איז דאָס שטעלן באַנקעס טאַקע אַ געראָטן היילמיטל?

Can Cupping (Bankes) Really Cure Something?

פֿון שלום בערגער

ליבער ד״ר בערגער,
וואָס איז אײַער מעדיצינישע מיינונג פֿון „באַנקעס‟?
ירחמיאל לאָפּין, נ״י

טײַערער פֿרײַנד לאָפּין,

כאָטש באַנקעס זײַנען נישט קיין שפּאָגל־נײַע רפֿואה, זײַנען זיי אפֿשר נאָך מער באַרימט געוואָרן הײַיאָר, ווען אַ זײַטיקער מעדיִאַ־אימאַזש פֿונעם שווימער און אָלימפּיאַדע־טשעמפּיאָן מײַקל פֿעלפּס האָט אַרויסגעוויסן בלויע סימנים אויף זײַן רוקן — אַ קלאָרער באַווײַז, אַז ער האָט פֿאַר זײַן פֿאַרמעסט און ווי טייל פֿון זײַנע צוגרייטונגען געשטעלט באַנקעס. ער האָט דאָס אַוודאי נישט געטאָן מחמת נאָסטאַלגיע נאָך די רופֿאים פֿון דער אַלטער היים אָדער דער איסט־סײַד. געשטעלט האָט ער זיי מסתּמא צוליב דער מאָדע נאָך „אַלטערנאַטיווע‟ רפֿואות.

ווי אַזוי פֿונקציאָנירט די מיקלאָמפּערשטיקע „רפֿואה‟ און פֿאַר וואָס ווערט זי איצט פּאָפּולער? ס’איז אַזוי: דאָס שטעלן באַנקעס איז אויפֿגעקומען כּמה מאָל אין פֿאַרשיידענע קולטורן: בײַ די כינעזער, אַראַבער, גרעקן און פֿאַרשטייט זיך — די ייִדן אויך. און יעדעס פֿאָלק האָט אַ ביסל אַן אַנדער דערקלערונג פֿאַר וואָס סע טויג, צוגעפּאַסט צו זייער געזונט־גלויבן. בײַ די כינעזער גייט די רייד וועגן די „טשי‟ — די אַזוי־גערופֿענע קערפּער־ענערגיע וואָס פֿליסט דורך דעם גוף אויף פֿאַרשיידענע ליניעס. די אַראַבער פֿון מיטלעלטער, ווידער, האָבן געלייגט דעם טראָפּ אויפֿן באַלאַנץ צווישן פֿליסיקייטן (מן־הסתּם אונטער דער השפּעה פֿון די אַלט־גרעקן). אונדזער ליבער ד״ר רמב״ם, אין זײַן ייִדיש־אַראַבישן חיבור וועגן מערידן, האָט פֿאָרגעלייגט באַנקעס ווי אַ רפֿואה, כאָטש פֿון צווייטן ראַנג.

אינטערעסאַנט איז, אַז די באָבעס און זיידעס פֿון די הײַנטיקע אַשכּנזישע ייִדן האָבן אָפֿט מאָל נישט געשטעלט באַנקעס אויפֿן סמך פֿון אַזאַ טעאָריע. מע האָט גלאַט אַזוי געטאָן ווי אַ מיטל: געזעסן אין הייסן באָד, און צוגעלייגט אַזאַ סלויעק (אַזוי איז טײַטש דאָס וואָרט „באַנקע‟ אויף רוסיש). דאָס טעפּל שאַפֿט אַ נעגאַטיוון דרוק וואָס ציט די הויט. באַנקעס קען מען שטעלן „הייסע‟ אָדער „קאַלטע‟; „נאַסע‟ אָדער „טרוקענע‟, און אַפֿילו (אַזוי זאָגט מיר ד״ר וויקיפּעדיע) מיט „פֿלאַמען‟ (פֿרעג שוין נישט). מע זאָגט אַז שטעלן באַנקעס קען העלפֿן ווייטיקן, אויסהיילן געוויסע קרענקען, און וואָס נישט?

וויכטיקער ווי דער כּלומערשטיקער מעכאַניזם איז די סיבה, וואָס ציט דעם עולם צו צו אַזאַ מיטל. מיר דאַכט זיך, אַז סע שטעקט דווקא אין דער אַלטערנאַטיווקייט. ס׳איז אַ „באַבסקע רפֿואה‟ אין אַ לויטער פּאָזיטיוון זין: עפּעס כּמו־„נאַטירלעכס‟, היימישס, און צו דער האַנט, ווי בײַ דער באָבען אין דער קיך. נישט פֿאַרבונדן מיט די הוצאות, אומפֿרײַנדלעכקייט, און קאַלטער וויסנשאַפֿטלעכקייט פֿון דער הײַנטיקער מעדיצין.

און דאָס פֿירט אונדז צו דער סוף־שאלה: צי טויג עס בכלל? בקיצור איז די תּשובֿה: „מסתּמא נישט‟. עטלעכע סיסטעמאַטישע איבערבליקן פֿון דער וויסנשאַפֿטלעכער ליטעראַטור וועגן באַנקעס האָט מען דורכגעפֿירט אין די לעצטע יאָרן (דווקא אין כינע, וווּ די וויסנשאַפֿטלערס פּרווּון וואָס מער אַרויסגעבןאַזעלכע שטודיעס, אָפֿט מאָל פֿון אַ מסופּקדיקער קוואַליטעט), וואָס ווײַזן אַז דאָס לייגן באַנקעס קען אפֿשר האָבן אַ נוץ אין טייל פֿאַלן, כאָטש אפֿשר נישט (ווײַל די באַווײַזן זײַנען שוואַכע) און מסתּמא נישט אַנדערש ווי אַ צוקערפּיל.

נאָר, אַזוי ווי דאָס זוכט מען טאַקע אַפֿט מאָל אַן אַלטערנאַטיווע רפֿואה, אַ „צוקערפּיל‟, עפּעס וואָס באַרויִקט און דערלאַנגט נחמה, נישט געקוקט אויף דער טרוקענער אומעפֿעקטיווקייט לויט די פֿאַקטן, איז דען אַ וווּנדער, וואָס אַזאַ זאַך איז פּאָפּולער אין אַלע דורות? אײַ, עס טויג נישט? מילא. מע ווערט ברוין און בלוי, דער טײַסטער ווערט לײַכטער, נאָר אַרום און אַרום איז שווער געניזוקט צו ווערן פֿון זיי אויף אַן ערנסטן אופֿן.