אין דער נאַכט פֿון פֿולער לבֿנה

During the Night with a Full Moon

פֿון באָריס סאַנדלער

1

… די דרײַ קאַצאָיִדן האָבן אַרומגערינגלט מאַרקיזע פּערדיו. פֿון זייערע גרין־קײַלעכדיקע בייזע אויגן האָט זיך אַרויסגעריסן דינע שאַרפֿע שטראַלן, וואָס האָבן זיך אַרײַנגעשטאָכן אין דעם ווייכן מיידלשן לײַב פֿון דער מאַרקיזע, ווי דינע שטאָלענע שפּיזן אין וואַקס. זיי האָבן געזאָלט אָנזעטיקן איר בלוט מיט דעם זעלטענעם מין סם, וואָס איז ערשט נישט לאַנג צוריק אַנטפּלעקט געוואָרן אין דער געהיימער לאַבאָראַטאָריע אויף דעם מויז־פּלאַנעט 1333. ער פֿאַרוואַנדלט דעם מוח אין אַ שטיק טייג, וואָס לאָזט זיך קנעטן אין די בייזוויליקע הענט.

„סוף־כּל־סוף, האָבן מיר דיך געכאַפּט, מײַזעלע‟, — האָט אויף אַ קעצישן אופֿן אויסגעמורמלט איינער פֿון די דרײַ קאַצאָיִדן. אויף דעם געל־האָריקן פּרצוף זײַנעם האָט זיך צערונען אַ בייזער שמייכל, און געבליבן הענגען אויף די שיטערע וואָנצעס. די צוויי אַנדערע קאַצאָיִדן האָבן צוגעמורמלט.

„מיר וועלן דעם סעקס־סעאַנס דורכפֿירן אַלע דרײַ אין איינעם…‟ — האָט אַ צי געטאָן צו דער מאַרקיזע זײַן לאַפּע דער שוואַרץ־האָריקער קאַצאָיִד. איבערן שטערן און רעכטער באַק האָט דורכגעשניטן זײַן צורה נאָך אַ פֿרישער שראַם. — „איך — פֿון הינטן!‟

„מילא… דאָס מאָל וועל איך זיך מיט דיר נישט אַמפּערן,‟ — האָט געלאָזט הערן זײַן הייזעריקע שטים דער דריטער קאַצאָיִד, אַ דיקלעכער, מיט אַן אָנגעשוואָלענער, צעדראַפּעטער מאָרדע; איין אויג איז אים אויסגערונען, האָט ער כּסדר געדרייט מיטן פּליכעוואַטע קאָפּ, אָנשטעלנדיק זײַן גאַנץ־געבליבענע ראיה אָט אויפֿן געלן, אָט אויפֿן שוואַרצן קאָטער; און צום סוף, האָט ער זיך אײַנגעגעסן אינעם בלעכן, אָנגעשראָקן פּנימל פֿון דער מאַרקיזע. ער האָט זיך באַלעקט און אויסגעכריפּעט: „איך ווייס וואָס צו טאָן מיטן שיינעם מײַלעכל…‟

„אַ’קעי, גײַס!‟ — האָט אַ צופֿרידענער אָנגעשטעלט זײַנע נעגל דער געלער קאַצאָיִד, — „כ’זע, דאָס מאָל זײַט איר געקומען צו אַ קאָמפּראָמיס… ווי עס זאָגן אונדזערע חכמים: ניטאָ אַזאַ לעכל, וווּ מע קען אַהין נישט אַרײַנקריכן…‟

דאָס פֿאַרשפּרייט ווערטל אויף דער מויז־פּלאַנעטע 1333 האָט זיי אַלע געמאַכט פֿריילעך און שפּילעוודיק, און זיי זײַנען שוין גרייט געווען אָנהייבן זייערע מיאוסע קאַצאָיִדישע שפּיל.

מאַרקיזע פּערדיו איז, נעבעך, געשטאַנען צווישן די דרײַ פֿרעמדע אומפֿאַרבעטענע געסט טאַקע יאָ ווי אַ פֿאַרסמט מײַזעלע, וואָס וואַרט אויף איר וויסטן סוף. מע קאָן נישט זאָגן, אַז זי האָט נישט געהערט וועגן די באַרבאַרישע קאַצאָיִדן, וואָס רײַסן זיך אַרײַן אויף אַ פּיראַטישן אופֿן אין די שלעסער פֿון ייִחוסדיקע פֿאַמיליעס און פֿאַלן אָן אויף די בתולות, באַלעסטיקן זיי און שלעפּן אַוועק מיט זיך אויף זייער ווײַטן פּלאַנעט. זי האָט עס אָבער שטענדיק געהאַלטן פֿאַר אַ מין אויסגעטראַכטער מעשׂה, וואָס מע שרעקט מיט איר די קאַפּריזנע מיידלעך, וועלכע ווילן נישט חתונה האָבן דורך אַ גערעדטן שידוך. זיי זוכן ראָמאַנטישע ליבעס, שיינע פּרינצן… יאָ, בעת דעם לעצטן באַל אין דעם גוט פֿון באַראָן פּאַסקודניאַק, האָט זי זיך טאַקע פֿאַרליבט אין זײַן פּלימעניק… זי וואָלט מיט אים חתונה געהאַט, אָבער איר טאַטע האַלט, אַז דער יונגער שעוואַליע פּאַסקודניאַק איז נישט ווערט דעם קליינעם פֿינגער אויף זײַן טאָכטערס האַנט. ער איז, טענהט דער טאַטע, פֿון אַ פֿאַראָרעמטער משפּחה. נאָך מער: דער טאַטע האָט פֿאַר איר אַ בעסערן חתן — גראַף וויליאַם קאַקערמאַן. זי האָט אים איין מאָל געזען — אַן אַלטער, אָנגעבלאָזענער אינדיק…

מאַרקיזע פּערדיו האָט געפֿילט אויף איר פּנים דעם שטינקענדיקן אָטעם פֿון די דרײַ קאַצאָיִדן… ניין, נישט אַזוי האָט זי זיך פֿאָרגעשטעלט די רגע פֿון פֿאַרלירן איר אומשולד… שוין בעסער וואָלט עס געטאָן דער אַלטער גראַף וויליאַם קאַקערמאַן… זי האָט פֿאַרזשמורעט די אויגן און מיט די לעצטע כּוחות זיך אַרויסגעריסן פֿון די שאַרפֿע קאַצאָיִדישע לאַפּעס, וואָס האָבן זיך שוין דערצויגן צו איר פּרעכטיקער ווײַסער קלייד, אויפֿגענייט ספּעציעל צו דעם קנס־מאָל מיט איר „באַשערטן‟… די קורצע ווײַלע, וואָס איז איר געבליבן אָנצונעמען דעם לעצטן באַשלוס — „וואָס ווײַטער?!‟ — האָט איר קיין ברירה נישט געלאָזט. זי איז צוגעלאָפֿן צו דער באַלקאָן־טיר, דורך וועלכער די דרײַ קאַצאָיִדן האָבן זיך פֿריִער צו איר אַרײַנגעריסן, אַרויס אויפֿן באַלקאָן און געבליבן שטיין אַ פֿאַרגליווערטע: „אַדיע, מײַן געליבטער שעוואַליע‟ — האָט אויסגעשריִען איר יונג האַרץ, — און זי האָט זיך איבערגעבויגן איבער דער פּאָרענטש…

זיך אָפּגערוקט פֿונעם שרײַבטיש, איז עמע געזעסן עטלעכע מינוט, אַרײַנקוקנדיק אינעם באַלויכטענעם קאָמפּיוטער־עקראַן, ווי אין אַ טיפֿן טונעל, וואָס לאָזט זי נאָך אַלץ נישט אָפּ מיט זײַן מאַניענדיקער שײַן. „גענוג אויף הײַנט, — האָט זי אַ טראַכט געטאָן, — שוין אַ פֿערטל צו איינס…‟ די קלאַנגען פֿון הונגעריקע קעץ האָבן זי אומגעקערט צו דער ווירקלעכקייט. זיי האָבן רחמנותדיק געכליפּעט, זיך געדראַפּעט אין דער טיר, ווייסנדיק אויף זיכער, אַז דווקא פֿון יענער זײַט געפֿינט זיך די צוויי־פֿיסיקע באַשעפֿעניש, וואָס טראָגט דאָס אַחריות פֿאַר זייער מאָגן.

