אַ ליסע זינגערקע

The Bald Soprano

פֿון עזשען יאָנעסקאָ

אַן אַנטי־פּיעסע אין עלף סצענעס

פּערסאָנאַזשן:

מיסטער סמיט

מיסיס סמיט

מיסטער מאַרטין

מיסיס מאַרטין

מערי, אַ דינסטמױד

קאַפּיטאַן, דער נאַטשאַלניק פֿון די פֿײַערלעשערס

ערשטע סצענע

אַ בורזשואַזער ענגלישער אינטעריער. אַן ענגלישער אױפֿדערנאַכט. מיסטער סמיט, אַן ענגלענדער, זיצט אין זײַנע ענגלישע שטעכשיך אין אַן ענגלישן פֿאָטעל, רײכערט זײַן ענגלישע ליולקע און לײענט אַן ענגלישע צײַטונג לעבן אַן ענגלישן קאַמין. ער טראָגט ענגלישע ברילן און דינע װײַסע ענגלישע װאָנצעס. לעבן אים, אין אַ צװײטן ענגלישן פֿאָטעל, זיצט מיסיס סמיט, אַן אמתע ענגלישקע, און פֿאַרצירעװעט אַ פּאָר ענגלישע זאָקן.

אַ לענגלעכע ענגלישע פּױזע. אַן ענגלישער זײגער שלאָגט, לױטן ענגלישן נוסח, זיבעצן מאָל.

מיסיס סמיט. גאָט מײַנער, ס’איז פּונקט נײַן אַ זײגער. מיר האָבן אָפּגעגעסן אַ זופּ, פֿיש, קאַרטאָפֿליעס מיט שמאַלץ און אַ גוטן ענגלישן סאַלאַט. די קינדער האָבן געטרונקען דעם רײנסטן ענגלישן װאַסער. הײַנט האָבן מיר געהאַט אַ פֿײַנע װעטשערע, און אַלץ איז טאַקע דערפֿאַר, װאָס מיר זײַנען אמתע ענגלעדער, װײַל מיר װױנען אין דער הינטערשטאָט פֿון לאָנדאָן און אונדזער פֿאַמיליע־נאַמען איז סמיט.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. די קאַרטאָפֿליעס מיט שמאַלץ זײַנען געװען זײער געשמאַק, אַפֿילו דער בױמל פֿאַרן סאַלאַט איז געװען גאַנץ פֿריש. דער בױמל פֿונעם געװעלב, װאָס שטײט אױפֿן ראָג פֿון דער גאַס איז אַ סך, אַ סך בעסער פֿונעם בױמל, װעלכן פֿאַרקױפֿט מען אינעם געװעלב, װאָס איז אַנטקעגן איבער. און אַפֿילו בעסער פֿונעם בױמל, װעלכן פֿאַרקױפֿט מען אינעם געװעלב, װאָס שטײט הינטערן בערגל. ס’פֿאַרשטײט זיך, אַז כ’װעל זײ קײן מאָל ניט זאָגן, אַז זײער בױמל איז אַ שלעכטער בױמל.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. יאָ, טאַקע דער בױמל, װאָס איך קױף אינעם געװעלב אױפֿן ראָג, איז דער סאַמע בעסטער.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. אױך מערי האָט צוגעפּרעגלט די קאַרטאָפֿליעס װי עס דאַרף צו זײַן. דאָס לעצטע מאָל די קאַרטאָפֿליעס זײַנען געװען אַ ביסעלע רױ, און איך האָב ליב, אַז די קאַרטאָפֿליעס זאָלן זײַן גוט אױסגעפּרעגלט.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. דער פֿיש איז געװען פֿריש און באַטעמט. כ’האָב פּשוט אױסגעלעקט די פֿינגער, און אַפֿילו גענומען זיך צװײ פּאָרציעס. נײן, דרײַ פּאָרציעס. נאָך דער דריטער פּאָרציע האָב איך געמוזט לױפֿן אין טואַלעט. אױך דו האָסט גענומען דרײַ פּאָרציעס. אָבער דײַן דריטע פּאָרציע איז געװען אַ סך קלענער פֿון מײַן דריטער פּאָרציע. און בכלל, הײַט האָב איך געגעסן בעסער פֿון דיר. װי קומט עם צו מיר? געװײנלעך, עסטו דאָך מער פֿון מיר, און דו קענסט זיך ניט באַקלאָגן, אַז דו האָסט ניט קײן אַפּעטיט.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג.

