Oyneg Shabes
January 26, 2017, 10:55am

„געווען אַ מאָל אַ פּאַסטעכל‟ פֿון מרדכי הירשמאַן

There Once was a Shepherd Sung by Mordechai Hershman

  • Print
  • Share Share

עס זענען דאָ אויף ייִדיש, ווי אויך אויף אַ ריי מיזרח־אייראָפּעיִשע שפּראַכן, אַ סך לידער וועגן פּאַסטעכער, וואָס זענען אין דער אמתן אַלעגאָריעס אויף גרעסערע טעמעס. איינס פֿון די באַקאַנסטע איז דאָס טרויעריק־ און גאָר מיסטעריעז ליד „ס׳איז געווען אַ מאָל אַ פּאַסטעכל‟. אינעם ליד פֿאַרלירט דער פּאַסטוך זײַן שעפֿעלע און עס דאַכט זיך אים, אַז זײַן „איין און איינציק שעפֿעלע‟ האָט זיך געטראָפֿן מיט אַ מיאוסער משונה. דערפֿאַר טענהט ער זיך אויס מיטן רבנו־של־עולם, וואָס ענטפֿערט אים, דורך אַ פּויער, אויף אוקראַיִניש.

פֿאַר וואָס פֿאַרמאָגט אַ פּאַסטעך בלויז איין שאָף? און פֿאַר וואָס דאַכט זיך אים, אַז אַ ריי נאָרמאַלע חפֿצים אין פֿעלד זענען די רעשטלעך פֿון זײַן שעפֿעלע? און צי זעט ער באמת די אַלע זאַכן, צי ס׳איז אַלץ בלויז אַ בייזער חלום? די אַלע פֿראַגעס ווערן ניט פֿאַרענטפֿערט אינעם ליד גופֿא, נאָר יעדער צוהערער מוז פֿון די ווערטער געפֿינען זײַן אייגענעם אָפּטײַטש. דאָס ליד איז, אָבער, זיכער, אין אַ געוויסן זין אַן אַלעגאָריע וועגן דער שטאַרבלעכקייט פֿונעם בשׂר־ודם און זײַן מאַכטלאָזיקייט אין פֿאַרגלײַך מיט גאָט.

דאָס ליד, אַזוי ווי אַ סך אַלטע ייִדישע פֿאָלקסלידער, עקזיסטירט אין פֿאַרשידענע נוסחאָות מיט פֿאַרשידענע וואַריאַציעס. אַלע, אָבער, נעמען אַרײַן אַספּעקטן פֿון חזנות, דעם דיאַלאָג אויף אוקראַיִניש און לשון־קודש און שפּורן פֿון פּיזמונים. דער קלעזמער און עטנאָמוזיקאָלאָג זיסל סלעפּאָוויטש, וואָס האָט אַליין רעקאָרדירט זײַן אייגענער „רעפּ‟־נוסח פֿונעם ליד, טײַטשט עס אויס ווי אַ „מוזיקאַלישער מדריש‟.

אינעם נוסח אויבן זינגט דער חזן מרדכי הירשמאַן. אַ געבוירנער אין טשערניגאָוו, אוקראַיִנע, איז ער געווען אַ שטיקל צײַט דער ווילנער שטאָט־חזן. אין 1920 איז ער אָנגעקומען קיין ניו־יאָרק, וווּ ער האָט רעקאָרדירט דעם דאָזיקן גאָר־פֿאַרכאַפּנדיקן נוסח פֿונעם ליד. דער פֿילם האָט צונויפֿגעשטעלט דזשיין פּעפּלער.

ס׳איז אויך כּדאַי צו הערן די אויפֿפֿירונג פֿונעם חזן ישׂראל באַקאָן. אַ באָבאָווער חסיד פֿון קשאָנאָוו, האָט ער, צוזאַמען מיט אַ ריי קרובֿים זײַנע, געהאַלטן וויכטיקע פּאָסטנס ווי אַ חזן אין פֿאַרשידענע שטעט אין פּוילן און דײַטשלאַנד. ער האָט אַ לאַנגע צײַט געוווינט אין בערלין, וווּ ער האָט רעקאָרדירט אַ טוץ לידער אין 1936, אַרײַנגערעכנט זײַן אומפֿאַרגעסלעכן נוסח פֿון „ס׳איז אַמאָל געווען אַ פּאַסטעכל‟. נאָך „קרישטאָלנאַכט‟ אין 1938 האָט ער פֿאַרלאָזט דײַטשלאַנד און איז צוריקגעפֿאָרן קיין פּוילן, וווּ ער, צוזאַמען מיט זײַן פֿרוי און זון, זענען דערמאָרדעט געוואָרן אינעם פֿאַרטיליקונגס־לאַגער בעלזשעץ, אין 1943.


Back to עונג־שבת