פֿאַר וואָס ניסט מען, אַז מע גייט אַרויס אויף דער זון?

Why Do We Sneeze When Stepping into Sunlight?

חשובֿער ד״ר בערגער,
יעדעס מאָל װאָס איך גײ אַרױס פֿון דער אונטערבאַן און די זון שײַנט אויפֿן פּנים, דאַרף איך פּלוצלינג ניסן. פֿאַר װאָס?
איציק בלימאַן
קװינס, נ״י

טײַערער איציק בלימאַן,

די דאָזיקע קשיא האָט איר געשטעלט, זייער פּאַסיק, אין חודש ניסן, נאָר כ׳האָב זיך פֿאַרשפּעטיקט. כ׳האָף, אַז „אייר‟ וועט מיך מוחל זײַן!

דער דאָזיקער רעפֿלעקס פֿון ניסן ווען מע גייט אַרויס פֿון פֿינצטער אין דער זונענשײַן אַרײַן געפֿינט זיך בײַ 18% ביז 35% פֿון דער באַפֿעלקערונג. די סיבה איז ביז הײַנט אומבאַקאַנט, כאָטש פֿאָרשערס טראַכטן שוין לאַנג וועגן דעם ענין (אַפֿילו אַריסטאָ האָט דאָס דערמאָנט). לעצטנס האָט מען פֿאַרעפֿנטלעכט, אַז מע האָט געפֿונען אַ פֿאַרבינדונג צווישן אַ געוויסן גענע־טיפּ און דער „זון־ניסערײַ‟, כאָטש — ווי עס באַקומט זיך אָפֿט מאָל אין דער גענעטיק — איז נישט קלאָר ווי שטאַרק זי איז טאַקע פֿאַרבונדן דערמיט, און וויפֿל פּראָצענט פֿון די געווירקטע טראָגן די דאָזיקע גענע.

די זון־ניסערײַ איז איינע פֿון אַ משפּחה „ניס־רעפֿלעקסן‟. צום מערסטן טשיקאַווע, למשל, איז וואָס אַ טייל מענטשן ניסן נאָכן אָנפֿרעסן זיך מיט אַ גרויסן מאָלצײַט. מע האָט פֿאָרגעלייגט, אַז אַזעלכע רעפֿלעקסן האָבן אפֿשר צו טאָן מיט אַ פּלאָנטערניש אין מוח צווישן פֿאַרשיידענע נערוון־אימפּולסן. אַזוי ווי אַנדערע רעפֿלעקסן זײַנען איבערבלײַבעכצן פֿון די עופֿל־יאָרן, קען גאָר געמאָלט זײַן (אָדער זאָג איך דאָס נאָר אין שפּאַס?), אַז אַזאַ נאָס איז אַן איבערחזרונג פֿון יענער ערשטער רעקאַציע, ווען מ’איז אַרויס צום ערשטן מאָל פֿון טונקעלן הייבמוטער אין דער ליכטיקער וועלט אַרויס. אַסותא!

---

אַ חבֿר פֿון ענגלאַנד פֿרעגט:
„פֿאַר וואָס האָט איר אויסגעקליבן די מעדיצין ווי אַ קאַריערע?‟

פֿאַראַן אַ סך ענטפֿערס, נאָר כ׳וועל דערציילן וועגן אַן איבערלעבונג, וואָס איז מיר פּונקט הײַנט פֿאָרגעקומען בײַ דער אַרבעט. כ׳האָב זיך געאַמפּערט אין קליניק מיט אַ פֿרוי מיט פֿיר קינדער, אַ נישט־לאַנג באַזײַטיקטע פֿון דער אַרבעט, מיט כראָנישע ווייטיקן. זי האַלט בײַ דער מיינונג, אַז די נאַרקאָטיק איז די בעסטע לייזונג פֿון איר פּײַן. כ׳בין טיילווײַז מסכּים, און כ׳שרײַב איר דווקא אויס נאַרקאָטיק. (אַנדערע טיפּן מעדיקאַמענטן, ווי, צום בײַשפּיל די קעגן־אָנצינדונג־מיטלען, טאָר זי נישט ניצן צוליב אַנדערע מעדיצינישע פּראָבלעמען.) זי וויל אָבער מער, און כ׳זאָג זיך אָפּ: אַ העכערע דאָזע, זאָג איך, וועט אַרויסרופֿן נישט־גינציקע עפֿעקטן; אויף פּראָסט ייִדיש — בײַ די הויכע דאָזעס נאַרקאָטיק, איז אַ רפֿואה אַ מאָל ערגער ווי די מכּה. כ׳גיב זיך נישט אונטער, כאָטש כ׳פּרוּוו אויסדריקן דאָס טיפֿסטע מיטגעפֿיל און פֿאַרשטאַנד. זי שטייט־צו. זי וויינט און גייט אַרויס אַן אַנטוישטע.

אין אַ פּאָר שעה אַרום קומט אָן פֿון איר אַ בליצבריוול: „נישט געקוקט אויף דעם אַלעם, ביסט אַ גוטער דאָקטער.‟

נחת און טרערן, קאָנפֿליקט און מיטגעפֿיל — דאָס איז מײַן נייטיקע מעדיצינישע געצײַג.