מיסיס סמיט. אגבֿ, דער סופּ איז געװען אַ ביסל איבערגעזאַלצן. אַפֿילו מער זאַלציק װי דו. כאַ־כאַ־כאַ! כם… און ס’איז געװען צו פֿיל גרינס און זײער װײניק ציבעלעס. אַ שאָד, אַז כ’האָב פֿאַרגעסן צו זאָגן מערי, אַז זי זאָל צוגעבן אַ ביסל אַניס־קערנדלעך. דאָס אַנדערע מאָל װעל איך שױן ניט פֿאַרגעסן.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. אונדזער קלײנעם האָט זיך געגלוסט אַ ביסל ביר. איך מײן, אַז אין גיכן װעט ער װערן פּונקט אַזאַ ביר־זשליאָקער, װי דו, מײַן טײַערער. צי האָסטו באַמערקט, װי ער האָט געקאָסיעט די אײגעלעך אױף דער פֿלאַש? אָבער איך האָב אױסגעלײדיקט זײַן גלאָז און אָנגעגאָסן אים פּשוט װאַסער פֿון אַ גראַפֿין, אַז ער, נעבעך, זאָל זיך ניט מוטשען פֿון דורשט. װילסט טרינקען, טרינק װאַסער. אָט, אונדזער העלען איז געראָטן אין מיר, - זי איז אַ בריה, אַ שפּאָרעװדיק מײדל, און זי שפּילט פּיאַנע. אױף זיכער, װעט זי קײן מאָל ניט װעלן אַ שלוק ענגלישן ביר. זי איז ענלעך אױף אונדזער פּיצקעלע, װעלכע טרינקט מילך און עסט האָבער. מע זעט גלײַך, אַז זי איז שױן, קײן עין־הרע, צװײ יאָר אַלט, און מע רופֿט זי פּעגי. דער קוכן מיט גוטעס און פֿאַסאָליעס איז געװען פּשוט אַ פּרעכטיקער. ס’װאָלט געװען גאָר ניט שלעכט צו פֿאַרטרינקען דאָס עסן מיט אַ גלעזל גוטן אױסטראַלישן בורגונדער, אָבער כ’האָב אומיסטן ניט געשטעלט אױפֿן טיש די פֿלאַש מיט װײַן, אַז די קינדער זאָלן ניט קריגן קײן שלעכטע טבֿע צו זשליאָקען. מיר מוזן אױסכאָװען ניכטערע און מעסיקע לײַט.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. די פֿרױ פּאַרקער האָט אַ באַקאַנטן רומענישן קרעמער, ער הײסט פּאָפּעסקו ראָזענפֿעלד, און איז נאָר װאָס פֿון קאָנסטאַנטינאָפּאָל. ער איז אַ גרױסער מבֿין אױף זױערמילך. ער האָט אַפֿילו פֿאַרענדיקט דעם אינסטיטוט פֿאַר זױערמילך־פּראָדוצירונג אין אַנדריאָנאָפּאָל. גלײַך מאָרגן װעל איך בײַ אים קױפֿן אַ גרױסן טאָפּ אמתער רומענישער סראָװעטקע. ניט יעדן טאָג קריגט מען אַזאַ מציאה אין הינטערשטאָט פֿון לאָנדאָן.

מיסטער סמיט גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס סמיט. זױערמילך איז זײער גוט פֿאַרן מאָגן, פֿאַר די נירן ,פֿאַרן אַפּענדיקס און פֿאַרן אַפּאָפֿעאָזיס. דאָס האָט מיר געזאָגט דער דאָקטער מאַק־קענזי קינג, ער איז אַ קינדער־דאָקטער בײַ אונדזערע שכנים, בײַ די דזשאָנסאָנען. ער איז אַ גוטער מומחה, מע קען אים פֿאַרטרױען, װײַל קײן מאָל װעט ער דיר ניט פֿאַרשרײַבן אַ רפֿואה, װעלכע ער האָט ניט אױסגעפּרוּװט אױף זיך אַלײן. אײדער ער איז געגאַנגען שנײַדן דעם לעבער בײַ פּאַרקערן, האָט ער געמאַכט איבונגען אױף זײַן אײגענעם לעבער, כאָטש ער גופֿא איז געװען געזונט װי אַן אָקס.

מיסטער סמיט. פֿאַר װאָס זשע דער דאָקטער לעבט און דער אָרעמער פּאַרקער איז געשטאָרבן?

מיסיס סמיט. װײַל דעם דאָקטער האָט צוגעפֿידלט מיט דער אָפּעראַציע און פּאַרקער האָט פּשוט ניט געהאַט קײן מזל.

מיסטער סמיט. אױב אַזױ, איז מאַק־קענזי אַ שלעכטער דאָקטער, װײַל זײ בײדע האָבן געדאַרפֿט בלײַבן לעבן, אָדער – בײדע געדאַרפֿט פּגרן.

מיסיס סמיט. װאָס מײנסטו דערמיט?

מיסטער סמיט. אַ געװיסנהאַפֿטיקער דאָקטער איז מחויבֿ צו שטאַרבן צוזאַמען מיטן פּאַציענט, אױב ער קען אים ניט ראַטעװען. פּונקט אַזױ, װי אַ קאַפּיטאַן װערט דערטרינקען צוזאַמען מיט זײַן שיף, און ער לעבט זי ניט איבער.

