ווי שוואַרצע פּאַציענטן זעען ייִדישע דאָקטוירים

How Black Patients View Their Jewish Doctors

פֿון שלום בערגער

װי אָפֿט מאָל, האָט די פּאַציענטקע אין באַלטימאָר מיר געשטעלט אַ פֿראַגע בײַם ערשטן װיזיט מיט אַ בקשה: „מעג איך אײַך שטעלן אַ פּערזענלעכע פֿראַגע?“

זיכער, האָב איך געזאָגט. און — װידער, װי אָפֿט מאָל פֿריער מיט אַנדערע פּאַציִענטן — האָט זי געצילעװעט די אױגן אױף מײַן יאַרמלקע, אַ שײנע, אַן אױסגעשטריקטע פֿון זוגתי. „װאָס איז יענע… זאַך אױף אײַער קאָפּ?“

האָב איך איר געגעבן צו פֿאַרשטײן װאָס פֿאַר אַ מין קאָפּצודעק דאָס איז, און װאָס פֿאַר אַ ראָלע דאָס שפּילט. „אַהאַ,“ זאָגט זי, „אַ ייִדישע זאַך. דעטס גוד. אַ ייִדישער דאָקטער געפֿעלט מיר.“

נאָך אַזאַ מעשׂה: אַ שמועס מיט אַ צװײטער פּאַציענטקע, אַ מאַמע אַן אַפֿראָאַמעריקאַנערין (דאָס איז פֿאַרשטײט זיך נישט קײן גרױסער חידוש אין אַ שטאָט װי באַלטימאָר װוּ רובֿ אײַנװױנער זײַנען שװאַרצע). זי האָט איבערגעגעבן אירע פּערזענלעכע צרות בײַם אױפֿהאָדעװען שװאַרצע קינדער אין אַ שטאָט װוּ די פּאָליצײ־ברוטאַלקײט איז אַ פֿאַקט פֿון לעבן. פֿון אײן זײַט װיל זי, אַז די פּאָליצײ זאָל באַהאַנדלען אירע קינדער אױף אַ יושרדיקן אױפֿן אָן פּניות. צוריקגערעדט האָט זי אױך געזאָגט, אַז זי הײסט אירע בנים זיך אָנטאָן לײַטיש, װײַל אַזאַ אײַנדרוק װעלן זײ איבערלאָזן יענעם אױף דער גאַס.

איר פֿאַרשטײט דאָך,“ האָט זי זיך געװענדט צו מיר, די אױגן אָנװײַזנדיק אױף דער יאַרמלקע. „װוּ נאָר איר גײט, װײסט מען עפּעס װעגן אײַך.“

---

אין באַלטימאָר איז פֿאַראַן אַ ספּעציעלע פֿאַרבינדונג צװישן פּאַציענטן אַפֿראָאַמעריקאַנער און ייִדן דאָקטױרים. דאָס זאָג איך נישט אױפֿן סמך פֿון װיסנשאַפֿטלעכע באַװײַזן, נאָר פֿון די איבערלעבונגען און נאַראַטיװן פֿון אַ צאָל פֿרײַנד און קאָלעגעס, און פֿון דער געשיכטע פֿון בײדע גרופּעס. הײַנט איז די געזונט־סיסטעם אין אַמעריקע נאָך אַלץ אַ שטאַרק סעגרעגירטע, נאָר פֿריִער איז (אפֿשר) געװען נאָך ערגער. אַ מאָל האָבן אַפֿראָ־אַמעריקאַנער נישט געקענט געפֿינען װעמען ס׳זאָל זײ באַהאַנדלען. אָפֿט מאָל זײַנען די דאָקטוירים וואָס זענען יאָ געווען גרייט זיי צו זען געװען ייִדישע, װאָס זײַנען אַליין, כאָטש נישט אױף אַזאַ מאָס, אױסגעשלאָסן געוואָרן פֿון די מעדיצינישע הױכע פֿענצטער.

אפֿשר צוליב דעם האָבן אַ צאָל שװאַרצע פּאַציענטן פּאָזיטיװע מײנונגען װעגן ייִדישע דאָקטױרים װי אַ גרופּע. כאָטש דער אַנטיסעמיטיזם בײַ טײל אַפֿראָ־אַמעריקאַנער איז אַװדאי פֿאַראַן, זײַנען אױך דאָ די (כ׳האָב דאָס אַלײן געהערט) װאָס גלײבן אַז ייִדישע דאָקטױרים זײַנען בעסער.

