אַן אַקטיװע שיל־גײערין פֿאַרלירט די אמונה

Active Synagogue Member Is Losing Her Faith

פֿון די בינטל־בליצבריווניצע

טײַערע בינטל־בליצבריווניצע,

איך פֿאַרליר מײַן אמונה.

איך פֿיל זיך שוין ניט באַגײַסטערט ווען איך גיי אין שיל דאַוונען. (אין דער אמתן האָב איך זיך קיין מאָל ניט געפֿילט זייער באַגײַסטערט אין שיל). דער רבֿ דאָ איז זייער אַ פֿעיִקער, איך האָב ליב דעם קהל אָבער איך פֿיל זיך שולדיק ווײַל עס גייט מיר ניט אַזוי אָן דער גאַנצער ענין שבת און יום־טובֿ — און דאָס איז טאַקע אַ ביסל פּראָבלעמאַטיש ווײַל איך בין די פֿאָרשטייערין פֿון דעם שבת־און־יום־טובֿ־קאָמיטעט. הײַיאָר, למשל, פּסח־צײַט, ווען מען האָט געפֿירט אַ דיסקוסיע וועגן דעם באַטײַט פֿון די צען מכּות, האָב איך מיר געטראַכט: „נו, ס’איז געשען, ס’איז געווען שרעקלעך, וואָס נאָך קען מען זאָגן? גענוג מיט דער הגדה, לאָמיר זיך נעמען צו די קניידלעך.‟ וואָס זאָל איך טאָן?

אַ דאַנק,

די שיל איז מיר אַ ביסל נימאס

טײַערע שבת־און־יום־טובֿ־קאָמיטעטניצע,

איר ווייסט וואָס איך וועל אײַך זאָגן? איר זײַט ווײַט ניט די איינציקע! איך האָב מורא אַז ס’רובֿ ליבעראַלע אַמעריקאַנער ייִדן פֿילן זיך פּונקט ווי איר וועגן דעם דאַווענען אין שיל און די יום־טובֿדיקע פֿײַערונגען. איז מײַן ערשטע עצה צו אײַך אַז איר זאָלט זיך ניט פֿילן אַזוי שולדיק — דאָס האָט איר ניט אויסגעטראַכט די אַמעריקאַנער ליבעראַלע ייִדישקייט, און איר קענט ניט לייזן די פּראָבלעם איינע אַליין מיט גרעסערע אָנשטרענגונגען.

אַפֿילו אויב איר ווילט שטאַרק, וועט איר מסתּמא ניט קענען לאַנג אויסהאַלטן אין דער איצטיקער דינאַמיק, בפֿרט אויב דער קאָמיטעט פֿאָדערט אַ סך ענערגיע. אויב די שיל און די סעודות זענען אײַך נימאס, איז אפֿשר צײַט אויפֿצוהערן גיין, כאָטש אויף אַ געוויסער צײַט. טוט עפּעס וואָס אינטערעסירט אײַך מער. עס קען זײַן שווער אַוועקצוגיין פֿון עפּעס וואָס איר באַטראַכט ווי אַ חובֿ, אָבער אַ ייִדישקייט פֿון גאָלע חובֿות, אָן קיין טעם און אָן קיין מתיקות, איז אַ ייִדישקייט וואָס וועט ניט האָבן קיין קיום. און אַ קליינע הפֿסקה וועט אײַך אפֿשר דערמעגלעכן צו געפֿינען אַן אַנדער וועג צו ייִדישקייט וואָס וועט אײַך שטאַרקער צוציִען, אָדער איר וועט אויסגעפֿינען אַז איר בענקט טאַקע נאָך דער אייגענער שיל, און איר וועט זיך אומקערן מיט באַנײַטע כּוחות, און אפֿשר אין אַן אַנדער ראָלע וואָס פּאַסט אײַך בעסער.

