רפֿואות אָן אַ יסוד — צי שאַטן זיי?

Are Useless Remedies Harmful?

פֿון שלום בערגער

ליבער ד״ר בערגער,

צי קען מען אָנרופֿן שעדלעך אַזעלכע רפֿואות װאָס דערפֿירן נישט צו קײן פֿיזישן היזק, אױב טײל מענטשן האַלטן שטאַרק דערפֿון און װערן געהאָלפֿן דערפֿון (אַפֿילו אויב עס דאַכט זיך זײ נאָר)? עס גײט דאָ אַ רײד װעגן זאַכן װי האָמעאָפּאַטיע אָדער װיטאַמינען.

לאָרענס ראָזענװאַלד
מאַסאַטשוסעטס

טײַערער לאַרי,

פֿאַראַן אַזעלכע כּמו־רפֿואות װאָס, לױט די װיסנשאַפֿטלעכע באַװײַזן, העלפֿן בכלל נישט, נאָר מע באַניצט זיך מיט זײ סײַ װי סײַ. װי דו זאָגסט, זײַנען טײל פֿון זײ „אַלטערנאַטיװע“ באַהאַנדלונגען (די, װאָס װערן נישט געשטיצט פֿון דאָקטױרים אָדער װיסנשאַפֿטלערס), נאָר מע קען זיי יאָ באַקומען אין אַ צאָל דאָקטער־ביוראָען.

אַ סך מענטשן פֿון אַ גאַנץ יאָר װײסן אַז האָמעאָפּאָטיע, דאָס צעלאָזן געװיסע כעמיקאַלן אין װאַסער אױף אַזאַ מאָס, ביז זײ װערן ממש נישט צו דערשפּירן און קענען על־פּי כעמיע נישט האָבן קײן װירקונג, איז אַן אױסגעבלאָזן אײ. פֿון דער צווייטער זײַט, װיפֿל מאָל קלערט מען איבער צי ס׳איז טאַקע כּדאַי זיך צו מאַכן אַן „עם־אַר־אײַ“ װאָס דער דאָקטער הײסט דיר אַדורכמאַכן אין פֿאַל פֿון אַ געװײנטלעכן װײטיק אין די קריזשעס? דאָס איז דאָך אױך באַזירט אױף קנאַפּע ראיות.

װאָס איז דער אונטערשײד צװישן די צװײ מינים רפֿואות וואָס זענען ביידע אָן אַ יסוד? דו גיסט אָנצוהערן אַז האָמעאָפּאַטיע און װיטאַמינען דערפֿירן נישט צו קײן היזק. דאָס איז, צום באַדױערן, נישט אמת. װיטאַמינען און האָמעאָפּאַטישע כּמו־רפֿואת קענען האָבן אַ נעגאַטיוון צווישן־קאָנטאַקט מיט אַנדערע מעדיקאַמענטן און דערבײַ אַרױסרופֿן ערנסטע שאָדנס אין געװיסע קרענקען, למשל ראַק.

פֿאַר װאָס נעמען מיר יאָ אָן פֿון אונדזער דאָקטער אַזוינע רעקאָמענדאַציעס וואָס האָבן בכלל נישט קיין גרונד איז אַ באַזונדערע מעשׂה. מיט אײן װאָרט: זײ האָבן דעם כּוח און די טרענירונג, מוזן מיר ביז אַ געװיסע מאָס נאָכטאַנצן נאָך זײער ניגון. װי אַזױ פֿאַרריכט מען דאָס? מע דאַרף פֿאַרגרינגערן דאָס שטעלן פֿראַגעס אין דאָקטער־ביוראָ, העלפֿן דאָקטױרים זיך אױפֿפֿירן לױט די בעסטע װיסנשאַפֿלטלעכע באַװײַזן, און אָפּגעװײנען די געזעלשאַפֿט פֿון בלאָף און „פֿײק ניוס.“

---

ליבער ד״ר בערגער,
װי טייטלעך דאַרף אַ קראַנקײט זײַן, ביז מע טראַכט נישט אױס אױף דעם אַ װאַקצין? צי איז דאָ אַזאַ מינימום ניװאָ קראַנקײטן, װאָס אַ געזעלשאַפֿט טאָר נישט פּרוּװן עלימינירן?

לאָרענס ראָזענװאַלד
מאַסאַטשוסעטס

טײַערער לערי,

די גרעסערע פֿראַגע, װאָס דו ביסט אױף איר מרמז, איז אַזאַ: אַזױ װי יעדע געזעלשאַפֿט האָט פּריאָריטעטן, װי אַזױ קען מען באַשטימען װיפֿל געלט מע זאָל אױסגעבן אױף געזונט, און נישט אױף דערציִונג, צום בײַשפּיל, אָדער קונסט? זיכער קען מען פּרוּװן אויסוואָרצלען אַלע קראַנקײטן, נאָר דאָס הייסט אַז עפּעס אַנדערש וועט נישט באַקומען קיין פֿינאַנציעלע שטיצע.

דאָס איז אַ גרױסע פֿילאָסאָפֿישע פֿראַגע. אױף אײן פֿוס קען איך זאָגן אַז לױט דער ברײטסטער דעפֿיניציע פֿון געזונט, באַרימט געמאַכט און פֿאַרשפּרײט דורך דער װעלט־געזונט־אָרגאַניזאַציע, רעדט זיך וועגן אַן אַלגעמײנעם מצבֿ פֿון װױלזײַן, נישט נאָר אַז מע זאָל אויסראָטן קראַנקייטן. מיט אײן װאָרט: אױב געזונט הייסט דאָס פֿאַרבעסערן פֿונעם מענטשן־מצבֿ בכלל, דאַרף מען אָנהײבן מיטן סוף: צו װאָס זאָלן מיר צילעװען אין געזעלשאַפֿטלעכן לעבן, און װי אַזױ קענען מיר דאָס אױפֿטאָן?