ייִנגעלע רינגעלע

Yingele Ringele

פֿון לעאָן עלבע

רעדאַקציע: מיר פֿירן הײַנט אײַן אַ נײַעם אָפּטייל פֿון אונדזער בלאָג „עונג-שבת‟: מעשׂיות פֿאַר קינדער — און פֿאַר אַ סך גרויסע, וואָס האָבן אויך ליב אַזעלכע מעשׂיות. מיר ברענגען אײַך דעם ערשטן קאַפּיטל פֿונעם באַליבטן, קלאַסישן קינדער־ראָמאַן „ייִנגעלע רינגעלע‟, געשריבן פֿון לעאָן עלבע, וואָס איז פֿריִער דערשינען אין המשכים אינעם „קינדער־זשורנאַל‟ פֿונעם שלום־עליכם פֿאָלק־אינסטיטוט, און איז אין 1929 אַרויס ווי אַ בוך.

---

די טשיקאַווע וווּנדערלעכע געשיכטע פֿון אַ ייִנגעלע מיט אַ רינגעלע, וואָס איז אויסגעווען וווּ נאָר אַ העק, און וווּ די וועלט האָט אַן עק. די חידושים וואָס ער האָט געזען, און אַלץ וואָס מיט אים איז געשען. גוט פֿאַר קינדער, אַפֿילו פֿאַר גרויסע, ניט נאָר פֿאַר קליינע, וואָרן די מעשׂה איז אַלץ איינס אַ שיינע.

בײַ ציגײַנער

אַ מאָל איז געווען אַ ייִנגעלע, האָט ער געהאַט אַ רינגעלע. שפּילט ער זיך אַזוי איין מאָל אין גאַס, גליטשט זיך בײַ אים אַרונטער דאָס רינגעלע פֿון פֿינגערל און נעמט זיך קײַקלען און קײַקלען, ביז עס איז ניט געוואָרן.

זוכט דאָס ייִנגעלע דאָס רינגעלע און קען עס ניט געפֿינען. לויפֿט ער אַהין, לויפֿט ער אַהער — ניטאָ דאָס רינגעלע!

דערזעט דאָס ייִנגעלע אַן אַנדער ייִנגעלע, פֿרעגט ער בײַ אים:

— ייִנגעלע, ייִנגעלע! האָסטו געזען מײַן רינגעלע?

ענטפֿערט דאָס אַנדערע ייִנגעלע:

— ניין, ייִנגעלע, איך האָב ניט געזען דײַן רינגעלע. פֿרעג בײַ יענעם ייִנגעלע, אפֿשר האָט ער געזען דײַן רינגעלע.

גייט צו דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע צו יענעם ייִנגעלע און פֿרעגט בײַ אים, צי ער האָט ניט געזען דאָס רינגעלע.

אָבער שלעכט איז געווען יענץ ייִנגעלע, האָט ער אַרויסגעשטעקט אַ צינגעלע דעם ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע און ניט געוואָלט אים זאָגן, צי ער האָט ניט געזען זײַן רינגעלע.

ווייסט ניט דאָס ייִנגעלע, וווּ עס איז אַהינגעקומען זײַן רינגעלע. זוכט ער ווידער אַהין און ווידער אַהער — ניטאָ דאָס רינגעלע!

גייט פֿאַרבײַ אַ ציגײַנערקע, זעט זי, דאָס ייִנגעלע זוכט עפּעס, פֿרעגט זי בײַ אים:

— וואָס זוכסטו, ייִנגעלע?

ענטפֿערט דאָס ייִנגעלע:

— איך זוך מײַן רינגעלע.

זאָגט צו אים די ציגײַנערקע:

— קום, ייִנגעלע, איך וועל דיר ווײַזן, וווּ איז דײַן רינגעלע.

מיינט דאָס ייִנגעלע, אַז די ציגײַנערקע ווייסט פֿון זײַן רינגעלע, נעמט ער מיט איר גיין. גייען זיי אַזוי און גייען, ביז דעם ייִנגעלע האָבן גענומען וויי טאָן די פֿיסעלעך. פֿרעגט דאָס ייִנגעלע:

— איז נאָך ווײַט צו מײַן רינגעלע?