מיסיס סמיט. װי קענסטו פֿאַרגלײַכן אַ חולה מיט אַ שיף?…

מיסטער סמיט. און פֿאַר װאָס ניט? אױך אַ שיף קער האָבן אירע אײגענע קרענק, אַחוץ דעם, דײַן דאָקטער זעט אױס װי אַ געזונטע ריזיקע שלאַכט־שיף… איך בין זיכער, אַז ער איז מחויבֿ געװען דערטרינקען װערן צוזאַמען מיט זײַן פּאַציענט, פּונקט װי אַ דאָקטער שטאַרבט צוזאַמען מיט זײַן שיף.

מיסיס סמיט. אַך… װעגן דעם האָב איך אַפֿילו ניט געטראַכט. מסתּמא, ביסטו גערעכט. נו, און צו װאָס פֿאַר אַ מסקנה קומסטו צום סוף?

מיסטער סמיט. אַלץ איז פּראָסט און פּשוט. אַלע דאָקטױרים זײַנען שאַרלאַטאַנען, און אַלע חולים זײַנען שאַרלאַטאַנען, די אײנציקע ערלעכע זאַך, װאָס איז נאָך געבליבן אין ענגלאַנד איז דער קיניגלעכער ים־פֿלאָט.

מיסיס סמיט. אַהאַ… דער פֿלאָט גופֿא, נאָר ניט די מאַטראָסן.

מיסטער סמיט. פֿאַרשטענדלעך…

אַ פּױזע. מיסטער סמיט קוקט װידער אַרײַן אין דער צײַטונג.

מיסטער סמיט. אײן זאַך, אָבער, קען איך ניט פֿאַרשטײן… פֿאַר װאָס אין די נעקראָלאָגן תּמיד שטײט די עלטער פֿון אַן עלטערן בר־מינן, אָבער בײַ די נײַ־געבױרענע קײן מאָל שטײט ניט די עלטער, קײן מאָל ניט. ס’איז דאָך גאַנץ אידיאָטיש. װוּ איז דער שׂכל, צו אַלדע רוחות?!.

מיסיס סמיט. זע נאָר, װעגן דעם דװקא האָב איך קײן מאָל ניט געקלערט.

װידער אַ פּױזע. דער װאַנטזײגער שלאָגט דרײַ מאָל. אַ פּױזע. דער זײגער בכלל שלאָגט ניט.

מיסטער סמיט. זעט נאָר, זעט! עס שטײט געשריבן, אַז באָבי װאָטסאָן איז געשטאָרבן.

מיסיס סמיט. אָ, גאָט מײַנער! אָרעמער באָבי!… װען איז ער געשטאָרבן?

מיסטער סמיט. װאָס פּלוצעם ביסט אַזױ דערשטױנט געװאָרן?… דו װײסט דאָך גאַנץ גוט, אַז שױן צװײ יאָר װי ער איז טױט. דו געדענקסט דען ניט, אַז מיט אַן אָנדערטהאַלבן יאָר צוריק זײַנען מיר געפֿאָרן צו זײַן לװיה.

מיסיס סמיט. זיכער, אַז איך געדענק. כ’האָב זיך איצט דערמאָנט, פּשוט, כ’האָב ניט פֿאַרשטאַנען, װאָס פּלוצעם האָסטו זיך אַזױ פֿאַרחידושט בײַם לײענען װעגן דעם אין דער צײַטונג?

מיסטער סמיט. אין דער צײַטונג שטײט ניט קײן װאָרט װעגן אים. מע האָט מיר געמאָלדן װעגן זײַן פּטירה נאָך מיט דרײַ יאָר צוריק, נאָר איצט האָב איך זיך דערמאָנט װעגן דעם אָרעמען באָבי דורך אַ גאַנצער רײ פֿון די אַסאָציאַטיװע געדאַנקען.

מיסיס סמיט. אַ רחמנות אױף אים. ער האָט אױסגעזען אַזױ שײן אין זײַן קאַסטן, ממש װי אַ לעבעדיקער…

מיסטער סמיט. יאָ, איך מײן, אַז ער איז געװען דער פֿײַנסטער מת אין גאַנץ בריטאַניע. ער האָט שטענדיק אױסגעזען אַ סך יונגער פֿון זײַן עלטער. אַך, אָרעמער באָבי… אַפֿילו אין פֿיר יאָר נאָכן טױט איז ער נאָך געװען װאַרעם. באמת, אַ לעבעדיקער מת… און שטענדיק געװען זײער פֿרײלעך…

מיסיס סמיט. אַך, די אָרעמע באָבי!

מיסטער סמיט. װאָס פֿאַר אַן “אָרעמע”? מסתּמא, האָסטו געװאָלט זאָגן – “אַן אָרעמער באָבי”?…

מיסיס סמיט. נײן, דאָס רעד איך איצט װעגן זײַן פֿרױ, אױך זי האָט מען גערופֿן – באָבי, באָבי װאָטסאָן. זײ האָבן געהאַט דעם זעלבן נאָמען, און אַז מ’האָט זײ געזען צוזאַמען, איז געװען זײער שװער אונטערשײדן װער איז ער און װער איז זי, נאָר נאָך זײַן טױט האָט מען סוף־כּל־סוף פֿאַרשטאַנען װער איז װער. אָבער אױך הײַנט זײַנען דאָ מענטשן, װעלכע פּלאָנטערן זי מיט איר פֿאַרשטאָרבענעם מאַן און קומען צו איר מיט זײערע האַרציקע מיטלײַדן. אַגבֿ, דו קענסט זי?

