„יונעסקאָ” און דער סטאַטוס קוואָ אויפֿן הר־הבית

UNESCO and the Status Quo on the Temple Mount

פֿון בן זומא

דער שאנדפולער פרואוו פון דעם יו-ען קולטור-אגענטור, „יונעסקא‟, צו באצייכענען דעם הר הבית ווי אן איסלאמיש פלאץ, האט צו זיך א היפש-ביסל פאזיטיווע זייטן. זיך אפשטעלן אויף דעם פארצווייפלטן פרואוו פון דער לעכערליכער „יונעסקא‟-קערפערשאפט ארויסצורייסן דאס הייליגסטע פלאץ אונזערס פון אידישע הענט און עס איבערגעבן צו די מוסולמענער, איז נישט ווערט קיין איינציגן אות און קיין טראפן כעס. קיינער נארט נישט קיינעם און יעדער פארשטייט אז די גאנצע אפשטימונג איז נישט קיין סך מער ווי א צינישער פרואוו וויי צו טאן דאס אידיש לאנד און דאס אידיש פאלק. „יונעסקא‟ קען זיך איבערשרייען דאס אייגן קול און איבעררייסן די שטים-בענדער פון היינט ביז אויס, און דאס מציאות וועט זיך נישט בייטן: דער הר הבית איז געווען און וועט דערפאר בלייבן א אידישער בארג. קענסט פארלייקענען די עקזיסטענץ פון ביידע בתי מקדש וואס זענען דארט געשטאנען; פארבלייבט די היסטאריע וואו זי איז, אז דאס פלאץ איז געווען און איז צוריק אונטער אידישן בעלות.

די אפשטימונג פון די אינטערנאציאנאלע לצים אין דעם אזוי-אומרעלעוואנטן טעאטעראלן אגענטור, מאכט קיינעם נישט אויס, אויסער אויף איין פרט: צווינגען אידן צו זאגן הויך און מיט’ן פולן מויל אז דער הייליגער בארג איז פולשטענדיג אונזערס א פלאץ. דער פאקט וואס אן אינטערנאציאנאלע גרופע האט מחליט געווען צו דעקלארירן דעם הר הבית אלס אן איסלאמיש אייגנטום, וועט צווינגען אידן צו אנערקענען, פאר זיך אליין, אז דער הר הבית איז זייערס. ביז היינט האט דער רוב פון דער ישראל-באפעלקערונג, אריינגערעכנט דער פירערשאפט פון לאנד, געלאזט דעם ענין הענגען אין דער לופטן. דער הר הבית איז געווען דער גרויסער „עלעפאנט אינעם צימער‟, וועלכן יעדער זעט אבער וועמען קיינער וויל נישט דערמאנען. דער הר הבית געפינט זיך אינעם צענטער פון אידנטום און פונעם אידישן לאנד — אין ביידע זינען, געאגראפיש און פאליטיש. דאס האבן די אראבער אזוי געמאכט אז דער בארג, וועלכער איז געבליבן ווי פארגעסן נאך דעם וואס דאס לאנד האט זיך אומגעקערט צו אידן אין 1948, זאל אין די לעצטע יארן צוריק אריינקומען אין פאקוס. די מוסולמענער טומלע און שטעכן שוין מער ווי א יאר, און אויף אלעם איז דער אויסרייד: הר הבית – הגם קיינער האט גארנישט געטאן צו פראוואצירן די ווילדע מדבר-מענטשן. די מוסולמענער זענען פריי צו באזוכן דאס פלאץ ווען זיי ווילן, וויאזוי זיי ווילן, בשעת די אידן, די אייגנטליכע בארעכטיגטע און פאקטישע באלעבאטים, זענען געצוימט מיט דער צייט און פארנעם ווען און ווי זיי מעגן אויפ’ן בארג ארויפגיין.

ביז היינט, האט דער רוב פון דער ישראל פירערשאפט און באפעלקערונג איגנארירט די טעמע און זיך געמאכט כלא-ידע, ווי דער ענין עקזיסטירט נישט. די יונעסקא-באשלוס האט געביטן דעם סטאטוסקווא, און אין די לעצטע וואכן הערן זיך אלץ מער שטימען, אפילו פון דעם מעסיגן סעקטאר אין ישראל, וואס זאגן וואס איז ביז היינט געטראכט געווארן: דער הר הבית איז אונזערער!

אנגעהויבן פון יענעם גורל’דיגן קריג אין 1967, ווען ישראל האט באפרייט אלטשטאט ירושלים פון די ירדנ’ישע אקופאנטן, האט די רעגירונג אנגענומען א פאליסי פון סטאטוסקווא אויפ’ן הר הבית. דאס פלאץ וועט פארבלייבן אונטער ירדנ’ישער איבערזיכט. די אראבערס וועלן ווייטער און אומגעשטערט באזוכן און דאווענען אויפ’ן בארג, און די אידן וועלן קענען בלויז באזוכן, און אפילו דאס אויף א באגרעניצטן פארנעם, אבער בשום אופן נישט דאווענען.

די אראבער פארפירן שוין א שטיק צייט אז ישראל האט בדעה צו בייטן דעם סטאטוסקווא. קיין באווייזן דערצו זענען נישט פאראן; פארקערט נאך: די ישראל-רעגירונג האט קלאר געמאכט, מיט קלארע הבטחות און נאך מער קלארע מעשים, אז זי אינטענדירט נישט צו טוישן פונעם איינגעשטעלטן סיסטעם. עפעס א דזשוק איז די מוסולמענער אריין אין קאפ און הערן נישט אויף שרייען און פארפירן וועגן א געהיימען פלאן צו טוישן דאס מציאות אויפ’ן בארג.

קיינער האט נישט געהאלטן אז ישראל וועט טוישן דעם סטאטוסקווא. יעצט, מסתמא צום ערשטן מאל אין דער היסטאריע, קען אזא זאך געשען, און דעם דאנק וועלן מיר דארפן געבן טאקע דעם יונעסקא. דאס וועט זיין די גרעסטע איראניע, אז דווקא דער צינישער יונעסקא-שריט וועט פירן צו א פונקט-פארקערטער תוצאה.