זאָל זײַן מיט מזל! און געדענקט, איר אַליין טראָגט נישט דאָס אַחריות פֿאַר דער צוקונפֿט פֿונעם ייִדישן פֿאָלק.

אײַער,

בינטל־בליצבריווניצע

טײַערע בינטל־בליצבריווניצע,

איך האָב פֿײַנט פּסח! איך האָב געהאָפֿט אַז הײַיאָר וועט זײַן בעסער, אָבער דאָס איז, צום באַדויערן, נישט געשען. צי קענט איר מיר העלפֿן צו אַנטוויקלען פּאָזיטיווע געפֿילן לגבי דעם יום־טובֿ? איך קען, דאַכט זיך, ניט גובֿר זײַן מײַן אַנטיפּאַטיע צום אַלגעמיינעם אַכזריות פֿון דער מעשׂה פֿון יציאת־מצרים, צו דעם ווי דאָס לײַדן פֿון איין צד ווערט פֿאַרגיטיקט דורך אַן אומגעהײַער לײַדן פֿונעם צווייטן צד, וואָס רופֿט אַ פּנים אַרויס אַ גרויסע שׂימחה ביזן הײַנטיקן טאָג. איך פֿאַרשטיי ניט וואָס ס’איז דאָ דערין וואָס קען אונדזער פֿאָלק דערהייבן, דערציִען.

אין דער פֿאַרגאַנגענהייט האָב איך פּשוט אויסגעמיטן דעם דאָזיקן יום־טובֿ, אָבער הײַיאָר האָט אַן אַלטע חבֿרטע זיך געיאַוועט און מיך און מײַן לעבנס־באַגלייטערין פֿאַרבעטן אויף איר פּסח־סדר. מיר האָבן זיך געפֿילט מחויבֿ צו גיין, אָבער איך האָב ניט גוט פֿאַרבראַכט. איך האָב פּשוט פֿײַנט די הגדה, אַפֿילו ווען מע פּרוּווט מיך איבערצײַגן אַז ס’איז בלויז סימבאָליש, אַז דער „פּרעה‟ שטעלט מיט זיך פֿאָר אַלע הײַנטיקע רוחניותדיקע און קאַפּיטאַליסטישע קנעכטשאַפֿטן וואָס מיר שפּירן אין אונדזער לעבן, אאַז”וו. איך וויל ניט באַטראַכטן די מיצרים ווי סימבאָלן פֿון אונטערדריקונג, ווײַל ס’איז ראַסיסטיש און איך באַוווּנדער טאַקע דאָס אַלטצײַטיקע מצרים. נו, ווי איר זעט בין איך דער רשע, דער זון וועמען די הגדה גייט גאָרנישט אָן. אָבער דאָס ערגסטע: איך בין זיכער אַז די חבֿרטע וועט מיך ווידער פֿאַרבעטן אויפֿן סדר איבער אַ יאָר. וואָס זאָל איך טאָן?

אַ דאַנק,

אַן אָפּהענטיקע רשעטע

טײַערע ניט־אַזאַ־רשעטע,

איך וואָלט אײַך געקענט אָפּזאָגן אַ לידל וועגן דעם אַז דער רשע ווערט באַטראַכט ווי אַ רשע נאָר ווײַל ער אידענטיפֿיצירט זיך ניט מיט זײַן פֿאָלק, און אַז דער עיקר איז צו געפֿינען אַן אופֿן זיך צו דערמאָנען אַז מ’איז ווי־נישט־איז פֿאָרט אַ רינג אין דער גאָלדענער קייט, אַז „אַל תּפֿרוש מן הציבור‟ (אָבֿות ב:ד), איר זאָלט זיך ניט אָפּזונדערן פֿון דער קהילה אאַז”וו.