מיסטער סמיט. אײן מאָל האָב איך זי געזען, גאַנץ צופֿעליק, אױף באָביס לװיה.

מיסיס סמיט. און איך האָב זי קײן מאָל ניט געזען. כאָטש אַ שײנינקע?

מיסטער סמיט. זי איז אַ חנעװדיקע, אָבער מע קען ניט זאָגן, אַז זי איז אַ שײנע. זי איז זײער הױך און גראָב, זי האָט אַ מיאוס פּנים, אָבער מע קען יאָ זאָגן, אַז זי איז שײן, נאָר זײער אױסגעדאַרט און קלײנװוּקסיק, װײַל זי איז אַ לערערקע פֿון געזאַנג.

דער װאַנטזײגער שלאָגט פֿינף מאָל. אַ לאַנגע פּױזע.

מיסיס סמיט. און װען טראַכטן זײ חתונה האָבן, אָט די צװײ?

מיסטער סמיט. ניט שפּעטער װי אין קומענדיקן פֿרילינג.

מיסיס סמיט. הײסט עס, אַז מיר װעלן מוזן גײן צו דער חתונה.

מיסטער סמיט. יאָ, נאָר איך האַלט אין אײן טראַכטן, װאָס פֿאַר אַ מתּנה זאָלן מיר זײ שענקען?…

מיסיס סמיט. פֿאַר װאָס זאָלן מיר זײ ניט שענקען אײנעם פֿון יענע זיבן זילבערנע טאַצן, װאָס מיר האָבן באַקומען צו אונדזערע חתונה. מיר האָבן זײ קײן מאָל ניט גענוצט.

אַ קורצע פּױזע. דער װאַנטזײגער שלאָגט צװײ מאָל.

מיסיס סמיט. איר איז, נעעבך, געװען גאָר ניט פֿרײלעך צו װערן אַ יונגע אַלמנה.

מיסטער סמיט. אַ גליק, אַז זײ האָבן ניט געהאַט קײן קינדער.

מיסטער סמיט. נאָר דאָס האָט איר אױסגעפֿעלט… קינדער… װאָס װאָלט זי איצט געטאָן, אַלײן, מיט אַזױ פֿיל קינדער אױף די העננט?

מיסטער סמיט. נישקשה, זי איז נאָך זײער יונג, און קען װידער חתונה האָבן. עס פּאַסט איר זײער צו גײן אין די לװיה־קלײדער.

מיסיס סמיט. אָבער װער װעט זיך ניאַנטשען מיט אירע קינדער? זי האָט דאָך אַ ייִנגעלע און אַ מײדעלע. אַגבֿ, װי הײסן זײ, די קינדער?

מיסטער סמיט. פּונקט אַזױ װי די עלטערן, - באָבי אַן ער, און באָבי אַ זי. איך מײן, אַז דעם פֿאַרשטאָרבענעם באָבי װאָטסאָנס פֿעטער. דער אַלטער און זײער רײַכער מיסטער באָבי װאָטסאָן האַלט זײער פֿונעם ייִנגעלע, און ער קען נעמען אױף זיך די אױסבילדונג־הוצאָות פֿון דעם יתומל באָבי.

מיסיס סמיט. ביסט גערעכט. דאַן באָבי װאָטסאָנס מומע, די אַלטע באָבי װאָטסאָנכע, װאָלט געקענט אױפֿכאָװען באָבי װאָטסאָן דאָס מײדל. און נאָר דעמאָלט װאָלט באָבי װאָטסאָן די מאַמע, געקענט טראַכטן װעגן אַ נײַעם זיװג. אַגבֿ, אַ פּאַסיקן קאַנדידאַט האָט זי שױן?

מיסטער סמיט. זיכער. באָבי װאָטסאָנס שװעסטערקינד, באָבי װאָטסאָן.

מיסיס סמיט. װער?… טאַקע יענער באָבי װאָטסאָן?

מיסטער סמיט. װעגן װעלכן פֿון די װאָטסאָנען רעדסטו?

מיסיס סמיט. װאָס הײסט? ס’פֿאַרשטײט זיך, אַז װעגן באָבי װאָטסאָן, דעם אַלטן באָבי װאָטסאָנס זון, דעם צװײטן פֿעטער פֿונעם פֿאַרשטאָרבענעם באָבי װאָטסאָן.

מיסטער סמיט. נײן, דו האָסט אַ טעות, דאָס איז ניט ער. דאָס איז דער אַלטער באָבי װאָטסאָנס זון, די מומע פֿון יענעם באָבי װאָטסאָן, װאָס איז געשטאָרבן.