ענפֿטערט די ציגײַנערקע:

— נאָך אַ ביסעלע, ייִנגעלע, און מיר וועלן קומען צו דײַן רינגעלע. נאָר אויב דיר טוען וויי די פֿיסעלעך, טאָ נאַ דיר אַ פּאָר ניסעלעך.

האָט דאָס ייִנגעלע אויפֿגעגעסן די פּאָר ניסעלעך און איז ווײַטער געגאַנגען מיט דער ציגײַנערקע. און זיי זענען אַזוי געגאַנגען און געגאַנגען, ביז זיי זענען געקומען הינטער דער שטאָט אויף אַ פֿעלד, וווּ עס זענען געשטאַנען ציגײַנערשע בוידן מיט אַ סך ציגײַנער און ציגײַנערקעס און ציגײַנערלעך.

האָט די ציגײַנערקע צוגעפֿירט דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע צו די ציגײַנער מיט די ציגײַנערקעס, און זיי האָבן אַלע גענומען רעדן צווישן זיך אויף זייער לשון, אויף ציגײַנער־לשון, און דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע האָט גאָרנישט ניט פֿאַרשטאַנען.

רופֿט זיך אָן דאָס ייִנגעלע צו דער ציגײַנערקע:

— נו, וווּ איז מײַן רינגעלע?

ענטפֿערט די ציגײַנערקע:

— אויף וואָס דאַרפֿסטו דײַן רינגעלע? דו בלײַב בעסער דאָ, ייִנגעלע.

זאָגט דאָס ייִנגעלע:

— גיב מיר מײַן רינגעלע, און איך וועל גיין אַהיים.

זאָגט די ציגײַנערקע:

— ניין, אַהיים וועסטו ניט גיין. דו וועסט דאָ בלײַבן מיט אונדז און ווערן אַזאַ ציגײַנער, ווי מיר.

האָט דאָס ייִנגעלע גענומען וויינען און זיך בעטן:

— ניין, איך וויל ניט זײַן קיין ציגײַנער. איך וויל גיין אַהיים צו מײַן טאַטן, צו מײַן מאַמען.

האָבן זיך די ציגײַנער פֿון אים אויסגעלאַכט און זיי האָבן אים אַרײַנגעוואָרפֿן אין אַ בויד און אים געהייסן זײַן שטיל, אויב ניט — וועלן זיי אים שלאָגן.

ליגט דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע אין דער ציגײַנערשער בויד און טראַכט, וואָס וועט דאָ ווערן מיט אים, און ווי אַזוי וועט ער קומען אַהיים צו זײַן טאַטן, צו זײַן מאַמען.

און אינעם רינגעלע האָט זיך דאָס ייִנגעלע אין גאַנצן פֿאַרגעסן. ער איז געלעגן אַזוי שטיל, ווי אַ קאָטינקע, אין דער ציגײַנערשער בויד, ביז עס איז געוואָרן נאַכט. און אַז עס איז געוואָרן נאַכט, האָבן די ציגײַנער פֿונאַנדערגעלייגט גרויסע פֿײַערן און גענומען שפּילן און טאַנצן און זינגען אויף ציגײַנער־לשון:

— הוּיאַ, האָיאַ, ציגאַ, ציג!

דוּיאַ, דאָיאַ, ריגאַ, ריג!

טאָנגאַ, טינגאַ, ליגאַ, ליג!

ראָנגאַ, רינגאַ, זיגאַ, זיג!

שאַקי, שעקי, וויגאַ, וויג!

טאַקי, טעקי, כיגאַ, כיג!

ווי דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע האָט דערהערט די ציגײַנער זינגענדיק און טאַנצנדיק אַרום די פֿײַערן, האָט זיך אים אויך פֿאַרוואָלט זינגען און שפּרינגען מיט זיי צוזאַמען.

איז דאָס ייִנגעלע אַרויסגעקראָכן פֿון בויד און האָט זיך אונטערגעגנבֿעט צו די ציגײַנער און גענומען מיט זיי טאַנצן אין קאַראַהאָד און זינגען זייערע ציגײַנערשע לידער. די ציגײַנער זענען געווען אַזוי פֿריילעך, אַז זיי האָבן אים גאָרניט באַמערקט. און זיי האָבן אַזוי לאַנג געטאַנצט, ביז זיי האָבן זיך אײַנגעמאַטערט און זענען אַנידערגעפֿאַלן אויף דער ערד און אײַנגעשלאָפֿן. דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע איז אויך אײַנגעשלאָפֿן.