אָבער אין דער אמתן בין איך ניט זיכער צי דאָס איז אַ גוטע עצה אין אײַער פֿאַל. עס איז דאָ אַ גאַנצע מחנה מענטשן וואָס פֿילן זיך ווי איר — ווען נישט, וואָלט מען ניט געפֿאַלן אויף דער המצאה צו באַטראַכטן די מעשׂה ווי אַ סימבאָלישע, ווי איר דערמאָנט. פֿון איין זײַט איז דאָס אַ סימן אַז מע קען מפֿרש זײַן די מעשׂה נאָך אַ מאָל, ניט פֿאַרלאָזנדיק די טראַדיציע אין גאַנצן, ווײַל נײַע פּירושים זענען אויך אַ טייל (אָדער דער עיקר?) פֿון דער טראַדיציע, און אויב ס’איז אײַך וויכטיק (אָדער אַפֿילו אויב ס’איז אײַך ניט וויכטיק, נאָר איר מיינט אַז עס וועט העלפֿן ווען איר מוזט זײַן אויף אַ סדר), קענט איר אויסזוכן אָדער שאַפֿן אַנדערע פּירושים וואָס פֿאַרענטפֿערן אײַערע קשיות.

אָבער איר דריקט אויס, דאַכט זיך, אַ געפֿיל אַז ס’איז שוין דערגאַנגען ווײַטער ווי „הפוך בה והפוך בה דכולה בה‟ (אָבֿות ה:כב), קער זי (די תּורה) איבער און קער זי איבער — ווײַל אַלץ איז אין איר פֿאַראַן. ניין, איר ווילט שוין פֿאַרטיק זײַן זי איבערצוקערן — „מינה תּזועי‟, איר וועט אַוועק פֿון איר, אויב איך מעג אַ ביסל איבערשרײַבן די ווײַטערדיקע ווערטער אין דער מישנה דאָרטן. און דאָס איז אויך אַן אופֿן צו זײַן אַ ייִד, זייער אַ פֿאַרשפּרייטער אין אונדזערע צײַטן — און דער דאָזיקער וועג איז אָפֿן פֿאַר אײַך.

איז וואָס טוט מען? עס וואָלט אפֿשר ניט געווען עק וועלט ווען איר זאָלט זיך פּשוט אָפּצוזאָגן פֿון צוקונפֿטיקע סדר־פֿאַרבעטונגען. איר קענט דערקלערן דער חבֿרטע אַז איר האָט זי זייער ליב, נאָר פּסח־סדרים געפֿעלן אײַך ניט, און אַז איר וואָלט זיך געפֿרייט צו פֿאַרברענגען צוזאַמען אַן אַנדערש מאָל.

אָבער אויב איר באַשליסט אַז איר ווילט יאָ װידער גיין אויף איר סדר, לייג איך פֿאָר אַז איר זאָלט פּשוט שטעלן די דאָזיקע קשיות דאָרט אויפֿן אָרט — ניט אויף אַן אַגרעסיוון אופֿן, נאָר ערלעך און ערנסט, אַן ערך אַזוי: „די הגדה איז טיף אין מײַנע ביינער‟ (און איך ווייס אַז ס’איז אַ פֿאַקט, ווײַל ווען נישט, וואָלט איר ניט גערעדט פֿון די אַרבע־בנים און דער גאַנצער עסק וואָלט אײַך ניט אַזוי געשטערט), „נאָר דער אָדער יענער אַספּעקט טוט מיר ממש וויי, און די פּירושים וואָס איך האָב געפֿונען פֿאַרענטפֿערן ניט באמת מײַנע קשיות. וואָס מיינט איר וועגן דעם?”

און אַזוי אַרום ווערט איר שוין אויס רשע — איר ווערט שיִער נישט דער חכם, וואָס פֿרעגט וועגן גאָטס חוקים־ומישפּטים און שטרענגט זיך אָן, ערנסט, פֿלײַסיק, מיט לײַדנשאַפֿט און מיט ווייטיק, זיי צו פֿאַרשטיין.

זאָל זײַן מיט מזל,

די בינטל־בליצבריווניצע (וואָס האָט דעם פּסח אויך חשק געהאַט זיך צו באַהאַלטן)