צי ברויך מען זאָגן ליגנס פֿאַר דער וועלט אַז „אַלעס איז גוט‟?

Should We Be Lying to the World That "Everything Is Fine"?

פֿון א. לייענער

איך שרײַב דעם בריװ װי אַ רעאקציע צום פֿאָרװערטס־אַרטיקל, „קינדער וואָס באַשליסן צו זײַן אַנדערש ווי די עלטערן‟.

דער בעל הגדה באשרייבט פיר מינים קינדער וואס זענען אנדערשט פון זייערע עלטערן. איך וויל זיך בעיקר באציען צו דעם לעצטן קינד, נעמליך דער וואס טענה’ט קעגן אונזער חסידשן חינוך פאר די דערויסנדיגער וועלט. דאס הייסט ער דערציילט ‘סודות פון גאנץ בראד’ אדער ‘וואשט אונזערע שמוציגע וועש פאר די ברייטער גאס’. הקיצור מען פויקט אויס אונזערע פנימיותדיגע פראבלעמען פאר פרייע אידן אדער גוים חלילה וחס, בעיקר באדערט אים דאס אז אונזערע מוסדות החינוך, אלגעמיין נאר פאר די אינגלעך, האט נישט קיין געהעריגער קאריקולעם צו מחנך זיין זיי פאר’ן לעבן.

דאס איז נישט אינגאנצען אמת, און אפילו אויב יא טאר מען דאס נישט טאן לויט אים. - אויף דעם ארויף וועל איך איינטיילן מיין ענטפער אויך אין פיר טיילן:

1) יעדעס קינד איז אנדערש פון זיינע עלטערן, די שאלה איז נאר צו בעסער אדער ארגער. איך װי א זיידע, טאטע, קינד און אייניקל, דאס הייסט איך לעב צווישן זעקס לעבעדיגע דורות, קען עדות זאגן אז די קינדער ברוך ה’ טוישן זיך על פי רוב נאר צום גוטן, פארקערט ווי דער שרייבער זעט צום שלעכטן. איך וועל פרובירן געבן איין דוגמא.

מיין באבע איז בכלל נישט געגאנגען צו קיין אידישען בית חינוך, נאר א האלבן טאג אין גויאשען פובליק סקול, און דער אנדער האלבן טאג געהאלפן אין שטוב. מיין אייניקל דאס מיידעלע קען בעסער הלכות שבת, הלכות צניעות און נאך טעגליכע קריטיש וויכטיגע הלכות, און די חומש, - פון מיין זון וואס קען שולחן ערוך און די ישיבה’ישע מסכתות סוגיות ווי א בריסקער רב….

2) איך װײס פֿון צוויי רבנים, פירות פון חסידישן חינוך, וואס זיי שרייען אז אונזער חינוך צום לעבן דארף א פארבעסערונג. איינער, הרב יששכר כ”ץ שליט”א, א קרית יואל סאטמאר תלמיד, האט סמיכה פונעם סאטמערען פוסק הדור אין אמעריקע, דער קארלסבורגער רב שליט”א ר’ יחזקאל ראטה פון בארא פארק מלפנים סאטמאר בארא פארק הויפט דיין און אויך א גרויסער חסידישער מקובל וואס איז אנגענומען איבער די גארער וועלט און פארהייליגט ביי יעדן פרומען איד; ווי אויך דער גרויסער משפיע און שריפטשטעלער הרב יואל אשר לאבין שליט”א, אויך א סאטמער תלמיד פון וויליאמסבורג, וואס שטאמט פון די גרעסטע רבישע משפחה, שטארק אנגענומען און פארהייליגט ביים אונגערישן סאטמערן געזעלשאפט; ‘זידיטשוב’. הרב לאבין שליט”א האט היינט אן אייגן קהילה אין לעיקוואוד און שרייבט גאר השקפה ארטיקלען איבער תורה און אידישקייט, אין אזאלכע סאטמערע פאפולערע מאגאזינען ווי ‘שטערן’ און ‘מאמענט’ און נאך.

אמת, מ’קען טרעפן חסרונות אויף יעדן רב, אז ער פארטרעט נישט גענצליך אייער גענויער פארעם פון אידישקייט, לויט אייער רבי און חסידות. אבער קיין איין חסדישער רב זאגט דאך נישט פארקערט פון זיי אז אונזערע מוסדות האבן יא א געהעריגען חינוך.