— באַלד, אַ מינוטקעלע… — האָט הויך זיך אָנגערופֿן עמע, ווי זי וואָלט עס געזאָגט עמעצן, וואָס פֿאַרשטייט די מענטשלעכע שפּראַך.

די דרײַ קעץ האָבן זיך געריבן אין אירע פֿיס, זיך געלאַשטשעט, בעת די גרויסע באַשעפֿעניש האָט זיך געפּאָרעט מיטן פּאַפּירענעם זאַק, אומגעלומפּערט אָפּשיטנדיק פֿון אים אין די שיסעלעך כראָמדזשענדיקע שטיקלעך שפּײַז. נישט עמע, נישט די קעץ האָבן קיין גרויסע סימפּאַטיעס נישט געפֿילט איינער צום אַנדערן; שוין גיכער אָנגעהאַלטן אַן אָנגעבונדענעם פּאַריטעט, נישט האָבנדיק קיין אַנדער ברירה.

עמע האָט נישט געקאָנט אָפּזאָגן איר מומען, איבערצופֿאָרן צו איר אין ברוקלין אויף אַ וואָך, כּל־זמן די מומע וועט זײַן בײַ איר טאָכטער אין שיקאַגע.

— אַ גוטער אויסטויש, — האָט ביטער באַמערקט די פּלימעניצע, פֿאַרשטייענדיק, אַז זי וועט סײַ־ווי מסכּים זײַן, אָבער כאָטש זאָגן… — דו פֿאָרסט אַהין זיך ניאַנטשען מיט דײַנע צוויי אייניקלעך, איך וועל מוזן דאָ זיך ניאַנטשען מיט דײַנע דרײַ קעץ, און דײַן טאָכטער וועט אין דער צײַט פֿאַרברענגען אין פּאַריז…

— דו פֿאַרגינסט איר נישט? — האָט עס ערנסט אויפֿגענומען די מומע, — זי איז דאָך דײַן קוזינקע… אַרבעט, כאָוועט קינדער, קוקט נאָכן מאַן…

— גוט, מומע, גוט, איך פֿאַרשטיי, וואָס דו מיינסט, — האָט עמע זיך קוים אײַנגעהאַלטן; דאָס אָנגעצונדענע שוועבעלע האָט מען נאָך געקאָנט אויסלעשן, נישט צוטראָגן עס צו דער קופּע אַלטע טרוקענע טענות; עס טרעפֿט זיך אָבער, אַז דער זעלבער בלאָז, וואָס קאָן אַ פֿײַערל אויסלעשן, צעבלאָזט עס אין אַ גאַנצן פֿײַער.

— כ’ווייס, כ’בין אַ שלעכטע טאָכטער… אַנטלאָפֿן מיט אַ שקאָץ בײַ זיבעצן יאָר, זיך אַרומגעוואַלגערט דער רוח ווייסט וווּ און מיט וועמען, ווען אין דער צײַט האָבן אַנדערע זיך געלערנט אין קאָלעדזשן און אוניווערסיטעטן, געמאַכט קאַריערעס… איך בין אַן אויסוווּרף אין דער משפּחה… אַ פֿאַרזעסענע מויד, אָן אַ פֿאַך, אָן אַ היימיש ווינקל… גוט, מומע, פֿאָר צו מײַן געלונגענער קוזינקע, און איך וועל בלײַבן מיט דײַנע קעץ!…

אָנגעזעטיקט זייערע בײַכלעך, האָבן איצט די קעץ אַרויפֿגעקוקט צו עמען, געבנדיק איר צו פֿאַרשטיין מיט זייערע חניפֿהדיקע וויידלעך, אַז זיי וואָלטן בפֿירוש זיך נישט אָפּגעזאָגט פֿון אַ בײַנאַכטיקן שפּאַציר, ווי עס פּאַסט פֿאַר קעץ.

— נו, גוט, כיטראַקעס, — האָט זי צו זיי געזאָגט, — איר האָט עס בײַ מיר געפּועלט. מאָרגן וועט איר עס שוין טאָן מיט אײַער באַלעבאָסטע.

2

עמע האָט אַרויסגעלאָזט די קעץ פֿון דער דירה, און זיך אַליין אַראָפּגעלאָזט מיט די טרעפּ אין דרויסן. אַ קיל, פֿײַכט ווינטל האָט אָפּגעווישט פֿון איר פּנים די שפּורן פֿון מידקייט; זי האָט אײַנגעאָטעמט די לופֿט און פֿאַרמאַכט די אויגן אויף אַ רגע. „דאָס זעלבע האָט געפֿילט מאַרקיזע פּערדיו, איידער זי האָט זיך געזעגנט מיט איר געליבטן אויף שטענדיק‟, — האָט אַ טראַכט געטאָן עמע. די פֿולע, גרויסע לבֿנה איז געהאָנגען אַזוי נידעריק, אַז סײַ די מאַרקיזע און סײַ עמע וואָלטן געקאָנט זיך צו איר צורירן. זיי האָבן זיך ביידע געבאָדן אין איר שײַן, אַראָפּוואַרפֿנדיק פֿון זיך די קליידער, זיך אַרומגעכאַפּט און געקושט זיך, ווי צוויי געשפּענסטע נאָך אַ לאַנגער צעשיידונג…

אונטער אירע טריט האָבן זיך געברעקלט מיט אַ טראַסק די געפֿאַלענע שטיקער קאָרע, אָפּגעשיילט פֿון די דיקע, אַלטע פּלאַטאַן־שטאַמען, ווי דערמאָנט עמען, אַז די ווירקלעכקייט איז דאָ, אונטער אירע פֿיס. די קעץ, פֿאַרריסן די וויידלעך, זײַנען געלאָפֿן פֿאַר איר, און זיך יעדעס מאָל אומגעקוקט, זיך איבערצײַגן, אַז די צוויי־פֿוסיקע באַשעפֿעניש גייט זיי נאָך. עמע האָט, אַוודאי, געוווּסט דעם וועג צום גערטנדל, וווּ זיי האָבן פֿאַרבראַכט עטלעכע שעה אין די נעכט ביז אַהער, ס’האָט איר אָבער פֿריילעכער געמאַכט אויף דער נשמה, דער קאַצן־עקסקאָרט. אייגנטלעך, האָבן טאַקע די דרײַ קעץ געבראַכט זי צום געדאַנק צו מאַכן זיי פֿאַר די הויפּט־העלדן, די קאַצאָיִדן, אין איר נײַער עראָטישער פֿאַנטאַזיע, וואָס זי שרײַבט איצט.

