מעשׂה מיט אַ שפּיטאָל־סטראָזש

Tale of a Hospital Janitor

פֿון שלום בערגער

אַ מאָל איז געװען אַ סטראָזש, גערי, אַן אױפֿראַמער פֿון פּאַדלאָגעס, װאָס האָט געאַרבעט אין אַ שפּיטאָל. כאָטש ער האָט דאָרטן יאָרן לאַנג געאַרבעט איז ער געבליבן אַ גרױסער קבצן.

די דאָקטױרים האָבן באַשלאָסן, אַז דער אַלטער בנין, װוּ דער סטראָזש אַרבעט, איז צו צעפֿאַלן, אומפּאַסיק פֿאַר די פֿיל װיכטיקע פֿאָרשערס, געזונט־אַרבעטערס, און חולים. האָט מען אױפֿגעבױט אַ נײַעם גרױסן בנין מיט אַלע פּיטשעװקעס.

דאָס ערשטע מאָל װאָס גערי, דער סטראָזש, איז אַרײַן אין נײַעם בנין, איז ער שיִער נישט געפֿאַלן חלשות. אַלע אײבערפֿלאַכן זײַנען ברײט, גלאַנציק װײַס. דאָס אַלץ האָט געמאַכט דעם אײַנדרוק פֿון אַ קונסט־מוזײ, אָדער אַ לופֿטפֿעלד. ער איז געװען זיכער, אַז די אַדמיניסטראַציע האָט אָנגעשטעלט אַ סך צוגאָב־אַרבעטער.

ער האָט אַרויסגעקוקט צו גיין צו דער אַרבעט די ערשטע טעג אין דעם נײַעם בנין. ער איז איינער פֿון יענע וואָס האָט כּסדר נײַע טענות צום בעל-הבית. ער האָט ליב מאַכן אַלץ שיין און ריין.

גערי האָט כּסדרדיקע װײטיקן אין די קריזשעס. ער האָט שױן לאַנג געבעטן, מע זאָל אים לאָזן זיך אַװעקזעצן פֿינף מינוט פֿון יעדע שעה, ער זאָל כאָטש האָבן כּוח װײַטער אָנגײן מיט דער אַרבעט. ער שאַצט אָפּ דעם „דזשאַב‟. ער װיל חלילה נישט שמען פֿאַר אַ פֿױליאַק. נאָר דער באַלעבאָס זײַנער, נאָכן כאַפּן אַ ביטולדיקן קוק אױף זײַן דאָקטערס בריװ, האָט אים צעקנײטשט מיט פֿאַרשװיצטע הענט און אַרײַנגעוואָרפֿן אין מיסטקעסטל.

„אַיאָ“, האָט ער שאַרף, פֿרעגנדיק־נישט־פֿרעגנדיק אַרױסגעבראַכט, „דו ביסט דאָ צו אַרבעטן, צי נײן? קום נישט װידער צו מיר מיט אַזעלכע נאַרישקײטן.“

ער האָט אים אַװעקגעשטעלט אין אַ װינקל מיט אַ נײַעם מאַשין, גרױס און שווער, ענלעך אױף אַ ראָבאָט.

„װאָס איז דאָס?“ האָט דער סטראָזש אַ פֿרעג געטאָן.

„דאָס איז אַ שטױבזױגער,“ האָט דער באַלעבאָס געזאָגט, נאָך אַלץ רעדנדיק צו אים, װי מע רעדט צו אַן אומפֿאָלגעװדיק קינד.

„װי אַזױ אָפּערירט מען עס?“ האָט געפֿרעגט דער אַרבעטער. ס׳האָט אים פּלוצעם זיך אױסגעדאַכט, אַז די הענט זײַנען בײַ אים געלײמט. ער קוקט אױפֿן מאַשין, די מאַשין קוקט אױף אים, און די צײַט פֿאַרפֿרירט זיך װי דער סיראָפּ אױף אײַזקרעם, װאָס זײַן זײדע האָט זיך אַלע מאָל פּאָסמאַקעװעט דערמיט.

גערי האָט זיך געסטאַרעט. ער פֿלעגט קומען צו דער אַרבעט באַצײַטנס יעדן טאָג, נאָך אַ געזונטן פֿרישטיק וואָס זײַן פֿרוי ראָבערטאַ, אויך אַ פֿולצײַטיקע אַרבעטאָרין האָט צוגעגרייט אין זייער קיך.