קען מען פֿרעגן פֿאַר וואָס: צוליב אונדזער בשותּפֿותדיקער היסטאָרישער דרױסנדיקײט אין דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט? צוליב רעליגיעזער נאָענטקײט? פּאָליטישע ליבעראַלקײט? שװער צו װיסן. אַזאַ געטײלטע געשיכטע, קען זײַן, חזרט זיך װידער איבער בזמן הזה צוליב דער „טראָמפּישער‟ פּאָליטיק. בײדע פֿעלקער, כאָטש נישט אױף דער זעלבער מאָס, ווערן אױסגעשטעלט אױף דעם אַזױ־גערופֿענעם פּאָפּולאַריזם און נאַציאָנאַליזם (קריא: ראַציזם).

---

אין יעדן דור ברעכט מען די הענט אין דער ייִדישער קהילה, אַז װײניקער ייִדן דאָקטױרים זײַנען הײַנט דאָ װי אַ מאָל. אין 1950 האָט מען געזאָגט אַז די פּראָפּאָרציע ייִדישע דאָקטױרים איז געפֿאַלן מיט 20 פּראָצענט אין פֿאַרגלײַך מיט אַ האַלבן יאָרהונדערט פֿריִער (אַזױ לױט אַן אַרטיקל אין ייִט״אַ). איך האָב נישט קײן פֿאַרגלײַכיקע דאַטן צו מעסטן דעם מצבֿ הײַנט מיט דער פֿאַרגאַנגענהײט, נאָר אַן אַנקעטע װעגן רעליגיעזע פֿאַרבינדונגען צװישן דאָקטױרים האָט מען יאָ אַדורכגעפֿירט, און אַרױסגעגעבן אין דער װיסנשאַפֿטלעכע ליטעראַטור, אין 2005.

אַרױסגעװיזן האָט זיך דעמאָלט, אַז ייִדן באַטרעפֿן אַ צװײ פּראָצענט פֿון דער אַמעריקאַנער באַפֿעלקערונג, כאָטש פֿון דאָקטױרים — 14 פּראָצענט. װאַרט נאָר, נישט נאָר ייִדן זײַנען אַן אױסנאַם. אױך הינדויִסטן, מאָרמאָנען, מוסולמענער, און בודיסטן (כאָטש נישט אַטעיִסטן!) געפֿינען זיך מער אָפֿט בײַ דאָקטױרים, װי אין דער אַלגעמײנער באַפֿעלקערונג. פֿאַר װאָס? אפֿשר דערפֿאַר װײַל אַזעלכע מינאָריטעטן האָבן בשותּפֿות אַזאַ „אימיגראַנטישן“ צוגאַנג, דאָס װילן אַרױפֿאַרבעטן זיך (אָן די מניעות װאָס אַנדערע פֿעלקער — למשל, אַפֿראָאַמעריקאַנער, מוזן זיך מיט זיי ראַנגלען).

שטעלט זיך די פֿראַגע, אױף װי װײַט האָט זיך געביטן דער מצבֿ אין די לעצטע 10-20 יאָר? איך קען ברענגען אומדירעקטע ראַיות, נאָר יעדער װאָס האָט אַדורכגעמאַכט די מעדיצינישע טרענירונג אין די לעצטע יאָרצענדליקער װײסט אַז די ייִדן פֿירן מער נישט דאָס רענדל. דאָס איז, פֿאַרשטײט זיך, אַ געזונטע זאַך. די באַשטאַנדטײלן פֿון געזונט־פּראָפֿעסיאָנאַלן דאַרפֿן אָפּשפּיגלען די פֿאַרשידנמיניקײט פֿון דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט. אומגלײַכקײטן זײַנען זיכער פֿאַראַן און די מינאָריטעטן װאָס געפֿינען זיך װײניקער אין די סטודענטישע רײען דאַרף מען פּרוּװן צוציִען און אױסטרענירן, װײַל חולים װילן אױך דאָקטױרים װאָס קוקן אױס װי זײ…

דאָך איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז אַ ספּעציעלע פֿאַרבינדונג צװישן ייִדן און דער מעדיצינישער פֿאַך װערט אפֿשר צו ביסלעך אָפּגעשװאַכט. צי דאָס איז גוט צי שלעכט בין איך נישט גענוג אַ נבֿיא פֿאָרױסצוזען. װעל איך יעדן אין דער פֿרי סײַ װי סײַ מיטנעמען מײַן סטעטאָסקאָפּ און אָנטאָן די יאַרמלקע.