מיסיס סמיט. אַ־אַ־אַ… דו מײנסט באָבי װאָטסאָן דעם מעקלער?!…

מיסטער סמיט. אַלע װאָטסאָנען זײַנען מעקלערס.

מיסיס סמיט. מעקלערײַ איז זײער אַ שװערע מלאָכה, ממש אַ קאַטאָרגע, אָבער מע איז שטענדיק בײַם געלטקעסל.

מיסטער סמיט. יאָ, אַז מע האָט ניט קײן קאָנקורענץ.

מיסיס סמיט. גאָר אַזױ? און װען טאַקע איז ניטאָ קײן קאָנקורענץ?

מיסטער סמיט. דינסטיק, דאָנערשטיק און דינסטיק.

מיסיס סמיט. אָ, אַזש דרײַ טעג אַ װאָך?!. װאָס זשע טוט באָבי װאָטסאָן אין די דאָזיקע טעג?

מיסטער סמיט. זײַ מיר מוחל פֿאַרן אױסדרוק, - ער שלאָפֿט און כראָפּטשעט.

מיסיס סמיט. פֿאַר װאָס זשע אַרבעט ער ניט אין די דרײַ קאָנקורענצלאָזע טעג?

מיסטער סמיט. װי קען איך װיסן? איך בין ניט מחויבֿ צו פּסקענען אַלע דײַנע אידיאָטישע שאלות!

מיסיס סמיט. (מיט װײטיק אין קול) אָ… דו װילסט מיך באַלײדיקן?

מיסטער סמיט. (מיט אַ ברײט שמײכל) גאָט באַהיט. באַלײדיקן?… דו װײסט דאָך זײער גוט, אַז איך װעל עס קײן מאָל ניט טאָן.

מיסיס סמיט. אַלע מענער זײַנען אױף אײן פּנים, - אַ גאַנצן טאָג לאָזט איר ניט אַרױס דעם ציגאַר פֿון מױל, אָדער איר פּוצט זיך די נעזער און ליפּן. ס’פֿאַרשטײט זיך, װען איר זענט ניט באַשעפֿטיקט מיט מער װיכטיקע זאַכן, דהײַנו, – צו זשליאָקען װי די פֿערד און זיך אָנשיכּורן ביזן טױט.

מיסטער סמיט. און װאָס װאָלטסטו געװאָלט?… אַז די מענער זאָלן זיך אױפֿפֿירן װי די װײַבער, - זײ זאָלן ניט אַרױסלאָזן דעם ציביק פֿון מױל, זײ זאָלט האַלטן אין אײן פּוצט זיך די נעזער און ליפּן, אָדער – טאָג און נאַכט זשליאָקען װיסקי, גאָר װי די װײַבער?…

מיסיס סמיט. דו קענסט זאָגן אַלץ װאָס דו װילסט, אָבער, אױב דו זאָגסט עס כּדי אַרױסברענגען מיך פֿון די כּלים… דאַן… דאַן מוז איך דיר זאָגן, אַז… און דו װײסט עס זײער גוט… איך האָב ניט ליב אַזעלכע גראָבע חכמהטשקעס!

זי װאַרפֿט אַװעק אין אַ זײַט דעם ניט־פֿאַרראָכטענעם זאָק, װײַזט אירע שאַרפֿע צײנדלעך און שטײט אױף. אױך מיסטער סמיט שטײט אױף, גײט צו צום װײַב און רעדט צון איר מיט פֿיל מילדקײט.

מיסטער סמיט. אַך, מײַן קלײנער ציפּליאָניק. פֿאַר װאָס שפּײַסטו מיט פֿײַער? מע האָט דיך געבאָדן אין הײס װאַסער?!.. דו װײסט דאָך, אַז איך מאַך נאָר אַ שפּאַס.

ער גײט צו נאָך נעענטער, נעמט זי אַרום בײַ דער טאַליע און קושט זי.

מיר זעען אױס װי אַ פּאָר פֿאַרליבטע אַלטע קאַקערס. לאָמיר אױסלעשן די ליכט און הײַדאַ אין בעטעניו…

---

צװײטע סצענע

די זעלבע און מערי.

מערי. (גײט אַרײַן) דאָס בין איך, די דינסט. כ’האָב געהאַט אַ פּרעכטיקן אָװנט, כ’בין געגאַנגען אין קינאָ מיט אַ מאַנצביל און געזען אַ פֿילם װעגן די פֿרױען. נאָך דעם האָבן מיר געטרונקען װיסקי און אַ ביסל מילך, נאָך דעם האָבן מיר געלײענט אַ צײַטונג. נײן, דרײַ צײַטונגען…

מיסיס סמיט. איך בין זיכער, אַז איר האָט שײן פֿאַרבראַכט, װען איר זענט געװען מיט אַ מאַנצביל אין קינאָ און געטרונקען װיסקי מיט מילך.

