כעמקעס שופֿר

Chemke's Shofar

פֿון יהושע כּהנא

געווען א ייד, כעמקע (נחמיה) האט מען אים גערופן. א סך צרות האט ער געהאט, נישט קיין מזל, נישט קיין פרנסה, א פארשטארבענע ווייב רח”ל, נישט קיין קינדער נעבעך. 

א שעמעװדיגער איז כעמקע געווען, נישט געוואלט זיין קיינעמס רחמנות, האט ער קיינעם נישט דערציילט זיין מצב און האָט תמיד געהאַט א שמייכל צווישן לײַטן. דער מצב איז אבער נישט בעסער געווארן.

פון צייט צו צייט פלעגט ער דאווענען אין ר’ קלמן שותק’ס שטיבל. ווער איז דער ר’ קלמן שותק? וואס איז דאס זיין שטיבל?

דאס איז געווען א שטיבל פון עובדים, מענטשן וואס פארשטייען ר’ קלמן’ס דרך, זענען שטיל, טוען וואס מען דארף טון, רעדן וואס מען דארף רעדן, דאווענען מיט די כוונות וואס מען דארף צו דאווענען. ר’ קלמן, דער „רבי פונעם שטיבל‟, איז געווען נאך שטילער און פארמאכטער װי אַלע אַנדערע מתפּללים. דערפאר האט מען אים גערופן שותק (שווייגעדיגער).

ר’ קלמן איז נישט געווען באקאנט אויף דער גאס, אבער די וואס האבן געהערט פון אים האבן געוואוסט אַז מען רעדט דא פון אן איש פלאות, א בעל סוד, און מער פון אלעם – א חכם מחוכם. זיין שטיבל האט זיך געפונען אין א פארשטיפט געסל. בלויז מתפללים וואס ניצן מער דעם קאפ ווי דאס מויל האבן דארטן געדאוונט, זיי זענען דווקא נישט געווען פון געגנט, געקומען צוגיין זענען זיי אפילו א שעה צייט.  

אפילו פרייטיג צו נאכטס האט זיך געשפירט ווי א רעווא דרעווין, א שטארקער ערנסטקייט און געשפאנטקייט האט געהערשט, דער שטיבל איז געווען ווי אויף אן אנדער װעלט. 

אז כעמקע איז איבער א שעה מהלך געקומען צוגיין אין דעם שטיבל האט ער זיך אוודאי אריינגעפאסט דארטן. גײט ער טאקע אהין אויך אום שמחת תורה. פאסירט איינמאל, ביים זינגען דעם מפי אל, כאפט אן נחמיה’ן עפעס א פלאם פייער, א כמו אטאקע, ער צעשרייט זיך אויף אן אומגעווײנדליכן שטייגער, האקט אויף דער בימה, אַז די אדערן אין פנים ווייזן זיך ארויס. 

נאך דער גאנצער שמחה תורה צערעמאניע ווינקט אים ר’ קלמן אריין אין זיין פריוואטן שטיבל:

„שמחת תורה איז א בחינה פון יום כיפור - מורמלט ר’ קלמן אונטער די וואנצעס - יום כיפור רייסט מען איין מיט תחנונים, שמחת תורה מיט שמחה. אז יום כיפור ענדיגט מען מיט א בלאז שופר איז נישט מער ווי רעכט אז מען זאל טון די זעלבע אום שמחת תורה, איז נעם’זשע, ר’ נחמיה, א שופר און בלאז א תקיעה שברים תרועה תקיעה.‟

נו, אז ר’ קלמן הייסט, גייט כעמקע צום עמוד, נעמט ארויס דעם לאנגן שופר פון ר’ קלמן, און בלאזט אינעם ליידיגן שטיבל.

„איי כעמקע, אזעלעכע תקיעות, אזעלעכע תקיעות. מענטשן מיינען אז א שופר איז א ימים נוראימדיגע זאך, נישט אמת, א שופר איז דאס אמת’ער קול פונעם מענטשנס הארץ, פון דער נשמה.

