אַ יונגע יתומה

A Young Orphan

פֿון סימי ליכטמאַן (Forward)

צוויי מאָל אין דעם איצטיקן חודש זאָגט מען יזכּור: איין מאָל יום־כּיפּור און איין מאָל — שמיני־עצרת. בײַ מיר איז דאָס אַ ספּעציעלער ווייטיק, ווײַל מײַן טאַטנס יאָרצײַט פֿאַלט אויס פּונקט צווישן ראש־השנה און יום־כּיפּור.

דער טאַטע איז נפֿטר געוואָרן, ווען איך בין געווען בלויז דרײַ יאָר אַלט. כ׳האָב אים קוים געקענט, אָבער פֿאָרט בין איך געווען גענוג גרויס אָנצוהאַלטן געוויסע זכרונות פֿון אים. כ׳זע, ווי ער שטייט אין זײַן שלאָפֿצימער און לייגט צונויף זײַן טלית; כ׳געדענק, ווי ער פֿלעגט אונדז, קינדער, דערמאָנען צו קײַען מיט אַ צוגעמאַכט מויל, און ווי ער פֿלעגט צוזאַמען מיט אונדז האָדעווען די קאַטשקעס, וואָס האָבן זיך אַרומגעדרייט לעבן אונדזער הויז.

במשך פֿון די יאָרן האָב איך זיך שטאַרק אָנגעהאַלטן אין די עטלעכע זכרונות פֿון אים. ס׳איז מיר אָבער שווער צו בענקען נאָך אַ מענטש, וואָס איך האָב בלויז געקענט במשך פֿון מײַנע פֿריסטע קינדער־יאָרן.

און דאָך, כאָטש איך פֿיל נישט קיין עמאָציאָנעלע פֿאַרבינדונג מיטן טאַטן, טראָג איך אַן אַחריות צו זאָגן יזכּור נאָך אים, צום ווייניקסטן פֿינף מאָל אַ יאָר: אויף זײַן יאָרצײַט, און אויך אויף יום־כּיפּור, שמיני־עצרת, פּסח און שבֿועות, ווען איך טו עס אין איינעם מיט די אַנדערע „יתומים‟ אין שיל.

ווען איך בין געווען אַ קינד האָט די מאַמע מיר דערלויבט אַרויסצוגיין פֿאַר יזכּור. אפֿשר האָט זי געהאַלטן, אַז ס׳איז נישט יושרדיק צו נייטן אַ קינד צו שטיין אין איינעם מיט די עלטערע פֿרויען, וועלכע ווישן די טרערן בעת זיי דערמאָנען זיך אין זייערע פֿאַרשטאָרבענע נאָענטע קרובֿים. אָבער נאָך מײַן בת־מיצווה האָב איך מער נישט געהאַט קיין ברירה.

הײַנט, אַז איך בין שוין 24 יאָר, פֿיל איך זיך ווײַטער פּונקט אַזוי אומבאַקוועם, ווי אין די ערשטע יאָרן, ווען איך פֿלעג באַהאַלטן דאָס פּנים אין אַ סידור, שעפּטשענדיק מײַן טאַטנס ייִדישן נאָמען, כּדי צו פֿאַרזיכערן, אַז איך זאָל אים נישט פֿאַרגעסן, און האָפֿנדיק, אַז קיינער קוקט נישט אויף מיר, די יונגע יתומה, מיט רחמנות.

אין כּמעט יעדער שיל, וווּ איך בין בײַגעווען, איז די טראַדיציע די זעלבע: דער רבֿ גיט אַ דרשה וועגן דער מיצווה צו געדענקען די נאָענטע קרובֿים, וועלכע זענען אַוועק פֿון דער וועלט, און דערנאָך גייען אַלע, וועלכע האָבן נאָך נישט פֿאַרלוירן קיין טאַטן אָדער מאַמען, אַרויס אין קאָרידאָר, כּדי צו שמועסן, בעת די נישט־מזלדיקע מוזן בלײַבן אינעווייניק, וווּ מע לאָזט אַ טרער און מע זאָגט צו צו געבן צדקה אינעם נאָמען פֿונעם נפֿטר. לויט דער טראַדיציע דאַרפֿן די מענטשן מיט לעבנדיקע עלטערן אַרויסגיין, ווײַל אויב נישט, וועלן די „יתומים‟ אפֿשר האָבן פֿאַראיבל אויף זיי.

דאָס בלײַבן בײַ יזכּור האָט זיך מיר תּמיד אויסגעדאַכט, ווי איך זאָג אויס אַ סוד: איך בין אַ יתום. (לויטן דין ווערט אַ מענטש באַטראַכט פֿאַר אַ יתום, אַפֿילו אויב ס׳איז געשטאָרבן בלויז איינער פֿון די עלטערן.) מײַנע נאָענטע חבֿרטעס ווייסן, אַז מײַן טאַטע איז שוין פֿון לאַנג נישטאָ, אָבער די קהילה ווייסט עס נישט. איך האָב אַ שטיפֿטאַטן, און אַלע מיינען, אַז ער איז מײַן אמתער טאַטע. דערפֿאַר, ווען איך בלײַב אויף יזכּור, איז עס אָפֿט מאָל דאָס ערשטע מאָל, וואָס מײַנע באַקאַנטע דערוויסן זיך, אַז ער איז בלויז מײַן שטיפֿטאַטע.

בײַ פֿיר־און־צוואַנציק יאָר בין איך שוין מער נישט די ייִנגסטע בײַ יזכּור. און דאָך, נישט געקוקט אויף דעם וואָס איך האָב לעצטנס חתונה געהאַט און אָנגעהויבן אַ נײַ קאַפּיטל אין מײַן לעבן, דערמאָן איך זיך יעדן יום־כּיפּור, אַז איך בין פֿאָרט אַ יתומה.