מיסטער סמיט. דו האָסט פֿאַרגעסן די צײַטונגען…

מערי. אַגבֿ, אײַערע געסט, מיסיס און מיסטער מאַרטין, שטײען הינטער דער טיר. זײ האָבן אַלץ געװאַרט ביז כ’װעל צוריק קומען, װײַל זײ האָבן זיך געשעמט אַרײַנצוגײן אַלײן. איר האָט דאָך זײ אײַנגעלאַדן אױף אַ װעטשערע.

מיסיס סמיט. טאַקע יאָ, מיר האָבן געװאַרט אױף זײ, אָבער געװען אַזױ הונגעריק, אַז זײַנען געגאַנגען עסן אָן זײ, װײַל אַ גאַנצן טאָג האָבן מיר גאָרניט געגעסן. אָבער איר… איר האָט ניט געדאַרפֿט פֿאַרלאָזן די שטוב.

מערי. װאָס הײסט?… איר אַלײן האָט מיר דערלױבט.

מיסטער סמיט. אָן אַ כּװנה…

מערי הײבט אָן לאַכן, נאָך דעם – װײנען, און צום סוף – צעשמײכלט זיך.

מערי. מיסיס סמיט, כ’האָב געקױפֿט זיך אַ טאָפּ, איך מײן - אַ נאַכטטאָפּ…

מיסיס סמיט. מערי, מײַן טײַערע, זײַט אַזױ גוט, עפֿנט אױף די טיר און פֿאַרבעט דעם מיסטער און מיסיס מאַרטין אין סאַלאָן אַרײַן. און מיר װעלן זיך דערװײַל איבערטאָן.

מיסטער און מיסיס סמיט זײַנען אָפּ. מערי עפֿנט אױף די זײַטיקע טיר. עס קומען אַרײַן מיסיס און מיסטער מאַרטין.

---

דריטע סצענע

מערי און די מאַרטינס.

מערי. פֿאַר װאָס האָט איר אַזױ פֿאַרשפּעטיקט?… אָרנטלעכע לײַט זײַנען פּינקטלעך און קומען בײַ צײַטנס. איר פֿאַרשטײט, װאָס איך זאָג?… גוט, אַז איר זענט שױן געקומען, טאָ זעצט זיך אַנידער אָט דאָרט און װאַרט מיט געדולד.

מערי איז אָפּ.

---

פֿערטע סצענע

מיסיס און מיסטער מאַרטין זעצן זיך אין די פֿאָטעלן, אײנער אַנטקעגן דעם צװײטן. זײ שװײַגן און שמײכלען אײנער צום אַנדערן. נאָך דעם עס הײבט זיך אָן אַ צעצױגענער, געפֿילנלאָזער דיאַלאָג.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, זײַט מיר מוחל, אױב כ’האָב ניט קײן טעות, מיר האָבן זיך שױן ערגעץ װוּ געטראָפֿן.

מיסיס מאַרטין. מעסיע, אױך מיר דאַכט זיך, אַז מיר האָבן זיך שױן ערגעץ װוּ געטראָפֿן.

מיסטער מאַרטין. צי קען איך, מאַדאַם, פֿאָרלײגן, אַז כ’האָב אײַך געזען אין מאַנ־טשעס־טער?

מיסיס מאַרטין. עס קען זײַן, ס’איז גאַנץ מעגלעך, װײַל איך שטאַם פֿון מאַנטשעסטער. אָבער איך קען ניט זאָגן גענױ, איך געדענק ניט צי כ’האָב אײַך געזען דװקא דאָרטן.

מיסטער מאַרטין. אָ, גאָט אין הימל! נסים־ונפֿלאָות! אױך איך בין אין מאַנ־טשעס־טער געבױרענער, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. װוּנדערלעך װוּנדערבאַר!

מיסטער מאַרטין. יע… װוּנדערלעך װוּנדערבאַר. נאָר, מאַדאַם, איך װיל אײַך געבן צו װיסן, אַז כ’האָב פֿאַרלאָזט מאַנטשעסטער פּונקט מיט פֿינף װאָכן צוריק.

מיסיס מאַרטין. אַ מין טשיקאַװע צונױפֿפֿאַל! אױך איך האָב פֿאַרלאָזט מאַנטשעסטער פּונקט מיט פֿינף װאָכן צוריק.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, כ’בין אַרױסגעפֿאָרן פֿון מאַנטשעסטער האַלב נײַן אין דער פֿרי און אָנגעקומען קײן לאָנדאָן פּונקט־פּונקט דרײַ פֿערטל פֿינף, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. אָ, גאָט מײַנער, סאַראַ װוּנדערלעכע געמײנזאַמקײט! איך בין געפֿאָרן גענױ אין דער זעלבער באַן, מעסיע.

מיסטער מאַרטין. אָ, מאַדאַם, דאָס הײסט, אַז איך האָב געקענט אײַך זען אין דער דאָזיקער באַן, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. גאַנץ מעגלעך, מעסיע. איך קען דאָס ניט אָפּלײקענען. פֿאַר װאָס ניט?! אָבער, קײן זאַך װעגן דעם געדענק איך ניט, מעסיע.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, איך בין געפֿאָרן מיטן צװײטן קלאַס. דער אמת איז, אַז אין ענגלאַנד עקזיסטירט ניט קײן שום צװײטער קלאַס־װאַגאָנען, אָבער ניט קוקנדיק אױף דעם, שטענדיק פֿאָר איך נאָר מיטן צװײטן קלאַס.

