ווי אַזוי די פֿייגעלעך האָבן געלערנט חומש

How the Birds Learned the Bible

פֿון אליעזר שטיינבאַרג

א

קראַ, קראַ, קראַ!

— ווער מאַכט אַזוי?

— די קראָ.

— און פֿאַר וואָס שרײַט די קראָ: קראַ, קראַ? דאָס ווייסט ניט, קינד? נו, וועל איך דיר דערציילן. קראַ, קראַ איז אויף פֿייגל־לשון, ווי קראָ, קראָ אויף לשון־קודש: ליין, ליין, הייסט דאָס.

— און פֿאַר וואָס שרײַט די קראָ: ליין, ליין?

— ווײַל די קראָ איז דער רבי פֿון די פֿייגעלעך. שרײַט דער רבי: קראַ, קראַ, ליין, פֿייגעלע, ליין!

— און דערפֿאַר רופֿט מען די קראָ — ראָב, ווײַל ראָב הייסט רבי?

— יאָ, יאָ!

— און האָבן דען די פֿייגעלעך ביכעלעך?

— אַוודאַי, נאָך וואָס פֿאַר אַ ביכעלעך? אַיעדער בוים, אַיעדעס ביימעלע איז אַ ביכעלע… אַ ביכעלע מיט בלעטלעך…

— מיט גרינע בלעטלעך?

— אמת!

— און האָבן דען די בלעטלעך אותיות?

— אַוודאַי, זאָלסט טאַקע וויסן! נעם אַ בלעטעלע, קינד, אַ גרין בלעטעלע פֿון אַ ביימעלע און קוק זיך צו, וועסטו זען שטריכעלעך און פּאַסקעלעך, דינע פּאַסקעלעך.

— טאַקע, טאַקע!

— נו, אָט! זענען די שטריכעלעך ניט גלאַט אַזוי שטריכעלעך און די פּאַסקלעך ניט גלאַט אַזוי פּאַסעקלעך, פֿון יענע פּאַסעקלעך און דריידעלעך, וואָס דו טינטלסט צומאָל אַזוי זיך מיט דער פּען. ניין, נאָר אותיות איז דאָס גאָר! אמתע אותיות! אַמאָל האָבן מענטשן אויך אַזוינע אותיות געשריבן. „פֿלעקער‟ כּתבֿ פֿלעגן זיי די אותיות רופֿן.

— נו, האָבן זיי דעמאָלט אויך דאָס כּתבֿ פֿון די גרינע בלעטלעך געקענט לייענען?

— ניין, קינד! דאָס כּתבֿ פֿון די גרינע ביימעלעך איז גאָר אַ באַזונדער „פֿלעקער כּתבֿ‟. מע זאָגט, ווער ס׳איז גוט און פֿרום ווי אַ פֿייגעלע, קומט אים בײַנאַכט אַ מלאכל צו חלום, אַ פּיצעלע מלאכל, ווי אַ פֿייגעלע די גרייס. „כרוב‟ רופֿט מען עס, דאָס מלאכל, און סע לערנט אים אויס דאָס כּתבֿ פֿון די גרינע בלעטלעך צו לייענען.

— טאַקע?

— אַזוי זאָגט מען. און ווער סע קען די שריפֿט פֿון די גרינע בלעטלעך לייענען, אַ סך סודות, און גוטע זאַכן ווייסט ער צו דערציילן, זאַכן און סודות, וואָס נאָר די פֿייגעלעך ווייסן.

— נאָר די פֿייגעלעך?

— נאָר פֿייגעלעך! און אפֿשר נאָך פּיצעלעך קינדערלעך, וואָס זייגן דער מאַמעס מילך און לאַכן פֿונעם שלאָף…

און אַזאַ מענטש, וואָס די פֿייגלשריפֿט קען ער לייענען, אַז ער שרײַבט, איז — כאָטש מיט אונדזערע אותיות שרײַבט ער, קומט בײַ אים אַלץ ווי בײַ די פֿייגעלעך אַרויס: קורצע שורותלעך, פּאַסעקלעך און שטריכעלעך און פּינטעלעך…

— בײַ מיר אין ביכעלע האָב איך טאַקע אַזוינע לידלעך געזען.

— און איך אין אַן אַלט ספֿרל האָב אַזאַ מעשׂהלע געלייענט.

