצל צום פארזוכן.

פרייזן האבן מיר באשטימט לויט די סטאנדארטן פון א מעקסיקאנער רעסטאראנט, אין פעסאס פארשטייט זיך. וואס דארף קאסטן א קוגל אין מעקסיקע?… צו עפעס א פרייז האבן מיר זיך שוין דערשלאגן.

די שכינותדיגע טישלערס זענען געזעסן געלאסן אונטער דער שטענדיגער זון, זיך נישט געיאגט אין ערגעץ, אונז פארגעשלאגן הילף, און אפילו דערלאנגט א זון שירעם וואס מיר האבן נישט געברענגט מיט זיך. „אזוי זענען מעקסיקאנער, גוטע נשמות,‟ זאגט מיין פארטנער.

„ענסאלאדא דע הועווא (אייער סאלאט)! קוגעל דע פאפא (קוגל פון קארטאפל)!‟ רופט מיין פארטנער אויס צו יעדן דורכגייער. דא און דארטן שטעלט זיך אפ א יעניגער, אמאל א לאנגווייליגער מאן, אמאל א משפחה, אמאל אן עלטערע פרוי. איינער פארזוכט, גיט א צופרידענעם פארזוך־אויסדרוק מיטן מויל. איינער קויפט א סענדוויטש און א צווייטער — קאמפאט, דווקא מיט א סך וואסער, אנדערע — דעם קוגעל, און אויך סאלסא, פארשטייט זיך. דא קויפט א מוטער פאר די קינדער, דא אן איינצעלער מאן. מאכט זיך איינער פארבייסט אויפן ארט מיט א טיפישער מעקסיקאנער געשמאק, באשטעלט מיט חשק נאך עפעס און צעשמועסט זיך גוטמוטיג איבער די אינטרעסאנטע דעליקאטעסטן. אמאל אין ניו יארק ווען איך פלעג זען דאס מעקסיקאנער עסן האב איך געמיינט אז ער „פרעסט ווי א גוי‟, דא האב איך עס געזען אז ניין, „ער עסט מיט א מעקסיקאנער אפעטיט‟.

אמבעסטן איז געגאנגען די קוגעל דע פאפא, קונדן האבן זיך פאראינטערעסירט איבער דעם קארטאפל געבעקס. איינער, א טאטע פון א משפחה, איז אזוי געפעלן געווארן די קוגל אז ער האט געקויפט אכט דערפון.

א צווייטער מיט אן אויטא שטעלט זיך אפ, די פלאקאטן איבערן טישל האבן געכאפט זיין אויג. „איך האב באלד געזען אז דא אויף דעם טישל פארקויפט מען מאכלים וואס מען איז נישט געוואוינט אין מעקסיקע,‟ זאגט יענער, „כמעט אלע דא פארקויפן שווערע געקעכטצן, עפעס לייכט צו פארבייסן איז נישט אזוי צום געפֿינען, ווען איר זאלט קומען אלע מאל וואלטן זיך מענטשן מחיה געווען מיט די סחורה פאר פרישטיג אדער מיטיג!‟

מיר זענען דעם ערשטן טאג ארויס מיט ריוח, נאכן צאלן צוואנציג פעסאס מארק שטייער, איך בין אוועק מיט די הרגשה ווי אינעם מעקסיקאנער פאלק איז דא א באהאלטענע ליבע צו חסידישע מאכלים.

משה אמת וקוגלתו אמת