מיסיס מאַרטין. אַ װוּנדערלעכער צונױפֿפֿאַל, מעסיע. אױך איך בין געפֿאָרן אינעם צװײטן קלאַס־װאַגאָן.

מיסטער מאַרטין. הױכגעשעצטע מאַדאַם, איך קום צו אַן אױספֿיר, אַז גיכער פֿון אַלץ, מיר האָבן געקענט זיך טרעפֿן אינעם צװײטן קלאַס־װאַגאָן.

מיסיס מאַרטין. גאַנץ מעגלעך. פֿאַר װאָס ניט? אָבער איך געדענק אײַך ניט עפּעס… הױכגעשעצטער מעסיע…

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, איך בין געזעסן אינעם אַכטן װאַגאָן, אין קופּע נומער זעקס.

מיסיס מאַרטין. פּשוט ניט צו גלײבן! אױך מײַן פּלאַץ איז געזען אינעם אַכטן װאַגאָן און דװקא אינעם זעקסטן קופּע.

מיסטער מאַרטין. דאָס איז אַזױ װוּנדערלעך װוּנדערבאַר און מאָדנע! אַזאַ מין שײנע געמײנזאַמקײט! איז אפֿשר, האָבן מיר געקענט זיך זען אינעם אַכטן װאַגאָן, אינעם זעקסטן קופּע? מײַן טײַערע מאַדאַם…

מיסיס מאַרטין. גאַנץ מעגלעך. פֿאַר װאָס ניט? אָבער איך געדענק גאָרניט, מעסיע!

מיסטער מאַרטין. דעם אמת געזאָגט, מײַן טײַערע מאַדאַם, אױך איך געדענק גאָרניט, אָבער, אַז מע גיט אַ גוטן קלער, קען מען יאָ קומען צו אַ מסקנה, אַז אַזאַ צונױפֿפֿאַל איז גאַנץ מעגלעך, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. אַך! אָן קײן שום ספֿק, מעסיע!

מיסטער מאַרטין. װוּנדער שבװוּנדער! איך בין געזעסן אױפֿן דריטן אָרט, בײַם פֿענצטער, מײַן טײַערע מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. אָ, גאָט מײַנער, און איך בין געזעסן אַנטקעגן אײַך, אױך בײַם פֿענצטער, פּלאַץ נומער זעקס, אָ, מײַן טײַערער מעסיע!.

מיסטער מאַרטין. פֿאָטער אין הימל, אַלמעכטיקער! מאַדאַד, דאָס קען באַדײַטן נאָר אײן זאַך, - מאַדאַם, מיר זײַנען געזעסן אײנער אַנטקעגן דעם צװײטן, און דאָס הײסט, אַז מיר האָבן זיך געטראָפֿן אין דעם זעלבן זעקסטן קופּע.

מיסיס מאַרטין. גאַנץ מעגלעך, מעסיע, אָבער איך געדענק ניט, מעסיע.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, דעם אמת געזאָגט, אױך איך געדענק ניט, אָבער לאָמיך דערלאָזן, אַז מיר האָבן יאָ געקענט זיך טרעפֿן בײַ אַזעלכע אומשטאַנדן.

מיסיס מאַרטין. איר זענט גערעכט, מעסיע, דאָס איז גאַנץ מעגלעך, אָבער איך קען ניט זײַן גאַנץ זיכער אין דעם, מעסיע.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, ניט איר זענט צופֿעליק יענע דאַמע, װעלכע האָט מיך געבעטן אױסהעלפֿן איר מיטן שװערן טשעמאָדאַן, און נאָך דעם דערלױבט מיר צו פֿאַררײכערן אַ ציגאַר?

מיסיס מאַרטין. מסתּמא יאָ. גאַנץ מעגלעך, מעסיע, דאָס איז אַזאַ שײנער צונױפֿפֿאַל פֿון אומשטאַנדן!

מיסטער מאַרטין. װוּנדערבאַר, אַ טשיקאַװע צונױפֿפֿאַל פֿון אומשטאַנדן! מאַדאַם, איז אפֿשר דעמאָלט האָבן מיר זיך באַקענט?… אפֿשר, מאדאַם!

מיסיס מאַרטין. אַ מין װוּנדערלעכער און טשיקאַװע צונױפֿפֿאַל פֿון אומשטאַנדן! אָבער איך בין ניט זיכער, אַז איך געדענק דאָס!

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, איר מײנט, אַז איך געדענק עפּעס?… אַ קרענק, מאַדאַם…

אַ פּױזע. דער װאַנטזײגער שלאָגט צװײ מאָל, און נאָך אַ פּױזע נאָך אַ מאָל.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, זינט כ’האָב זיך איבערגעפּעקלט קײן לאָנדאָן, װױן איך אױף דער בראָמפֿילד־גאַס.