— און אַז דו וועסט הערן, וועל איך דערציילן.

ב

אַמאָל האָט דער ראָב, דער רבי פֿון די פֿייגעלעך אַ געשריי געטאָן: „קראַ, קראַ!‟. באַלד האָבן זיך די פֿייגעלעך אַרום אים אויף די צווײַגן פֿון אַן אַקאַציע־בוים אַרומגעזעצט און דער רבי האָט צו די פּיצעלעך תּלמידימלעך אַזוי געזאָגט: „איצט, מײַנע פֿייגעלעך, וועלן מיר אָנהייבן חומש!‟

„חומש, חומש, חומש!‟ האָבן די פֿייגעלעך געשריגן, און פֿאַר פֿרייד מיט די פֿליגעלעך געפּאַטשט.

— איך וועל אײַך דערציילן ווי אַזוי די וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן, וועט איר זיך דערקוויקן.

„קוויק, קוויק, קוויק, דערקוויק!‟ האָבן אַלע פֿייגעלעך מיטאַמאָל געקוויקעט.

און דער ראָב האָט דרײַ מאָל אַ פּיק אין צווײַג געטאָן, דעם זיסן אַקאַציע־ריח געשמעקט, און פּאַמעלעך, געלאַסן אַזוי אָנגעהויבן:

— מײַן זיידע, זכרונו־לבֿרכה, האָט מיר דערציילט, אַז ער האָט געהערט פֿון זײַן עלטער־זיידן, וואָס אַן אַלטער ביסיק האָט אים אַמאָל דערציילט.

דער אַלטער ביסיק איז אַמאָל אין אַ וואַלד לעבן טײַך חידקל געווען; דאָרטן וווּ דער פֿויגל חול זיצט אויף אַ הויכן צעדערבוים און ציילט די שטערן. ווען ער וועט די שטערן איבערציילן, וועט ער וויסן וויפֿל יאָר ער איז אַלט…

— חול? חול? וואָס הייסט אַזוינס חול?

— איך זאָג דאָך אײַך: דאָס איז אַזאַ פֿויגל וואָס לעבט אייביק: וואַקסט ער, וואַקסט, ביז ער וואַקסט צוריק. און אַז ער ווערט שוין גאָר קליין, גייט פֿון זײַן נעסט אַ פֿײַערל אַרויס און פֿאַרברענט אים אויף אַש. בלײַבט פֿון אים אַ קליין אייעלע. פֿונעם אייעלע פּיקט זיך אַרויס אַ נײַער חול; און אַזוי אָן אַ סוף און אָן אַן עק…

— פֿי, פֿי, פֿי! שרײַען אויס די פֿייגעלעך, נו, נו, וואָס זשע האָט ער דער חול, דערציילט?

דער ראָב טוט ווידער דרײַ פּיק אין צווײַג, שמעקט דרײַ מאָל דעם געשמאַקן אַקאַציע־ריח און זאָגט: איר ווייסט? די לבֿנה און דער פֿויגל חול זענען שוועסטער און ברידער. די לבֿנה לעבט אויכעט אייביק, וואַקסט און וואַקסט, און אַז זי וואַקסט שוין גאָר אויס, וואַקסט זי פּאַמעלעך צוריק, צוריק, און ווערט קלענער, קלענער, ביז אַ פֿײַערל גייט פֿון איר נעסט אַרויס און פֿאַרברענט זי אויף אַש. אויס לבֿנה! נאָר ניין. אַן אייעלע איז געבליבן. פּיקט זיך פֿונעם אייעלע ווידער אַ לבֿנה אויס, אַ יונגע, אַ שפּאָגל־נײַע לבֿנה! זענען זי די פֿייגעלעך מחדש, שפּרינגען און טאַנצן קעגן איר און זיי זינגען:

ציר, ציר, ציר! ציר, ציר, ציר!
נײַע לבֿנה, קום צו מיר.
ציף, ציף, ציף! ציף, ציף, ציף!
כ׳האָב אין האַרץ אַ לידל טיף.
קוויר, קוויר, קוויר! קוויר, קוויר, קוויר!
כ׳וועל דאָס לידל זינגען דיר.

כאַפּן אונטער אַלע פֿייגעלעך.

— און זי ווערט אויכעט פֿאַרברענט, כאַפּט אונטער דער ראָב.