ער איז אַרײַן אין גאַרדעראָב מיט די אַנדערע אַרבעטער, זיך אױסגעשמועסט װעגן נאַרישקײטן און ספּאָרט־רעזולטאַטן, אױסגעטאָן די װאָכעדיקע קלײדער און זיך אָנגעטאָן, װי אַ פֿוטבאָליסט ממש, אין אַ גרינער אוניפֿאָרם מיט זײַן „אײַ־די“־קאַרטל צוגעטשעפּעט צו אַ קאָלנערשפּיץ. אין קאָרידאָר האָט ער זיך שױן געפֿונען אױג־אױף־אױג מיט דעם, װאָס ער האָט עס גערופֿן „זײַן נעמעסיס‟. עס האָט אים אָנגעקוקט מיט אַ פֿלאַך־קאַלטן זילבערדיק פּנים, מיט אײן פֿוס, װי אַ מלאך פֿון דער ביבל.

„גוט‟, האָט ער זיך אַ זאָג געטאָן, „מע גײט אַרײַן אין קאַמף מיטן טײַװל‟. און ער האָט זיך אָנגעגורט מיט מוט.

נאָך דער ערשטער װאָך האָט גערי זיך געדאַרפֿט באַפֿרײַען אױף אַ װאָך צײַט פֿון דער אַרבעט. נאָך דעם װי ער איז אַ ביסל געקומען צו זיך, האָט דער דאָקטער אים געזאָגט, אַז ער מעג שױן צוריק גיין צו דער אַרבעט. ער האָט ליב זײַן דאָקטער, ער רעדט, געװײנטלעך, קלוגע מעדיצינישע רײד; און אים דאַכט זיך, אַז זײַן כּוונה איז צו העלפֿן, נישט הערשן איבערן פּאַציענט, װי אייניקע דאָקטױרים האַלטן זיך. נאָר װען דער דאָקטער האָט אַרױסגעבראַכט אױף זײַנע דינע רױטע ליפּעלעך די פֿראַזע: „איר קענט זיך אומקערן צו דער אַרבעט,“ האָט גערי זיך געדאַכט, אַז ער װעט באַלד אָנכאַפּן דעם דאָקטער בײַם גאָרגל און אים קװעטש־קװעטש־קװעטש ביז יענער וועט דערפֿילן, װאָס מיינט עס, צו לײַדן אַזױ װי ער.

װאָס קען מען אָבער טאָן? אױך דער דאָקטער פֿאַרשטײט נישט. די גאַנצע װעלט איז, דאַכט זיך, באַװױנט פֿון מענטשן, װאָס פֿאַרשטײען נישט, װי אַזױ דער װײטיק זיצט אים אױפֿן קאַרק, װי דער שׂטן װאָס מע רעדט װעגן אים אין קלױסטער זונטיק פֿאַר דער גאַנצער משפּחה־סעודה.

ער האָט ממש געסטאַרעט זיך װײַטער צו אַרבעטן װי די װעלט װיל פֿון אים. מעגלעך, אַז ראָבערטאַ איז די אײנציקע װאָס פֿאַרשטײט זײַן איצטיקן מצבֿ. נאָר זי װערט אױך אַ מאָל אַנטױשט, פֿרוסטרירט.

„האָסטו גערעדט“, האָט זי אַ מאָל פֿאָרגעלייגט, „מיטן יוניאָן?“

„יוניאָן.“ ער האָט כּמעט געגעבן אַ שפּײַ אױס און אױסגעשאָלטן, נאָר ר׳האָט באַמערקט, אַז זײער אײניקל, אַ בײבי, זיצט אינעם הױכבענקל און בעבעטשעט עפּעס. ער װיל דאָך נישט זײַן אַ מאָנסטער, פֿאַרקלאַפּן דעם עופֿעלע די אױערן מיט פּראָסטע רײד. „מע צאָלט זײ אַ גוט קניפּל, טוען זיי גאָאָאָרנישט.“