אירע ערשטע דערציילונגען האָט עמע אָנגעהויבן שרײַבן אויף איר בלאָג מיט דרײַ יאָר צוריק, אונטערן נאָמען „עמאַנועלאַ‟, וואָס דער נאָמען אַליין האָט פֿאַר איר געקלונגען עראָטיש. בײַם אָנהייב האָט זי זיך באַצויגן צו דעם ווי צו אַן עלעקטראָנישער שפּיל, וואָס פֿאַרשלעפּט מיט אירע אומדערוואַרטע גענג. זי האָט אָבער קיין מאָל נישט ליב געהאַט, מע זאָל זי געווען פֿאַרשלעפּן, איר אָנבינדן די כּללים פֿון אַ שפּיל; אין לעבן, אין דער ווירקלעכקייט, וווּ עמע איז געוואַקסן, האָט מען געמוזט זיך האַלטן דווקא בײַ קאָנקרעטע געזעצן, „נישט נעכטן אײַנגעפֿירט‟. זי האָט זיך געפּרוּווט קעגנצושטעלן — די עלטערן, אירע פֿרײַנד, די „בויפֿרעדס‟, וואָס האָבן זי ליב געהאַט, יעדנפֿאַלס, געזאָגט, אַז מ’האָט זי ליב — ביז איר צולהכעיס האָט זי געבראַכט צו דעם, מיט וואָס זי האָט, און וואָס די מומע פֿלעגט איר נישט איין מאָל פֿאָרוואַרפֿן: צו צוויי און דרײַסיק יאָר געבליבן „אַ פֿאַרזעסענע מויד אָן אַ משפּחה, אָן אַ פֿאַך, אָן אַ היימיש ווינקל…‟

דאָרט, אין דער ווירטועלער וועלט, געפֿינט זיך יעדער אַזוי לאַנג, וויפֿל ער וויל; ער איז פֿרײַ זיך צו געבן אַ נײַעם נאָמען, צוטראַכטן אַן אַנדער לעבן, וואָס אין דער ווירקלעכקייט האָט זיך עס אים נישט אײַנגעגעבן צו רעאַליזירן, צוליב הונדערטער באַדינגלעכקייטן און טויזנטער קאָמפּלעקסן, וואָס מע פֿאַרפֿלאַנצט און מע אַנטוויקלט אין יעדן איינעם, ווי אַ ירושה־חלאַת, כּדי יעדער זאָל זײַן אַזוי ווי אַלע…

איר ערשטער „בויפֿרענד‟, פּאָל, איז געווען מיט אַ צען יאָר עלטער פֿון איר. מיט אים איז זי אַוועק פֿון שטוב, מיט אים האָט זיך אָנגעהויבן איר פֿרײַ לעבן. זי איז אַוועק פֿון דעם, וואָס זי האָט פֿײַנט געהאַט — פֿון די שטענדיקע רייד וועגן „דאָרטן‟, וווּ ס’איז געווען נישט גרינג, אָבער „היימיש‟; זי האָט אַפֿילו נישט געוואָלט עסן פֿון די טעלער, געבראַכט פֿון „דאָרטן‟. זי האָט געוואָלט ווערן אַ „דאָיִקע‟, מע זאָל אויף איר באַלד נישט דערקענען — „ביסט אַ רוסישע?‟ — נישט פֿון איר אַקצענט, און נישט פֿון איר אויסזען. צו מאָל האָט זי געטראַכט, אַז אַפֿילו דאָס „רוסישע עסן‟ מאַכט איר גערוך אַ „דאָרטיקן‟. פּאָל האָט טאַקע איין מאָל געזאָגט: „דײַן לײַב שמעקט מיר אַזוי געשמאַק, ווי דאָס מאַכל, וואָס מיר האָבן לעצטנס געגעסן אינעם רוסישן רעסטאָראַן, ווי הייסט עס?‟ — „פּעלמעני!‟ — האָט אים בייזלעך געענטפֿערט עמע. מער זײַנען זיי שוין אין קיין רוסישן רעסטאָראַן נישט געגאַנגען.

פּאָל איז געווען בײַ איר דער ערשטער; אים פֿלעגט זי נאָכגעבן אַלץ, וואָס ער האָט געוואָלט און אַזוי, ווי ער האָט עס געוואָלט; זי איז געווען אָפֿן צו זײַן ווילן און צו זײַנע עראָטישע פֿאַנטאַזיעס. פּאָל איז געווען אַ מוזיקער, אַ דזשעז־פּיאַניסט, און זײַנע דינע לאַנגע פֿינגער, מיט ווייכע קישעלעך פֿלעגן ווירטואָזיש אימפּראָוויזירן נישט בלויז אויף די קלאַווישן; זייער יעדער צוריר האָט זיך אָפּגערופֿן מיט אַ קלאַנג אין איר יונגער אומדערפֿאַרענער נשמה, וואָס איז געווען אָפֿן צו יעדן זײַנעם נײַעם עקספּראָמט. דאָס וואָרט „עקספּראָמט‟ האָט זי אויך צום ערשטן מאָל געהערט פֿון פּאָל, און עס דעמאָלט פֿאַרשטאַנען אויף איר אייגענעם אופֿן, פֿאַרבונדן מיט זייערע ליבע־שפּילערײַען. שפּעטער, ווען עמע האָט אָנגעהויבן שרײַבן דערציילונגען, איז צווישן אירע פּערסאָנאַזשן געווען איינער אַ פּעלע בלוז, ווי מ’האָט אים גערופֿן — אַן אַלפֿאָנס פֿון דעם קאַרליק־פּלאַנעט „קוראַטאַקי‟, וואָס האָט זיך פֿאַרשטעלט ווי אַ וואַנדערנדיקער שאַרמאַנשטשיק און פֿאַרנאַרט מיידעלעך פֿון דער פּראָווינץ. אַ סך כאַראַקטער־שטריכן פֿון דעם מיאוסן פּאַרשוין, פּעלע בלוז, האָבן דערמאָנט איר ערשטן געליבטן, פּאָל…

דער קאַצן־עקסקאָרט האָט געבראַכט עמען אין דעם גרינעם גערטנדל, וואָס האָט זיך אַרײַנגעפּאַסט צווישן צוויי אַכט־שטאָקיקע ציגל־בנינים. פֿון דרײַ זײַטן איז דער שטח אַרומגעצאַמט געווען מיט געדיכט־פֿאַרפֿלאַנצטע קוסטעס, אונטער צוויי פֿון די פֿיר צעצווײַגטע ליפּע־ביימער זײַנען געשטאַנען לאַנגע בענק, וווּ אין די פֿרימאָרגנדיקע שעהען האָבן אויף זיי גערוט אין דער קיל די אַלטע לײַט פֿון די צוויי בנינים.

עמע האָט זיך אַנידערגעזעצט אויף איינער פֿון די בענק, האַלטנדיק אַן אויג אויף די צעבאַלעוועטע קעץ. פֿאַר דער קנאַפּער וואָך האָט זי זיך באַוויזן שוין צובינדן צו זיי, כאָטש קעץ געהערן נישט צו דעם מין באַשעפֿענישן, וואָס זי וואָלט געקאָנט מיט זיי זיך אײַנוווינען אונטער איין דאַך. איצט אָבער, אין דער ליכטיקער נאַכט פֿון פֿולער לבֿנה, האָט זי פּלוצעם דערפֿילט, אַז צווישן איר און די דרײַ לעבעדיקע באַשעפֿענישן, איז דאָ אַ פֿאַרבינדונג — אַלע נייטיקן זיי זיך אין אַ ביסל זאָרג, אין אַ צערטלעכן גלעט און אַ שטיל, גוט וואָרט.

קיין נעמען האָבן די קעץ נישט געהאַט, צי די מומע האָט זיך נישט געוואָלט פֿאַרקלאַפּן דעם קאָפּ, צי עס פּשוט נישט געהאַלטן פֿאַר נייטיק; ס’איז אַזוי אויך קלאָר געווען, אַז איין קאַץ איז אַ שוואַרצע, די צווייטע — אַ געלע, און די דריטע איז אַ געמיש פֿון ווײַס, שוואַרץ און געל. „בײַ מיר, ווי דו זעסט, — האָט דערקלערט די מומע, — איז אַ פֿולער אינטערנאַציאָנאַל, און אַלע ריידן זיי אויף איין שפּראַך.‟ די קעץ האָבן טאַקע גערעדט אויף איין קעצישער שפּראַך, אָבער יעדע פֿון זיי האָט געהאַט איר אייגענעם כאַראַקטער, מאַנירן און אַפֿילו מאָדנע גענג. אייגנטלעך, ווי עס פֿירט זיך צווישן מענטשן…

מיט פּאָל האָבן זיי זיך צעשיידט נאָך קנאַפּע פֿינף יאָר. מ’האָט אים פֿאַרבעטן אויף אַ טור קאָנצערטן איבער אייראָפּע, צוזאַמען מיט נאָך צוויי מוזיקער. ס’איז געווען נישט דאָס ערשטע מאָל, וואָס ער פֿאָרט אַוועק אויף אַ לענגערער צײַט. זיי האָבן זיך געזעגנט אינעם פֿליפֿעלד, און ער, ווי זײַן טבֿע איז געווען, האָט זי אַ קוש געטאָן אין שטערן, אַרומכאַפּנדיק מיט זײַן דלאָניע איר נאַקן. אין דעם זעלבן מאָמענט האָט עמע אַ טראַכט געטאָן: מער וועלן מיר זיך נישט זען. זײַנע פֿינגער האָבן איר עס איבערגעגעבן.