— און ווידעראַמאָל: פּיק, פּיק, פּיק! זינגט אַ פֿייגעלע טאַנצנדיק, ווידער אַ נײַע לבֿנה פּיקט זיך אויס!…

— ווי, פֿי, פֿי! ווי, פֿי, פֿי! וויפֿל נײַע לבֿנות האָט שוין די וועלט מחדש געווען! זינגט אַ פֿייגעלע.

— נײַע, נײַע און אַלץ די אייגענע אַלטע, זאָגט דער ראָב. אָט פֿאַרברענט, אָט ווידער צוריק.

— טשעריק, טשעריק, טשעריק! טשעריק, טשעריק, טשעריק! פּלאַפּלען אַלע פֿייגעלעך פֿריילעך.

דער ראָב פֿאַרטראַכט זיך אַ ביסל און הייבט אָן ווײַטער: „אַ שווײַגער איז ער, דער חול, אַ גרויסער שווײַגער, ווײַל אַלט איז ער ווי דער וואַלד, און אַ סך האָט ער זיך אָנגעהערט, און אַ סך האָט ער זיך אָנגעזען, און אַלצדינג ווייסט ער, און ווער סע ווייסט אַלצדינג — דער שווײַגט. נאָר ווען די פֿייגל זענען אַ נײַע לבֿנה מחדש, איז אויפֿן חול — אַ גוטע שעה. דעמאָלט נעמען זיך צו אים אַלע פֿייגעלעך פֿונעם וואַלד צונויף, און בײַ דער שײַן פֿון דער יונגער לבֿנה שיינע מעשׂהלעך דערציילט ער זיי. איינמאָל — און דער אַלטער ביסיק איז דערבײַ געווען — האָט ער אַזאַ מעשׂהלע דערציילט‟…

— ציפּ, ציפּ, שטיפּ! שטיפּ זיך נישט! ברוגזט זיך פּלוצלעם איין פֿייגעלע אויפֿן אַנדערן, וואָס האָט זיך נעענטער צוגעטוליעט.

— זײַ ניט ברוגז, ברודערל, איך וויל אויכעט הערן…

— פֿי, פֿי, פֿע! שרײַען אַנדערע, וואָס שלאָגט איר איבער?

קריגט אײַך ניט פֿייגעלעך! זאָגט דער ראָב ווייך, רוקט זיך צו! נעענטער! אָט אַזוי! גוט! גוט! נו הערט.

ג

אַמאָל זענען מענטשן אויף אַ שיף איבערן גרויסן ים געפֿאָרן. פּלוצלעם האָבן זיי אַ פֿויגל דערזען. דער קאָפּ אין הימל, די פֿיס אין ים און דאָס וואַסער ביז די קנעכל. האָבן זיי געוואָלט פֿון דער שיף שפּרינגען, באָדן זיך פֿאַרגלוסט זיי; געמיינט, ניט טיף, קנעכלוואַסער. פּלוצעם האָבן זיי אַ בת־קול דערהערט:

— היט אײַך! מיט זיבן יאָר צוריק האָט אַ האָלצהעקער דאָ האָלץ געהאַקט, איז דאָס האַקאײַזן אין וואַסער אַראָפּ; פֿאַלט עס, פֿאַלט, און עד־היום ביז צום גרונט ניט דערגאַנגען.

— טיף, טיף, טיף! גאַפֿן די פֿייגעלעך, אַזוי טיף?

— אַזוי טיף! זאָגט דער ראָב.

— אַזוי טיף, און קוים ביז די קנעכל? וווּנדערט זיך איינס.

— וואָס דער חידוש? ענטפֿערט דער רבי, יענער פֿויגל איז בר־יוחנע געווען! בר־יוחנה — געלויבט איז ער און געלויבט איז זײַן נאָמען — בר-יוחנע, וואָס די טיפֿסטע טיפֿענישן מיט די קנעכל פֿון זײַנע פֿיס מעסט ער אויס.

— און דאָס האָט ער פֿון אויבן: היט אײַך! היט אײַך! צו די מענטשן געשריגן?

— ער! זאָגט דער ראָב, ער! געוואָרנט זיי, ניט געהייסן…

— טער־ר־ר!! קנאַקן אויס אַלע פֿייגעלעך מיטאַמאָל, אַ גוטער איז ער בר־יוחנע, אַ גוטער־ר־ר!