שלאָפֿט אַזוי דאָס ייִנגעלע פֿונעם רינגעלע, און עס חלומט זיך אים פֿון זײַן טאַטן און פֿון זײַן מאַמען און פֿון זײַן רינגעלע. מיט אַ מאָל דערפֿילט ער עפּעס אין האַנט, טאַפּט ער דאָס און טאַפּט און טאַפּט: אַהאַ, זײַן רינגעלע! ווילט זיך אים ניט גלייבן, כאַפּט ער זיך אויף און גיט אַ קוק — ערשט טאַקע זײַן רינגעלע!

וווּנדערט ער זיך: ווי אַזוי קומט צו אים זײַן רינגעלע? נעמט דאָס רינגעלע רעדן צו אים, ווי אַ מענטש רעדט:

— ייִנגעלע, ייִנגעלע!

איך בין דײַן רינגעלע.

און דאָס רינגעלע דערציילט דעם ייִנגעלע, אַז בעת די ציגײַנערקע האָט צוגעגנבֿעט דאָס ייִנגעלע, איז פֿאַרבײַגעגאַנגען אַ ציגײַנער און האָט צוגעגנבֿעט דאָס רינגעלע, און אַזוי איז דאָס רינגעלע געקומען צו דעם זעלבן אָרט וווּ דאָס ייִנגעלע.

— איך האָב געזען, ייִנגעלע, — האָט געזאָגט דאָס רינגעלע, — ווי דו ביסט געלעגן אין בויד. איך בין דעמאָלט געלעגן בײַם ציגײַנער אין קעשענע, און ווען דו ביסט אַרויסגעקראָכן פֿון בויד טאַנצן, בין איך אויך אַרויסגעקראָכן פֿון קעשענע און האָב אויך געטאַנצט און געדרייט זיך גלײַך מיט דיר, נאָר דו האָסט מיך ניט געזען, און קיינער האָט מיך ניט געזען. ערשט ווען אַלע זענען אײַנגעשלאָפֿן און דו אויך, בין איך צו דיר געקומען און האָב דיך אויפֿגעוועקט. קום מיט מיר, ייִנגעלע, אַהיים, טאַטע־מאַמע זענען דאָרט אַליין.

זאָגט דאָס ייִנגעלע:

— אָבער איך ווייס ניט, ווי צו גיין אַהיים!

זאָגט דאָס רינגעלע:

— האָב ניט קיין מורא, איך וועל דיר ווײַזן. איך בין געוואָרן אַ צויבער־רינגעלע, אַ רינגעלע אַ וווּנדער פֿאַר דיר גאָר באַזונדער, און וואָס דו וועסט וועלן, וועסטו בײַ מיר קריגן. שנעל טו מיך אָן אויפֿן פֿינגער, און מיר וועלן גיין.

האָט דאָס ייִנגעלע אָנגעטאָן דאָס רינגעלע, און ער האָט גענומען גיין. און ווי ער האָט גענומען גיין, אַזוי האָט דאָס רינגעלע גענומען וואַרפֿן פֿון זיך שטראַלן, פּונקט ווי די זון, און דאָס ייִנגעלע האָט געזען דעם וועג און געוווּסט, ווי צו גיין אַהיים.

האָבן דעם ייִנגעלע גענומען וויי טאָן די פֿיסלעך, זאָגט ער צום רינגעלע:

— איך קען מער ניט גיין צו פֿוס. גיב מיר אַ פֿערד און וואָגן, וואָס זאָלן מיך פֿירן.

איז געוואָרן אַ פֿערד און וואָגן, און דאָס ייִנגעלע האָט זיך אַרײַנגעזעצט און איז אין אַ רגע געקומען אַהיים.

טאַטע־מאַמע האָבן זיך דערפֿרייט, ווען זיי האָבן דערזען דאָס ייִנגעלע מיטן רינגעלע. און דאָס ייִנגעלע מיטן רינגעלע האָט זיי דערציילט, וואָס מיט אים האָט זיך געטראָפֿן. אַ פֿלעקעלע אַרײַן, אַ פֿלעקעלע אַרויס, די מעשׂה לאָזט זיך דערווײַלע אויס. וואָס ווײַטער איז געווען, וועט איר שפּעטער זען.