עטלעכע יאָר האָט זי קיין ערנסטע פֿאַרבינדונגען מיט אַ מאַנספּאַרשוין נישט געהאַט. זי האָט געדאַרפֿט אָפּגיין פֿון פּאָל; ווי אַ קאַץ טוט עס, געדאַרפֿט אָפּוואַשן פֿון זיך זײַן ריח, וואָס האָט זיך אײַנגעגעסן אין איר לײַב, האָר, דורכלופֿטערן דעם קאָפּ און זיך באַפֿרײַען פֿון די קלאַנגען, ווערטער, עקספּראָמטן, וואָס זי האָט בײַ אים איבערגענומען און פֿאַראייגנט. זי האָט געדאַרפֿט זיך אומקערן צו זיך אַליין, אָבער שוין מיט פֿינף יאָר עלטער.

עמע האָט געאַרבעט אין אַ בלומען־געשעפֿט אין מיל־בייסין און אין דער געגנט פֿון ברוקלין געדונגען אַ דירהלע בשותּפֿות מיט איר חבֿרטע. אין גיכן האָט מען אָנגעהויבן זיך שושקען, אַז זי האָט געטוישט איר סעקסועלע אָריענטאַציע. אַפֿילו די מומע, מיט וועלכער עמע איז געווען אין נאָענטע באַציִונגען, האָט זי בײַ אַ געלעגנהייט, שעמעוודיק אַ פֿרעג געטאָן, צי זי איז נישט קיין „לעסבי‟? עמע האָט איר געענטפֿערט אויף איר שטייגער: „פֿאַרשטייט זיך, מיט אַזאַ אויסוווּרף ווי איך, קאָן שוין אַ מאַנספּאַרשוין נישט שלאָפֿן‟. די מומע (און דורך איר — די עלטערן) האָבן זיך ערשט באַרויִקט, ווען בײַ עמען האָט זיך באַוויזן אַ נײַער „בויפֿרענד‟. דאָסמאָל האָט דאָס ענגלישע וואָרט אַליין אַרײַנגעבראַכט אין דער משפּחה אַ געוויסע טרייסט, ווי געמיינט זאָגן (אָבער אויף אַ קול עס נישט אַרויסגעבראַכט): „שוין בעסער אַזוי, איידער, חלילה…‟

ער האָט זיך באַוויזן אין אַ טאָג אינעם בלומען־געשעפֿט, וווּ עמע האָט געאַרבעט, און געבעטן זי צונויפֿשטעלן אַ בוקעט. עמע האָט אים געפֿרעגט, פֿאַר וואָסער ציל דאַרף ער די בלומען, און דער קונה האָט געענטפֿערט, אַז דער בוקעט דאַרף באַצויבערן אַ מיידל, וואָס געפֿעלט אים זייער. נאָך דעם, וואָס זי האָט געטאָן איר אַרבעט, האָט ער עפּעס אָנגעשריבן אויפֿן וווּנטש־קאַרטל און עס אַרײַנגעשטעקט אינעם בוקעט. ער האָט באַצאָלט פֿאַר זײַן קניה און געזאָגט צו עמע:

„דאָרט, אויפֿן קאַרטל איז אַלץ אָנגעוויזן, כ’בעט אײַך, קוקט אַרײַן…‟ — און ער האָט פֿאַרלאָזט די קראָם.

עמע האָט זיך אויפֿן מאָמענט פֿאַרלוירן, זייער מאָדנע האָט עס אַלץ אויסגעזען. דער אמתער חידוש איז אָבער געווען, ווען זי האָט איבערגעלייענט דאָס וווּנטש־קאַרטל: „כ’וועל זײַן גליקלעך זיך צו טרעפֿן מיט דיר הײַנט…‟ — און אָנגעוויזן די צײַט און אָרט. עמע האָט געצווייפֿלט, כאָטש צוריק גערעדט, איז איר געפֿעלן געוואָרן דער „טריק‟ מיט די בלומען, ווי אויך דער יונגערמאַן. ס’האָט אויסגעזען אָריגינעל, נישט חוצפּהדיק… זי האָט באַשלאָסן זיך צו טרעפֿן מיט אים. דאָס איז געווען אַרטור.

אַרטור האָט געוווינט באַזונדער פֿון זײַנע עלטערן, „עכטע אַמעריקאַנער ייִדן‟ שוין אין דריטן דור, און זיך געלערנט אויף אַן אַדוואָקאַט. ערשט אין פֿיר חדשים אַרום נאָך זייער ערשטער טרעפֿונג האָט עמע זיך אַריבערגעצויגן צו אים. אַרטור איז געווען אַ היפּוך צו פּאָל, אויסגעמיטן רעשיקע קאָמפּאַניעס און זיך אָפּגעגעבן איבערהויפּט מיטן לערנען. ער האָט געטרוימט „אַרײַנגיין אין ביזנעס‟ מיט זײַן טאַטן, וואָס האָט געפֿירט אַ יורידישע קאָנטאָר אין אונטערשטן ברוקלין.

אין די פֿאַרנאַכטן האָט אַרטור ליב געהאַט צו זיצן אויפֿן עק דיוואַן, אַז עמע זאָל אויפֿן דיוואַן ליגן, האַלטנדיק איר קאָפּ אויף זײַנע קני. אַליין איז ער געווען פֿאַרטיפֿט אין עפּעס אַ דיקן לערנבוך, און נאָר זײַנע פֿינגער האָבן איבערגעקליבן אירע האָר, ווי געשווענקט זיי אין אַ לויפֿיק טײַכל. בײַם אָנהייב האָבן זײַנע מעלאַנכאָלישע באַוועגונגען דענערווירט עמען; זי האָט עס אָבער אָפֿן נישט אַרויסגעוויזן, און ער אַליין האָט עס נישט געפֿילט. זי האָט זיך געזען צו זײַן ענלעך אויף אַ צעמאָרעטער קאַץ, וואָס דער צופֿרידענער באַלעבאָס גלעט זי, און דאָס גלעטן זײַנס מאַכט אים אַליין רויִק און גוטמוטיק. דערנאָך האָט זי זיך צו דעם צוגעוווינט, און אַפֿילו געפֿונען אין דעם הנאָה, טיילנדיק מיט אים די שטילקייט און רו פֿונעם פֿאַרנאַכט. אַרטור האָט איר געשענקט צום געבוירן־טאָג אַ „קינדל‟־בוך, אָנגעפֿילט מיט אַ צענדליק „ווײַבערישע ראָמאַנסן‟, וואָס זי האָט מיט פֿאַרגעניגן אײַגעשלונגען איינעם נאָכן אַנדערן. זי האָט זיך אַזוי אַרײַנגעצויגן אינעם לייענען, אַז צומאָל פֿלעגט זי זיך כאַפּן אויפֿן געדאַנק: כ’וואָלט זיכער געקאָנט אַליין אָנשרײַבן אַזאַ געשיכטע. ס’איז אָבער געווען נישט מער ווי אַ מיידלשע פֿאַנטאַזיע, וואָס פֿלעגט זי באַלד פֿאַרלאָזן נאָכן אויסשליסן דאָס עלעקטראָנישע בוך.