„כעמקע, איך ווייס אז דו קענסט נישט רעדן פון וואס עס גייט פאר. א איד דארף אבער שרייען, דער שופר וועט שרייען פאר דיר! פון היינט אן, ווען עס טוט דיר עפעס וויי נעם דעם שופר און בלאז! דער שופר איז גאטס קול, מפי אל יבורך ישראל. 

כעמקע דער שעמעוודיגער, אבער א מאמין אין ר’ קלמן, האט געפאלגט, גאנץ שנעל האט ער באקומען א צונאמען כעמקע דער בלאזער. אינמיטן די נאכט ווען עס האט אים געקוועטשט דאס הארץ האט ער גענומען דעם שופר. אינמיטן גאס, גייענדיג צום בית המידרש, אז דאס הארץ האט אים וויי געטון האט ער געגעבן א לאנגן בלאז.

„כעמקע איז אראפ מדעתו,‟ האט מען געשמועסט אין גאס. כעמקע האט קיינעם נישט דערציילט וואס ווי ווען. עס האט נישט געהאלפן קיין געבעטן פון ידידים; ווען דאס הארץ איז געווארן קאלומוטנע, האט ער געבלאזן.

כעמקע איז נישט א מעת לעת’דיגער יושב בית המדרש, ער פלעגט ארומפארן פאר געשעפטן. איז ער אנגעקומען קיין מיניאפולעס, מינעסאָטע. זיצט ער ביי א זיצונג, דאס הארץ גיט אים א קוועטש, גייט ער ארויס אינעם קארידאר און בלאזט.

שטייען צענדליגער ערלים אינעם קארידאר פאר’חודיש’ט און פארטומלט זיך צוקוקענדיג ווי דער בהלה’וועטער געשטאלט מיט פארמאכטע אויגן פייפט דעם הארן. ווי פארשטייט אן ערל אן אידישן תקיעה?!… זיי זענען טאקע געבליבן פֿאַרװוּנדערט.

דאס איז נאך גאנץ מילד געוועזן. מאכט זיך אבער אמאל כעמקע האט זיך געדארפט שטעלן פארן געריכט צוליב אן איבעריאגעניש (ספידינג). אזויווי דער שופט באשולדיגט אים, נעמט ער ארויס דעם שופר ווי ער שטייט און גייט, און פייפט אריין א תקיעה שברים תרועה.

עפעס א קוריאזע חוצפה… “וואס באדייט אזא געפירעכטץ אינעם געריכט?” פאדערט דער דערשטוינטער ריכטער בייז.

“געערטער שופט! א רבי’ן האב איך א הייליגן און א קלוגן, האט ער מיר באפוילן צו פייפן ווען דאס הארץ איז מיר באטריבט, און טאקע תיכף ומיד, איך טאר זיך נישט פארזוימען צו לאזן דאס הארץ זאמלען ווייטיג. טאמער יא, דאן וועט דער שופר אטאמאטיש בלאזן פאר מיר ווי אן אלארעם, אבער אך און וויי צו ווארטן ביז דעמאלס.

“הא הא הא, האסטו דאס אויספראבירט אז דו גלויבסט דערין?”

“איך וויל נישט איינשטעלן, הער ריכטער…

דער שופט האט זיך צעלאכט מיט די אנוועזנדע, און כעמקע האט שוין געדארפט באצאלן . נו, א גוי וועט צו א יללה פון א אידישן שופר נישט פארשטיין.

אבער דער אמת איז אז אפילו זיינע היימישע אידישע ברידער האבן די תקיעה אטאקעס נישט געקענט משיג זיין. ווי קען מען דען פארלאנגען פון א געוויינטליכן איד צו פארשטיין א שופר בלאזעריי אין א נאסן שבט טאג אזוי אינמיטן דערינען? נאר ר’ קלמן’ס א תלמיד פארשטייט אז א איד דארף טון וואס ער האט צו טון און מען פרעגט נישט קיין קשיות.

האט די גאס כעמקען טאקע אנגעקוקט ווי נישט ביים זינען, אבער אים איז מיט יעדער בלאז דאס הארץ גוט געווארן