3) צי ברויך מען זאגן ליגענט פאר די וועלט איבער דעם פראבלעם, „אז אלעס איז גוט‟? - כדי נישט צו מאכן א חילול ה’? אפשר יא. אפשר נישט. דערווייל שרייען בלויז די צייטונג שרייבער, און אפאר עסקנים ווי ר’ אהרן בנציון ווידער און ר’ חיים דוד דעסער אזוי. זיי זענען דאס היפך דעת תורה. זיי זענען באצאלטע שכירי חרב וואס שרייען פאליטישע געדרייטע סטעיטמענטס וואס קוקט אויס ווי זיי פארלייקענען דאס מציאות. אז איינער וועט זיי פערזענליך פרעגן איבער דעם צו ס’איז א פראבלעם וועלן זיי אלע מודה זײַן אז אונזער חינוך דארף א תיקון. איך האב זיי געפרעגט. זיי געבן מיר אוודאי נישט קיין רשות נאכצוזאגן אלעס וואס זיי האבן מיר געזאגט. - הרב ר’ משה דוד נידערמאן שליט”א, דער הויפט עסקן און אנגענומענער שתדלן פונעם סאטמערן ציבור שוין זינט פופציג יאר, אדער הרב ר’ חיים דוד צוויבל שליט”א דער אנפירער פון אמעריקאנער אגדות ישראל. - זיי שרייען נישט פאר די וועלט, אז מיר ברויכן נישט קיין תיקון, זיי זאגן בלויז אז זיי פארעכטן דעם מצב, און אלעס וועט זיין גוט לעתיד… איך בין דן לכף זכות הרב ווידער און הרב דעסער אז זיי האבן זיכער א דעת תורה אז מען מוז זאגן ליגענט פאר די מידיע כדי צו מאכן א קידוש ה’.

4) לענין, זאגט מען נאך פון רבינו הקדוש מסאטמאר, אונזער ערשטער רבי ר’ יואל טייטלבוים זכותו יגן עלינו, לגבי זיינע פראטעסטן פאר די וועלט קעגן ציונות, „אז עס טוט וויי, שרייט מען!‟ - אויף אים האבן אלע רעליגיעזע ציונים ווי אויך די אגודה חסידות’ער אויך געשריגן אז ער מאכט א חילול ה’… - דאס אז מיינע קינדער ווערן באראבאוועט זייער לעבן, זייער עתיד, זייערע דורות, ווייל חז”ל זאגן ‘כל שאינו מלמדו אומנות מלמדו ליסטות’ דאס הייסט ‘ווער עס לערנט נישט זיין זון קיין פרנסה דער לערנט אים רויבעריי’ - דאס טוט מיר זייער וויי! איבערהויפט ווען די מוסדות פארלאנגען ביטער שווערע תקנות ווי זייערע פילטערס אויף מיינע טעלעפאנען, און נאך פרומע קאפריזן. יעדן טאג נייע גזירות ווי למשל די פרויען מאדעס אויב טוישט זיך עס וויאזוי מיין ווייב טוט זיך אן די סטייל, - שיקן מיר די מוסדות אהיים נייע סטראשעניקעס ווי מיינע קינדער ווערן זייער שטעקענעס אז מען ווארפט זיי ארויס. דאס קומט שוין נאך דעם ווי זיי מאכן הונדערטער מיליאנען רעגירונג’ס פראגראמען פון פאליטיקער וואס דארפן אונזערע בלאק-שטימעס פון טויזענטער שטימען אויף איינמאל. - בנוסף וואס איך צאל ביטער טייערע שכר לימוד.

איך וויל ענדיגען דעם אפרוף מיט אן ארגומענט וואס דער שרייבער האט נישט בארירט אבער אסאך ליטווישע און אנדערע פרומע אידן האבן טענות צו מיר, הלמאי אויב געפעלט מיר נישט וואס די פירער פון מיינע קינדער’ס מוסדות טוען מיט מיינע קינדער פארוואס שיק איך אהין מיינע קינדער? וועל איך ענטפערן: איך בין א חסיד, נאר איך בין בעל הבית אויף מיין קינד’ס מנהל און מלמד. ווייל איך צאל טייער שכר לימוד. איך האלט אז דאס איז דער בעסטער חינוך פאר מיין קינד פון אנדערע אלטערנאטיוון. איך האב א רעכט צו ארבייטן פאר מיין קינד’ס מוסד פארבעסערונג. - און נאר איך אלס פאטער האב אזא רעכט! קיין איין צייטונגס שרייבער קען דאס נישט אוועק נעמען פון מיר!