אַרטור האָט זי איין מאָל געפֿרעגט, צי זי געדענקט עפּעס פֿון יענעם, פֿאַר־אַמעריקאַניש לעבן? עמע האָט אים אָן חשק געענטפֿערט, אַז זי איז נאָך געווען אַ קינד, ווען זיי זײַנען אַרויסגעפֿאָרן, דערצו האָבן זיך אַפֿילו די שטיקלעך דערמאָנונגען גיך צעשווענקט און פֿאַרשוווּנדן געוואָרן. לאָזט זיך אויס, אַז אַרטורס עלטער־עלטער זיידע שטאַמט אָפּ פֿון אַ בעסאַראַבער שטעטל סאָראָקע.

„ער האָט געמוזט אַנטלויפֿן פֿונעם צאַרישן רוסלאַנד, — האָט דערקלערט אַרטור, — אַנדערש וואָלט מען אים פֿאַרנומען אין מיליטער.‟

אַרטור האָט אויסגעלייגט די ברעקלעך ידיעות, וואָס האָבן זיך אָפּגעהיט אין דעם משפּחה־זכּרון מיט גרויס דרך־ארץ, און דערבײַ אַרויסגעבראַכט אַ נײַ אומבאַקאַנט וואָרט — „שורשים‟.

„משפּחה־וואָרצלען… — האָט ער איר דערקלערט, — פֿון זיי הייבט זיך אַלץ אָן, און אויף זיי האַלט זיך דער המשך. איך וואָלט זייער געוואָלט אַמאָל באַזוכן סאָראָקע, צו זען, מיט מײַנע אייגענע אויגן די ערטער, פֿון וואַנען עס קומט אַרויס אַ טייל פֿון מײַן משפּחה…‟

מעגלעך, צום ערשטן מאָל, זינט עמע האָט פֿאַרלאָזט אירע עלטערן, האָט זי אַזוי שאַרף דערפֿילט, אַז זי בענקט נאָך זיי, באַזונדערס, נאָכן טאַטן; אַז אירע טענות צו זיי זײַנען געווען נישט מער ווי עגאָיִסטישע קאַפּריזן פֿון אַן אונטערוואַקסלינג, וואָס איז נישט זיכער אין זיך, און זוכט נאָר צו וועמען אויסצולאָזן איר אומבאַהאָלפֿנקייט…

יאָ, אַרטור האָט זיך ערנסט באַצויגן צו זײַן קאַריערע, און נישט איין מאָל האָט עמע פֿון אים געהערט, אַז קיין צופֿעליקע זאַכן טאָר ער נישט דערלאָזן אויף זײַן קאַריערע־וועג; יעדע קלייניקייט „מוז אַרבעטן פֿאַר מיר‟. עמע האָט עס, אַפּנים, נישט אין גאַנצן פֿאַרשטאַנען, און עס שטילערהייט פֿאַרענטפֿערט מיט איר אָפּגעשטאַנענקייט. יעדנפֿאַלס, אירע באַציִונגען מיט אַרטורן האָט זי נישט אָפּגעשאַצט ווי „צופֿעליקע‟.

אַרטור האָט שוין געהאַלטן בײַם פֿאַרענדיקן די יורידישע שול, ווען אין אַן אָוונט, קורץ פֿאַרן שליסן די בלומען־קראָם, האָט ער זיך פּלוצעם אַרײַנגעשטעלט צו איר, און מיט אַ שמייכל געבעטן זי צונויפֿשטעלן אַ בוקעט. עמע האָט אים אויך געענטפֿערט מיט אַ שמייכל, זיך אָנשליסנדיק אין דער שפּיל.

„פֿאַר וואָסער ציל דאַרפֿט איר האָבן דעם בוקעט?‟ — האָט זי געפֿרעגט, ווי דעמאָלט בײַ זייער ערשטער טרעפֿונג.

אַרטור האָט אַ הייב געטאָן די אַקסלען און האַלב־ערנסט, האַלב־וויציק זיך אָנגערופֿן:

„ער זאָל געפֿעלן ווערן אַ שיינער יונגער פֿרוי‟.

עמע האָט זיך אַ ווײַלע פֿאַרטראַכט און גיך צונויפֿגעשטעלט אַ בוקעט פֿון דרײַ צווײַגלעך זשאַסמין, אַרומגעפּוצט מיט ווײַסע שפּילעוודיקע מײַבלימלעך.

“פֿאַרטיק…‟ — האָט זי באַשטעטיקט.

„וואָס מיינט ער, דער באַשיידענער בוקעט?‟

„דאָס וויכטיקסטע, וואָס אַ פֿרוי דאַרף: זשאַסמין סימבאָליזירט סימפּאַטיע, גוטע דערמאָנונגען, אַראָמאַט; מײַבלימלעך — צערטלעכקייט און געטרײַשאַפֿט. די צאָל דרײַ, מיינט, אָפּשײַ… כ’האָב געטראָפֿן?‟

„בינגאָ!‟ — אַרטור פֿלעגט שטענדיק אַזוי זאָגן, ווען עמע האָט פּינקטלעך אויסגעפֿירט זײַן ביטע. ער האָט אַרויסגעשלעפּט פֿון דער קעשענע אַ קאָנווערט, צוגעגרייט פֿון פֿריִער, און אַ קליין פּורפּור־שאַכטל.

דאָס האַרץ האָט בײַ עמען אַ טיאָכקע געטאָן: שוין זשע איז עס אַ פֿאַרקנס־פֿינגערל? ער האָט די ביידע זאַכן אַוועקגעלייגט אויף דעם טישל, אַקוראַט לעבן דעם בוקעט, אײַנגעוויקלט אין דעם דורכזיכטיקן צעלאָפֿאַן־פּאַפּיר.

„וועסט עס איבערלייענען און עפֿענען נאָך מײַן אַוועקגיין‟ — האָט אַרטור שטיל אַ זאָג געטאָן; זיך איבערגעבויגן צו עמען, האָט ער זי אַ קוש געטאָן אין די ליפּן…

זי האָט דעם עפּיזאָד אין דער בלומען־קראָם שפּעטער אויסגענוצט אין איר דערציילונג „זשאַסמינען פֿאַר אַ קורטיזאַנקע‟.

אינעם קורצן בריוול האָט אַרטור זי באַדאַנקט פֿאַר די יאָרן, וואָס זיי האָבן פֿאַרבראַכט אין איינעם, און, ווי אַן אָנדענק דערפֿון, שענקט ער איר דאָס גאָלדענע פֿינגערל… עמע האָט זיך דעמאָלט אומגעקערט צו די עלטערן. „זעט אויס, — האָט זי געטראַכט, — כ‘בין פֿאָרט געווען אַ ׳צופֿעליקייט׳ אויף זײַן קאַריערע־וועג.‟

3

עמע איז געזעסן אויף דער באַנק, אויסגעצויגן די פֿיס, די אויגן פֿאַרמאַכט, אונטערשטעלנדיק דאָס פּנים דער לבֿנה־שײַן. זי איז נישט געשלאָפֿן און אַפֿילו נישט געדרעמלט, ווי עס טרעפֿט, ווען די זון־שטראַלן לאַשטשען זיך צו איר. די זון שלעפֿערט אײַן, און די לבֿנה פֿאַרקערט, וועקט פֿאַרבאָרגענע געפֿילן. זי האָט זיך איצט געפֿינען אין אַ צושטאַנד פֿון „קאָנטראָלירטער אָפּגעזונדערטקייט‟, ווי פּאָל פֿלעגט רופֿן זײַנע מוזיקאַלישע אימפּראָוויזאַציעס. עמע האָט פֿאַרשטאַנען, וואָס ער מיינט דערמיט, ווען זי אַליין האָט אָנגעהויבן שרײַבן אירע ליטעראַרישע אימפּראָוויזאַציעס. אייגנטלעך, האָט דאָס שרײַבן איר געהאָלפֿן זיך אַרויסצודראַפּען פֿון דער דעפּרעסיע, וואָס איז געקומען נאָכן צעשיידן זיך מיט אַרטורן.

