אַז דער אַקסל גיט אַ קנאַק, דאַרף איך זיך זאָרגן?

Should I Worry If I Hear a Crack in My Shoulder?

פֿון שלום בערגער

ליבער ד״ר בערגער,

גאַנץ אָפֿט, אַז איך הײב אױף אַן אַקסל, הער איך אַ קנאַק װאָס קלינגט װי מײַן רוקנבײן. װאָס זשע טוט זיך דאָרט?!

מרים אַװינס, באַלטימאָר

---

טײַערע מרים,

אַ סך מענטשן װערן דענערװירט װען אַ געלענק גיט אַ קנאַק. אַזאַ קלאַנג הײסט אױף מעדיצינישן לשון „קרעפּיטוס“ (דאָס לאַטײַניש וואָרט אויף קנאַקעניש). צי איז דאָס װיכטיק? מיר װעלן אױסניצן די געלעגנהײט אַרומצורעדן װי אַזױ צו װיסן צי אַ געװיסער סימן איז פֿאַרבונדן מיט עפּעס אַ פּראָבלעם.

די סאַמע ניצלעכסטע סימנים זײַנען פֿאַרבונדן מיט פּראָבלעמען, און נאָר מיט פּראָבלעמען — דאָס הײסט, זײ באַװײַזן זיך נישט גלאַט אַזוי.

פֿאַראַן װײניק סימנים װאָס זײַנען פּערפֿעקט (נישט פֿאַרפֿירעריש) ווי, למשל, אַ הױכע היץ (פֿיבער). אַז מע האָט, פֿאַר קײנעם נישט געדאַכט, אַ היץ פֿון 103 פֿאַרענהײט, זעט מען אַז עפּעס איז דער מער — און נאָך דערצו אַז סע האַנדלט זיך מן־הסתּם אין אַן אינפֿעקציע, װײַל אַזעלכע הױכע טעמפּעראַטורן מאַכן זיך נישט אין דער װעלט אַרײַן.

אַז מע האָט נישט קײן היץ, איז דער שאַנס פֿון אינפֿעקציע װײניקער.

אַ ביסל טערמינאָלאָגיע: אויב מע דאַרף זען עפּעס אַ סימן (צי סימפּטאָם) כּדי צו באַשטעטיקן אַ פּראָבלעם, הײסט דאָס אַ סענסיטיװקײט. צום בײַשפּיל, אַז מע האָט נישט קײן היץ, איז דאָס געװײנטלעך נישט קײן ערנצטע אינפֿעקציע (כאָטש אױסנאַמען זײַנען אַלע מאָל פֿאַראַן). אַז מע האָט יאָ אַ פֿיבער, הייסט עס געװײנטלעך אַן אינפֿעקציע. דאָס הײסט „ספּעציפֿישקײט.“

פֿאַראַן סימפּטאָמען װאָס זײַנען סענסיטיװ אָבער נישט ספּעציפֿיש. צום בײַשפּיל, ברוסטװײטיק מײנט לאװ־דװקא אַז מע האָט געליטן פֿון אַ האַרצאַטאַק (ס׳קען זײַן האַרץ־ברענעניש, מוסלקען־װײטיק, פּחד…). דער סימן איז נישט ספּעציפֿיש. אַז ס׳פֿעלט אָבער ברוסטװײניק בכלל, איז מן־הסתּם נישט קײן האַרצאַטאַק. ס׳איז נישט ספּעציפֿיש.

אַ קנאַקעניש אין די געלענקען, װי למשל אינעם אַקסל, איז נישט ספּעציפֿיש. פֿאַר װאָס? מסתּמא װײַל קלאַנגען קענען אַרױסגערופֿן װערן פֿון פֿיל טײלן און געװעבן אין קערפּער. עס קען זײַן אַז עס רײַבן זיך פּשוט צוזאַמען בײנער אױף בײנער, בײנער אױף מאַרכבײנער, שטיקלעך צעבראָכענע בײנער, אָדער סתּם לופֿט־בלעזלעך אין האַנט־, פֿינגער־ אָדער אַן אַנדער געלענק. (דערמאָנט איר זיך אַז קינדװײַז האָט מען אײַך געהײסן אױפֿהערן קנאַקן מיט די פֿינגער־געלענקען?)

מע האָט שוין דורכגעפֿירט שטודיעס צו דערגײן, װעלכע סימפּטאָמען זײַנען סענסיטיװ אָדער ספּעציפֿיש, כּדי דאָקטױרים זאָלן װיסן װאָס אױסצוזוכן אין געװיסע פֿאַלן. אַ קנאַקעניש אין די געלענקען איז אַ ביסל סענסיטיװ. הײסט אַז, אַז מע האָט נישט, איז אַ גרעסערער שאַנס אַז קײן געלענק־פּראָבלעם איז נישטאָ.

נאָר אַז מע האָט — איז נישט קלאָר, װאָס דאָס מײנט. אַז דער אַקסל באַװעגט זיך װי געװײנטלעך, איז דאָס מן־הסתּם דער עיקר. דאָס קנאַקעניש אַלײן איז לאַװ־דװקא אַ פּראָבלעם.