און איין פֿייגעלע אַ לעבעדיקס, אַ פֿריילעכס, טאַנצט אויף איין פֿיסעלע אונטער, און זינגט זיך:

יויך־יויך־יוחנטע
זיסער, גוטער!
היט מײַן טאַטן,
בענטש מײַט מוטער!

— מ־ר־ר־ר! כאַפּן די פֿייגעלעך ווידעראַמאָל אונטער. און דער ראָב זאָגט:

— יאָ, אַ גוטער איז ער בר־יוחנע, און אויף גוטן האָט ער די מענטשן געראָטן, נאָר,

וואָס טויג דאָס זיסע ווייצעלע?
ניטאָ ווער זאָל עס קלײַבן!
וואָס טויג דאָס קלוגע עצהלע?
ניטאָ ווער זאָל עס לויבן!

אַ גוטער איז ער בר־יוחנע, און אויף גוטן האָט ער די מענטשן געראָטן, האָבן זיי אָבער ניט געפֿאָלגט…

— ניט געפֿאָלגט? פֿאַר וואָס?

— ווײַל פֿון די גרויסע שווימער זענען זיי געווען. און וווּ אַ שווימער איז ער אַ באַרימער, ווי די קאַטשקע.

האָבן זיי, די שווימער זיך באַרימט:

— מירן זיך, זאָגן זיי, אין די טיפֿע טיפֿענישן אַראָפּלאָזן, די האַק אַרויסבאַקומען, און מיט איר זיך אין בר־יוחנע פֿאַרמעסטן! וועלן מיר זיך אַ נאָמען אויף דער וועלט מאַכן!…

געזאָגט און אין ים אַרײַנגעשפּרונגען. באַלד איז אַ גרויסער שטורעם־ווינט געוואָרן, פֿון אַלע עקן וועלט האָבן די פֿינצטערע אָדלער אָנגעיאָגט און זייערע פֿליגל, די גרויסע ווי די נאַכט, האָבן זיי איבערן הימל פֿאַרשפּרייט.

און די בלינדע אויגן פֿון די פֿינצטערע אָדלער האָבן זיך געעפֿנט, און סע האָט געבליצט און גערעגנט. און כוואַליעס ווי די בערג האָבן זיך ביז צום הימל געהויבן, און די שיף האָבן זיי אויף זייערע פּלייצעס געטראָגן פֿערציק טעג און פֿערציק נעכט.

נאָכדעם האָט בר־יוחנע — געלויבט איז ער — מיט זײַנע פֿליגל אַ לינדן פֿאָך געטאָן, האָט אַ שטיל ווינטעלע געבלאָזן, זענען די וואַסערן שטיל געוואָרן און די שיף האָבן זיי אויף די בערג אויסגעשפּיגן. אַלע די שווימער זענען דערטרונקען געוואָרן, נאָר איינער פֿון זיי איז אין דער שיף געבליבן — בר־יוחנעס וווּנדער צו דערציילן.

די מעשׂה פֿון דער דערטרונקעניש האָבן די מענטשן אין זייערע הײליקע ספֿרים פֿאַרשריבן: ס׳הייסט בײַ זיי „מבול‟.

ווי אַזוי? ווי אַזוי? פֿרעגן די פֿייגעלעך.

— „מבול!‟ זאָגט דער ראָב, שווער פֿאַר אײַך! איר וועט דאָס ניט נאָכזאָגן.

— מי, בי, פֿי! פּרוּווט איינס.

— קי, קי, קי! צעלאַכט זיך אַ צווייטנס.

— שאַ, שאַ, דו שקאָץ! שרײַט אויף אים אָן דער ראָב שטרענג און גיט אים אַ גרינגן פּיק אין קעפּעלע, מענטשן טרענקען זיך און אים איז פֿריילעך! לאַכט גאָר!

די פֿייגעלעך זענען אומעטיק געוואָרן.

און דער ראָב האָט געזאָגט: „און נאָך אַ מעשׂה האָט אין יענער נאַכט דער חול איבערגעגעבן‟…

— ווילן מיר הערן! ווילן מיר הערן! האָבן זיך די פֿייגעלעך אויפֿגעמונטערט.

און דער ראָב האָט דערציילט.

המשך קומט…