זי האָט עטלעכע מאָל שטיל אַ פֿײַף געטאָן, ווי די מומע האָט זי אויסגעלערנט; אויף דעם סיגנאַל רופֿן זיך אָפּ אירע דרײַ קעץ. און טאַקע, ווי נאָר זי האָט עס געטאָן, האָבן זיך זייערע מאָרדעלעך, מיט ברענענדיקע אויגן־קוילעכלעך אַרויסגעשטופּט פֿון די קוסטעס, ווי צו וויסן געגעבן, אַז זיי האָבן דעם פֿײַף־סיגנאַל פֿאַרשטאַנען.

„גענוג, חבֿרטעס, זיך אָנהוליאָיעט, שוין צײַט אַהיים‟, — האָט עמע זיי דערקלערט, — „צי די לבֿנה הײַנט האָט אײַך אויך פּריטשמעליעט?‟

גראָד נאָך די ווערטער האָט זיך אינעם גערטנדל באַוויזן דער מאָדנער פּאַרשוין. יעדנפֿאַלס, אַזוי האָט אים עמע אָפּגעשאַצט פֿון דעם ערשטן אײַנדרוק, וואָס ער האָט אויף איר געמאַכט. אַ קליינוווּקסיקער, מיטל־יאָריקער מענטש, אָנגעטאָן אין אַן אַלטמאָדישן זומער־קאָסטיום, פּונקט ווי עמעס זיידע האָט אַמאָל געטראָגן, און וואָס איר מאַמע פֿלעגט מיט שטאָלץ רופֿן — „טשע־סו־טשאַ!‟* — עמען האָט זיך בפֿירוש געהערט — „טשאַ־טשאַ־טשאַ‟… אין איין האַנט האָט ער געהאַלטן אַ צעקנייטשטן הוט, וועלכן ער האָט אויסגענוצט ווי אַ פֿאָכער. דערזען עמען, האָט ער דעם הוט צוגעלייגט צום קאָפּ און לײַכט אונטערגעהויבן. „העלאָו‟ — האָט ער זינגעווידיק אויסגעצויגן, אַרויסווײַזנדיק אַ מין אַריסטאָקראַטישע העפֿלעכקייט. ער האָט זיך אַרומגעקוקט, ווי עס טוען די אַקטיאָרן, אַרויפֿגייענדיק אויף אַ נײַער בינע, זיך אײַנגעהערט, ווי דערוואַרט אַ רעפּליק פֿונעם סופֿליאָר, און שוין אַליין אַרויסגעוויזן קול:

„אַז בײַ נאַכט הערט זיך ווי עס קוויטשען קעץ, הייסט עס, ס’איז געשען עפּעס שלעכטס‟.

עמע האָט אַ וואָרף געטאָן אַ באַזאָרגטן בליק אויף דער מומעס ליבלינגען, וואָס האָבן זיך שוין געהאַט אַרומגעדרייט אַרום אירע פֿיס, און זיך אָנגערופֿן:

„פֿאַר וואָס עפּעס שלעכטס? זיי זײַנען דווקא זייער וווילע באַשעפֿענישן…‟

„אָ, אַנטשולדיקט, — האָט ער זיך גוטמוטיק צעשמייכלט, — ס’איז סתּם אַזוי געזאָגט… שייקספּיר…‟

ער האָט פֿאַרריסן דעם קאָפּ צום גרויסן בלאַסן קײַלעך, וואָס איז געבליבן הענגען אַקוראַט איבערן גערטנדל, ווי אַ טעאַטער־פּראָזשעקטאָר, אָנגעשטעלט די שײַן אויף די דעקאָראַציעס און אַקטיאָרן.

„אין די נעכט פֿון פֿולער לבֿנה פֿאַרליר איך דעם קאָפּ… — האָט ער גערעדט ווײַטער, — איך הער דעם רוף פֿון מײַן פֿאַרגאַנגענהייט… — ער האָט אַ מאַניפּוליר געטאָן מיט זײַן הוט, און זי צוגעדריקט צום האַרץ. — דערלויבט מיר, פֿרוילין, זיך פֿאָרשטעלן: גראַף וויליאַם קאַקערמאַן, אָבער איר קענט מיך רופֿן פּשוט — ווילי.‟

עמע, דערהערנדיק דעם פֿולן נאָמען פֿון דעם בײַנאַכטיקן גאַסט, האָט זיך צעמישט; שוין זשע קאָן זיך טרעפֿן אַזאַ צונויפֿפֿאַל? זי האָט דאָך פּונקט אַזוי אָנגערופֿן איר העלד פֿון דער דערציילונג, וואָס זי האַלט איצט בײַם שרײַבן… וואָס קומט דאָ פֿאָר? אַ מיסטעריע… אויף אַ קול האָט זי אָבער געזאָגט, זיך אַרײַנלאָזנדיק אין דער אומפֿאַרשטענדלעכער שפּיל: „עמאַנועלאַ… אָבער איר קענט מיך רופֿן — עמע…‟

דער מאָדנער פּאַרשוין האָט זיך גלײַך צוגעטשעפּעט צו איר נאָמען; ער האָט גערעדט הויך, באַגלייטנדיק זײַן רעדע מיט זשוואַווע זשעסטן, ווי געוואָלט דערמיט אַרויסווײַזן זײַן ממשותדיקייט.

„עמע… אַ זעלטענער נאָמען, וואָס מיינט, אַ שטאַרקע, אַ בראַווע, יעדנפֿאַלס, אַזוי האָבן געהאַלטן די ווילדע נאָרמאַנען… אײַער פּלאַנעט איז ווענוס, און אײַער סטיכיע איז — טערראַ… יאָ, יאָ, אונדזער זינדיקע אַלטע ערד…‟

„איר ווילט זאָגן, ווילי, אַז דער נאָמען, געגעבן דעם מענטשן, באַשטימט זײַן גורל?‟

„פּונקט פֿאַרקערט, מײַן טײַערע פֿרוילין עמע, — האָט ער ברייט צעשטרעקט זײַנע אָרעמס, שוין גרייט געווען אַרומצוכאַפּן די יונגע פֿרוי, מיט אירע קעץ אין איינעם, — דער גורל אַליין שטעלט צונויף די רשימה פֿון די פּערסאָנאַזשן, וועלכע וועלן שפּילן די ראָלעס אין זײַנע פּיעסעס, וואָס ער פֿירט אויף. אויף דער וועלט רופֿט מען עס — לעבן.‟

ער האָט גאַלאַנט אָנגעוויזן עמען אויף דער באַנק, וווּ זי איז פֿריִער געזעסן, ווי פֿאַרבעטן זי ווידער פֿאַרנעמען אַן אָרט אין דער לאָזשע. אַליין האָט ער צוגעלייגט אַ פֿינגער צום שטערן און שוין גערעדט אַרויף, צו דער לבֿנה, ווי נאָר זי וואָלט אים געקאָנט פֿאַרשטיין:

„נישט ווייניק זאַכן זײַנען דאָ אין אונדזער וועלט, וואָס אונדזערע חכמים אין חלומות האָבן נישט געזען… אַקעגן וואָס זאָג איך עס? שוין איבער פֿיר הונדערט יאָר גייט אָן דער וויכּוח צווישן די גרויסע מוחות, מישטיינס געזאָגט: ווער ס‘האָט באמת געשאַפֿן די געניאַלע סאָנעטן לכּבֿוד מאַרקיזע פּערדיו — מײַן גרויסקייט, גראַף וויליאַם קאַקערמאַן, צי דער מיאוסער סאַמאָזוואַניעץ, וויליאַם קאַקימאָן?! זיי, די אַקאַדעמישע מומחים, האָבן זיך צעטייל אויף צוויי לאַגערן — קאַקערמאַנצעס און קאַקימאָנצעס — און גריבלען זיך אין מײַן הייליקן עזבֿון, ווי קבֿרים־ווערעם. נאָך מער: צוליב דער טראַגישער מיספֿאַרשטענדעניש, האָבן אויך מײַנע יורשים זיך צעקריגט און זיך צעשפּאָלטן אויף קאַקערמאַנצעס און קאַקימאָנצעס…

עמע, פֿאַרכאַפּט מיטן סוזשעט פֿון דער היסטאָרישער דראַמע, האָט פֿונדעסטוועגן, זיך נישט אײַנגעהאַלטן און אַ פֿרעג געטאָן:

„אָבער וואָס איז געשען מיט מאַרקיזע פּערדיו?..‟

גראַף קאַקערמאַן האָט פֿאַרשטעלט זײַן פּנים מיט דער דלאָניע, ווי מע טוט עס, ווען מע וויל באַהאַלטן די קאַרגע מענערישע טרער. זײַן שטים, פֿול מיט טרויער, איז געוואָרן הייזעריקער.