„אפֿשר קען מען געפֿינען זאָלסט טאָן עפּעס אַנדערש בײַ דײַן אַרבעט?“

ער האָט געשװיגן און װײַטער זיך געדלובעט אין זײַן װעטשערע. ער װײסט נישט װאָס צו טאָן. די פּײַן לאָזט אים נישט רוען און דער באַלעבאָס אױך נישט. מע שמועסט, אַז מע װעט באַלד אײַנפֿירן נאָך שטרענגערע אויפֿגאַבעס, װאָס מע מוז אויספֿירן בײַ דער אַרבעט. ער האָט װידער געקלאַפּט אין דער טיר בײַ די יוניאָן־פֿאָרשטײער, צי ס׳איז מעגלעך פֿאָרצושטעלן אַזאַ פּראָטעסט, און די פֿעט־לײַביקע פֿרױ האָט אויף אים געגעבן אַ קוק, װי אַ האָן אין בני־אָדם און אַ זאָג געטאָן:

„האָסטו געזען דעם שײנעם נײַעם בנין אַװוּ דו אַרבעטסט? מײנסטו, אַז דאָס װעט פֿון זיך אַליין בלײַבן אַזױ רײן און זױבער?“

„איך װער קראַנק“, האָט ער געזאָגט. „איך מײן, איך בין שױן קראַנק, נאָר ס׳װערט מיר ערגער.“

די פֿרױ מאַכט מיט די פּלײצעס: „איך מײן, אַז איך האָב אַ גוט האַרץ, אַיאָ?“

ער האָט פֿאַרשטאַנען. „יאָ, זײער אַ גוט האַרץ.“

„איך פּרוּװ העלפֿן אַזױ פֿיל מענטשן, דו קענסט נישט גלײבן װיפֿל צרות מע הערט דאָ און מע פּרוּװט אַרױסצוהעלפֿן.“

„װאָס זשע זאָל איך טאָן?“ האָט גערי אַרױסגעבראַכט נאָך אַ רגע.

„איך װײס?“ האָט זי װידער געמאַכט מיט די פּלײצעס. „רעד מיטן דאָקטער.“

יענעם זונטיק איז ער געגאַנגען תּפֿילה טאָן אין קלױסטער און געדאַװנט מיט כּוונה. אַפֿילו בשעת דער דרשה האָט ער גאָרנישט געהערט, נאָר גערעדט מיטן אײבערשטן שטילערהײט: „טײַערער גאָט, לאָז מיך רוען. לאָז מיך רוען. װעל איך זײַן אַ גוטער און אַ פֿרומער. מער נישט קוקן פּאָרנאָ אױפֿן אינטערנעט. מער נישט פֿײסבוק־טשעטן מיט אַלטע חבֿרטעס. זײַן אַ גוטער פֿאָטער. אַלץ װי עס שטײט אין די הײליקע ביכער.“

נאָכן קלױסטער האָט ער דערזען, װי זײַן ברודער, פֿרענקלין, שטײט בײַם אַרױסגאַנג און שטרעקט אים אױס זײַן בײנערדיקע, טרוקענע האַנט. שױן לאַנג װאָס גערי זעט אים נישט. ער האָט מורא, אַז ער האָט זיך װידער אַרײַנגעטאָן אין מאָנקי־ביזנעס, װי זײער פֿאָטער, זאָל זיך מיִען, פֿלעג זאָגן װעגן פֿרענקלין.

„קום צו מיר אױף מיטאָג,“ האָט פֿרענקלין אים געזאָגט.

און פֿאַר װאָס זאָל ער זיך אָפּזאָגן? אַפֿילו זײַן פֿרױ זאָל זיך פֿאַרקרימען אױף אים דערפֿאַר. ער איז דאָך אַ לײַבלעכער ברודער.

פֿרענקלין מיט זײַן פֿרױ דזשעני האָבן נישט קײן קינדער, און ס‘איז נישט קלאָר פֿאַר װאָס. פֿרענקלין קרענקט כּסדר; נאָר לעצטנס, האָט ער אים געזאָגט אױפֿן װעג צו זיך אַהײם נאָך די תּפֿילות, האָט זיך „אַלץ געביטן צום גוטן“; ער איז געהאָלפֿן געװאָרן פֿון אַ נײַעם געזונט־רעזשים װאָס ער האָט אָנגעהױבן.