„אָ, מײַן געליבטע מאַרקיזע פּערדיו… זי איז געווען נאָך גאָר יונג, אויסצוהאַלטן דעם שווערן אויספּרוּוו, וואָס דער אייבערשטער האָט געגעבן אַ פֿרוי…‟

ער האָט אָפּגעכליפּעט, אַ רײַב געטאָן זיך די נאָז, און געפֿירט ווײַטער זײַן מאָנאָלאָג:

„זי האָט געהאַט אַ ייִנגעלע, מײַן טרייסט און שטאָלץ, און אַליין, נעבעך, אויסגעהויכט די נשמה… אַ ווײַס טײַבעלע האָט זיך באַוויזן איבער איר געלעגער, אַ קרײַז געטאָן אין דער לופֿטן און איז נעלם געוואָרן…‟

עמע, אַרומגערינגלט מיט די קעץ, וואָס האָבן דערווײַל אײַנגעדרעמלט, אָנשפּאַרנדיק זייערע מאָרדעלעך אין אירע קני, האָט שטיל געשלונגען די טרערן; אויב מיט אַ ווײַלע צוריק האָט זי נאָך געצווייפֿלט, צי דער מאָדנער בײַנאַכטיקער גאַסט איז נישט קיין אָנשיקעניש, וואָס האָט זיך אַרײַנגעריסן אין דער הײַנטיקער ווירקלעכקייט פֿון אַן אַנדער וועלט, האָט זי איצט מיטגעפֿילט זײַן יעדן וואָרט.

כּל־זמן עמעס האַרץ האָט זיך צעשמאָלצן אין דעם הייסן מיטגעפֿיל, איז דער גראַף קאַקערמאַן שוין געשטאַנען אויף דער צווייטער באַנק אין זײַן פֿולן וווּקס, ווי אַ דענקמאָל פֿון זײַן טראַגישער ליבע, און דעקלאַמירט מיט גרויס פּאַטאָס:

„ווער וועט אַמאָל מײַן דיכטונג גלייבן גאָר,

אַז ס‘איז מיט דײַנע מעלות אָנגעפֿילט?

כאָטש, איין גאָט ווייסט, עס איז אַ קבֿר נאָר,

וואָס האַלט דײַן גלאַנץ און לעבן האַלב פֿאַרהילט…

און דווקא בײַ דער פּאָעטישער קולמינאַציע, ווען אין דער בלאַסער שטילקייט האָבן אָפּגעהילכט די לעצטע קלאַנגען, האָט עמע פּלוצעם אַ זאַג געטאָן:

„ווי קאָן עס אָבער זײַן, אַז מאַרקיזע פּערדיו זאָל געווען האָבן שטאַרבן בײַם קימפּעט?! זי איז דאָך אַראָפּגעשפּרונגען פֿונעם באַלקאָן, אַנטלויפֿנדיק פֿון די קאַצאָיִדן, און זיך געוויס דערהרגעט?‟

עמע האָט עס סײַ געפֿרעגט און סײַ באַשטעטיקט, ווי זי וואָלט זיך אַליין געכאַפּט אויף אַ ליגן.

„איך פֿאַרשטיי נישט אײַער פֿראַגע, עמאַנועלאַ? — האָט גראַף קאַקערמאַן אומצופֿרידן געזאָגט, און עטלעכע מאָל אַ פֿאָכע געטאָן אין דער לופֿטן מיט זײַן הוט, ווי געוואָלט אָפּטרײַבן אַ נודנע פֿליג. — כ’ווייס נישט פֿון קיין שום ׳קאַצאָיִדן־שמאַצאָיִדן׳! — זײַן שטים האָט געקלונגען פֿעסט און בייז, — ס’איז אײַער פֿאַנטאַזיע אָדער נאָך איין פֿאַלסיפֿיקאַציע, וואָס קומט אַרויס פֿון די קאַקימאָנצעס… און אפֿשר האָט אײַך אַהער צוגעשיקט דער שקאָץ שעוואַליע פּאַסקודניאַק…‟

„… פּאַסקודניאַק!..‟ — האָט ווי עמעצער איבערגערייצט דעם גראַף וויליאַם קאַקערמאַן…

עמע האָט זיך אויפֿגעכאַפּט. פֿונעם אייבערשטן צימער האָט זיך געלאָזט הערן דאָס קוויטשיק קולכל פֿון דער מומע, באַגלייט מיט אַ קאַצן־אַקאָמפּאַנימענט. זי האָט זיך ערשט אומגעקערט פֿון שיקאַגע.

„אַזאַ פּאַסקודניאַק!‟ האָט זי זיך געקלאָגט, — מײַנע קעץ געבן אים נישט רויִק צו לעבן, עס געפֿעלט אים נישט ווי זיי שמעקן…‟

עמע איז אַ רגע געלעגן אויפֿן דיוואַן, אַזוי, ווי זי איז אײַנגעשלאָפֿן, נישט אויסגעטאָן; ביז אין דער פֿרי איז זי געזעסן בײַם קאָמפּיוטער און האָט געשריבן איר מעשׂה. די מומע האָט שטילערהייט אויפֿגעמאַכט די טיר, אַרײַנקוקנדיק אינעם צימער, אָבער דערזען די פֿאַרשלאָפֿענע צורה פֿון איר פּלימעניצע, פֿון דער שוועל געזאָגט, מיט דער זעלבער אומצופֿרידנקייט:

„ביסט שוין ווידער געזעסן די גאַנצע נאַכט מיט דײַן שרײַבעכץ?!‟

זי איז צוגעגאַנגען צו עמען און זיך צוגעזעצט לעבן איר.

„שטעל זיך פֿאָר, — האָט זי זיך געקלאָגט ווײַטער, — כ’האָב נישט באַוויזן אַרײַנצוגיין אינעם הויז, גייט ער מיר שוין אַנטקעגן, דער משוגענער שכן, מיט זײַן צעקנײטשטער שליאָפּע אויפֿן קאָפּ…‟

עמע האָט זיך אונטערגעהויבן. די פֿאַרשלאָפֿנקייט איז אַוועק, אָבער דער חלום האָט זיך נאָך געהאַלטן, צעשמעלצנדיק זיך אין דער ווירקלעכקייט. אַ מאָדנער געדאַנק האָט איר אַ שלאָג געטאָן אין קאָפּ.

„ווי הייסט ער, דײַן שכן?‟ — האָט זי געפֿרעגט.

„אַ משוגענער האָט אַ משוגענעם נאָמען: וויליאַם קאַקימאָן…‟

„אפֿשר — קאַקערמאַן?…‟

„קאַקימאָן, קאַקערמאַן… וואָס איז דער חילוק? קלאָרער אויפֿן קאָפּ וועט ער שוין סײַ־ווי נישט זײַן. אַ קאָמעדיאַנט אַ שלימזל!‟

די לעצטע ווערטער האָט זי שוין געזאָגט, שטייענדיק בײַ דער טיר. איידער זי איז אַרויסגעגאַנגען, האָט זי זיך דערמאָנט אינעם גרוס, וואָס איר טאָכטער האָט געשיקט עמען.

… מאַרקיזע פּערדיו איז צוגעלאָפֿן צו דער באַלקאָן־טיר, דורך וועלכער די דרײַ קאַצאָיִדן האָבן זיך פֿריִער צו איר אַרײַנגעריסן, אַרויס אויפֿן באַלקאָן און געבליבן שטיין אַ פֿאַרגליווערטע: „אַדיע, מײַן געליבטער שעוואַליע‟ — האָט אויסגעשריִען איר יונג האַרץ, — און זי האָט זיך איבערגעבויגן איבער דער פּאָרענטש… „שוין… אַ סוף…‟ — האָט דער ווינט איר אַ פֿײַף געטאָן אין די אויערן … און דווקא אין דער סעקונדע האָט זי דערפֿילט, אַז עמעצער האָט זי ווי אונטערגעכאַפּט מיט זײַנע פֿעסטע הענט. מאַרקיזע האָט אויפֿגעמאַכט די אויגן און… נסים־וניפֿלאָות! — דער אונטערטייל פֿון איר פּרעכטיקער ווײַסער קלייד האָט זיך אָנגעבלאָזן, ווי אַ זעגל, און זי האָט זיך פּאַמעלעך געוויגט אויף די לופֿטכוואַליעס אַראָפּ צו דער ערד…

וואָס וואַרט אויף איר דאָרט, אונטן? — האָט געצאַפּלט איר אָנגעשראָקן האַרץ, — שוין זשע וועלן זיי, די פֿרעכע קאַצאָיִדן, ווידער כאַפּן… צוליב דעם איז זי געבליבן לעבן?! אָבער ווען מאַרקיזע פּערדיו האָט אַראָפּגעקוקט אויף דער ערד, האָט זי דערזען דאָרט אַ רײַטער אויף אַ ווײַס פֿערד, וואָס האָט שוין אויסגעשטרעקט צו איר זײַנע אָרעמס. „אָ, מײַן גאָט! — האָט אויסגעשריִען מאַרקיזע, — ס’איז דאָך שעוואַליע פּאַסקודניאַק!‟ יאָ, ער איז געקומען פּונקט צו דער צײַט און געוואַרט פּונקט וווּ מע דאַרף. זי איז ממש אַרײַנגעפֿאַלן אין זײַנע זיכערע הענט. ער וועט זי שוין פֿאַרטיידיקן פֿון די גזלנים.

זיי האָבן געיאָגט דורך וועלדער און איבער ברייטע פֿעלדער. זי האָט בײַ אים נישט געפֿרעגט, וווּהין ער טראָגט זי אַוועק, אַבי וואָס ווײַטער פֿון דער קעצישער אָנשיקעניש, פֿון דעם יאָמער און זייער שטיקנדיקן גערוך. זי האָט זיך צוגעדריקט צו זײַן האַרץ און געהערט ווי עס קלאַפּט; זי האָט געפֿילט זײַן הייסן אָטעם אויף איר נאַקן און געווען גליקלעך. די גרויסע פֿולע לבֿנה האָט זיי מיט איר שײַן אויסגעשפּרייט אַ זילבערדיקע סטעזשקע, וואָס האָט זיי סוף־כּל־סוף געבראַכט צו אַן אַלטן צעצווײַגטן דעמב.

שעוואַליע פּאַסקודניאַק איז אַראָפּגעשפּרונגען פֿון זײַן פֿערד און אַראָפּגענומען די מאַרקיזע, אַ פֿאַרחלשטע, אָבער פֿאָרט אַ לעבעדיקע. אַזוי, טראָגנדיק זי אויף די הענט, האָט ער זי פּאַוואָליע אַנידערגעלייגט אויף דער ערד.

„אַנטשולדיק, געליבטע מײַנע, וואָס כ’האָב דיך געבראַכט אַהער, — האָט זיך געהערט אין דער נאַכט זײַן ווייכע, צערטלעכע שטים, — נאָר דאָ, אונטער די קרוינען פֿון דעם אַלטן דעמב קאָנען מיר זיך פֿילן באַשוצט, ווײַל זיי טראָגן אין זיך אַלע קראַפֿטן פֿון דער ערד, וואָס קיין שום אומריינער, פֿינצטערער כּוח איז נישט מסוגל גובֿר צו זײַן. אַהער וועלן די קאַצאָיִדן נישט דערגרייכן. דאָ וועלן מיר זיך דערוואַרטן ביז די זון וועט אויפֿגיין.‟

„דו, געליבטער, ביסט די בעסטע שוץ מײַנע, מיט דיר האָב איך פֿאַר קיינעם נישט מורא…‟ — האָט די יונגע מאַרקיזע געשעפּטשעט, ווי אַ תּפֿילה. — נעם מיך אַרום און זאָל די ערד זײַן אונדז די ווייכסטע איבערבעט, און די בלעטער — אונדזער געצעלט…‟

אין דער נאַכט האָט מאַרקיזע פּערדיו געשענקט איר מיידלשע אומשולד דעם יונגן שעוואַליע פּאַסקודניאַק, און נאָר צוויי עדות האָבן געהערט איר אויסגעשריי — דער אַלטער דעמב און די פֿולע לבֿנה.

גאַנצפֿרי, מיט די ערשטע זון־שטראַלן האָט מאַרקיזע פּערדיו געזאָגט איר געליבטן:

„און איצט, מײַן איידלמוטיקער ריטער, פֿיר מיך אָפּ צום שלאָס פֿון גראַף קאַקערמאַן. מיר זײַנען דאָך מיט אים, לויטן וויל פֿון מײַן טאַטן, פֿאַרקנסט; איך וויל נישט, אַז מײַן טאַטע זאָל האָבן צרות צוליב מיר.”

„אָ, געליבטע מײַנע, ווי געטרײַ ביסטו דײַן טאַטן, און ווי מקנא בין איך דעם אַלטן גראַף, וואָס דווקא ער וועט זײַן באַגליקט צו אָטעמען מיטן ריח פֿון דײַנע פּרעכטיקע האָר און זיך צורירן צו דײַן סאַמעטענער הויט מיט זײַנע קרומע, פּאַדאַגרישע פֿינגער. וואָס זשע בלײַבט מיר? עס בלײַבט מיר נאָר זיך לאָזן וואַנדערן מיט אַ צעבראָכן האַרץ און געפֿינען מײַן סוף ערגעץ אין אַ בלוטיקער שלאַכט…‟

און אַזוי איז טאַקע געשען: מאַרקיזע פּערדיו האָט חתונה געהאַט מיטן אַלטן גראַף קאַקערמאַן, ווי איר טאַטע האָט פֿאַרלאַנגט; און דער דרייסטער איידלמוטיקער שעוואַליע פּאַסקודניאַק איז אַוועק מיט אַ קרײצוג קיין ירושלים אויסצולייזן פֿון די פֿײַנטלעכע הענט די הייליקע טרונע, און איז דאָרט אומגעקומען פֿאַר זײַן גלויבן. אפֿשר וואָלט ער לײַכטער אויפֿגענומען זײַן טויט, ווען ער וואָלט געוווּסט, אַז אונטערן האַרץ פֿון זײַן איינציקער געליבטער, גראַפֿיניע פּערדיו־קאַקערמאַן, רײַפֿט אויס אַ נײַ לעבן, וואָס איז פֿאַרפֿלאַנצט געוואָרן אין אַ וווּנדערלעכער נאַכט פֿון אַ פֿולער לבֿנה אונטער אַן אַלטן דעמב, וואָס האָט געקענט שווײַגן און היטן פֿרעמדע סודות.