צוזאַמען זײַנען זײ אַרײַן אין זײַן גרױער צעמענטענער שטוב. אַ פֿילפֿאַרביקער קליאָן האָט געקיניגט איבער דעם גאַנצן פֿאָדערהױף. אַ הונט האָט זיך געריסן אױף אַ שטריק און פֿון דער קיך האָט זיך געטראָגן אַ געשמאַקער ריח.

„פֿרענקלין, װאָס איז דײַן סוד?“

„סוד פֿון װאָס?“

גערי איז געװאָרן אומגעדולדיק: „דו זאָגסט מיר, אַז דו האָסט עפּעס געמאַכט אַ רעװאָלוציע אין דײַן געזונט. דו פֿאַרבעטס מיך אַהער אױף מיטאָג, און דו זאָגסט פּלוצעם, אַז דו װײסט נישט װעגן װאָס עס גײט? נו, שױן, לאָמיר הערן!“

דער הונט האָט געבילט טרױעריק, װי אַ באָבע אױף אַ חתונה.

פֿרענקלין האָט זיך צוגעבויגן צו גערי. „איך האָב די פּילן‟, האָט ער שווער געאָטעמט.

גערי איז געוואָרן אומגעדולדיק. יעדער נעמט אײַן זײַנע פּילן. פֿרענקלין האָט ווי געטראָפֿן זײַנע געדאַנקען. „ניין, ניט אין די פּשוטע פּילן גייט עס. געפֿונען האָב איך אַן אופֿן אויסצומעסטן פּינקטלעך, וויפֿל פֿון זיי מע קען אײַננעמען אָן באַשעדיקט צו ווערן.‟

גערי האָט פֿרענקלינען אַרײַנגעפֿירט אין אַ זעלטן באַנוצטן צימער. זײַנע אויגן זײַנען ברייטער געוואָרן פֿאַר איבערראַשונג און שרעק. דערזען האָט ער צום ערשטן אַ מאַשין, וואָס האָט אים אַ ביסל דערמאָנט זײַן שטויבמאַשין פֿון דער אַרבעט.

פֿרענקלין האָט געזען זײַן דערשטױנונג. „נײן“, האָט ער אים פֿאַרזיכערט, און פֿאַלש פֿאַרשטאַנען דעם מײן פֿון זײַן מינע. „ס׳איז אין גאַנצן, 100% לעגאַל, איך זאָג דיר צו. איך צעקװעטש די פּילן, איך שאַף פֿון זײ אַזאַ מין פּראָשעק און דערנאָך קען איך פּינקטלעך אױסמעסטן װיפֿל איך דאַרף אײַננעמען, כּדי אײַנצושטילן דעם זשום אין די אױערן.“

„װי אַזױ האָסטו געפֿונען צײַט דאָס אַלץ צו שאַפֿן?“ האָט גערי אַ פֿרעג געטאָן, און באַמערקט, אַז ער שװיצט װי אַ ביבער. די קריזשעס טוען אים נאָך מער װײ אַזױ זיצנדיקערהײט אין פֿרענקלינס מאָדנער חצי־לאַבאָראַטאָריע, חצי־דאָנדזשאָן. אַלע מאָל אַ סימן, אַז עפּעס איז דאָ נישט גלאַטיק.

פֿרענקלין האָט זיך צעשמײכלט. „כ׳האָב באַשלאָסן, אַז מע מוז אױסהאַקן צײַט פֿאַר זיך. אָן דעם אַלעם װאָלט איך געבליבן אױס מענטש, אַ שקלאַף בײַ אַלע מײַנע װײטיקן און סימפּטאָמען, װי דו… ליבער ברודער.“

גערי האָט זיך קורץ צעלאַכט. „אַ שקלאַף בין איך דען? נישט איך האָב אױפֿגעבױט אַזאַ מין דאָנדזשאָן־לאַבאָראַטאָריע אין מײַן קעלער. כ׳האָב אַ טעלעװיזאָר מיט אַ ברײטן עקראַן.“

גערי האָט אָנגעהױבן גײן צו פֿרענקלין — ניט מיט חשק, ניט מיט פּחד, נאָר עפּעס מיט אַ שװאַכער איבערגעגעבנקײט צו זײַן אײגענעם פּײַנלעכן גורל, עלעהײ גאָט, אָדער דער טײַװל האָט שױן געװוּנען, און ס‘איז אים נישט באַשערט צו װיסן װער.