מיסיס מאַרטין. מעסיע, ס’איז פּשוט ניט צו גלײבן, דאָס איז זײער מאָדנע, אָבער אױך איך װױן אױף דער בראָמפֿילד־גאַס.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, אױב אַזױ, איז אפֿשר האָבן מיר זיך געזען אױף דער בראָמפֿילד־גאַס, מאַדאַם?

מיסיס מאַרטין. פֿאַר װאָס ניט, מעסיע? נאָר איך הײב ניט אָן צו געדענקען, מעסיע…

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, דערלױבט מיר צו זאָגן, אַז איך װױן אין הױז נומער נײַנצן, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. זײער טשיקאַװע, מעסיע, אָבער אױך איך װױן אינעם הױז נומער נײַנצן.

מיסטער מאַרטין. אָ, מאַדאַם, אױב אַזױ, גאָר אַזױ, ביז גאָר אַזױ, איז אפֿשר האָבן מיר זיך געזען אין דעם דאָזיקן הױז… אָ, מײַן טײַערע מאַדאַם!

מיסיס מאַרטין. טײַערער מעסיע, אױך דאָס איז מעגלעך, נאָר איך געדענק ניט.

מיסטער מאַרטין. מײַן דירה איז אױפֿן דריטן שטאָק, נומער אַכט.

מיסיס מאַרטין. אָ, גאָט מײַנער!… ס’איז ממש אַן אומגלײבלעכער צונױפֿפֿאַל! מעסיע, אױך איך װױן אױפֿן דריטן שטאָק, דירה נומער אַכט.

מיסטער מאַרטין. (פֿאַרטראַכט זיך) אָ, אָ, אָ… דאָס איז ממש אַ װוּנדער, אַ װוּנדער שבװוּנדער… איר װײסט, אין מײַן שלאָפֿצימער שטײלט אַ מעט, און דאָס בעט איז באַדעקט מיט אַ גרינער װאַטענער פּערענע, און דער שלאָפֿצימער מיטן בעט און מיט דער גרינער פּערענע געפֿינט זיך אין סוף קאָרידאָר, צװישן דעם ביכערשראַנק און דעם בית־הכּיסא, מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. אָ, גאָט אין הימל! װאָס פֿאַר אַ װוּנדערלעכער צונױפֿפֿאַל! מעסיע, אױך מײַן בעט איז באַדעקט מיט אַ גרינער פּױרענע, און מײַן שלאָפֿצימער געפֿינט זיך סוף קאָרידאָר, פּונקט צװישן דעם ביכערשראַנק און דעם קלאָזעט. מעסיע!?.

מיסטער מאַרטין. אָ, גאָט אין הימל! דאָס איז אַזױ מאָדנע, אַזױ טשיקאַװע, אַזױ װוּנדערלעך! מאַדאַם, איך בין נאָר װאָס געפֿאַלן אױף אַ געדאַנק, - אױב מיר װױנען אין דעם זעלבן צימער און שלאָפֿן אין דעם זעלבן בעט מיט אַ גרינער װאַטענער פּערענע, טאָ אפֿשר האָבן מיר זיך אַ מאָל געטראָפֿן אין דעם דאָזיקן בעט, מאַדאַם?!.

מיסיס מאַרטין. װאָס פֿאַר אַ װוּנדערלעכער צונױפֿפֿאַל און סאַראַ הפֿתּעה! מעסיע, גאַנץ מעגלעך, עס קען זײַן, אַז מיר האָבן זיך געטראָפֿן אין דעם דאָזיקן בעט, און עס קען אַפֿילו זײַן, אַז דאָס איז געשען די לעצטע נאַכט, נאָר איך געדענק עס ניט, קײן זאַך געדענק איך ניט, מײַן טײַערער מעסיע.

מיסטער מאַרטין. מאַדאַם, איך האָב אַ קלײנע טאָכטער, זי װױנט מיר מיר און זי איז צװײ יאָר אַלטן, אײן אױג איז בײַ איר װײַס, און דאָס צװײטע - רױט, זי איז בלאָנד, זײער חנעװדיק און זי הײסט עליס. אָ, מײַן טײַערע מאַדאַם.

מיסיס מאַרטין. דאָס איז פּשוט ניט צו גלײבן, - אַזאַ צונױפֿפֿאַל, נסים־ונפֿלאָות! אַ מאָדנע זאַך, אױך איך האָב אַ קלײנע טאָכטער, זי איז צװײ יאָר אַלט, און אױך זי האָט צװײ פֿאַרשײדענע אױגן, - אַ רױטן און אַ װײַסן, זי איז זײער חנעװדיק און מע רופֿט זי עליס. אָ, מײַן לידער גאָט, מעסיע!

מיסטער מאַרטין. (זײער מאָנאָטאָניש, אין דעם זעלבן נוסח) װי װוּנדערלעך דאָס איז, און װאָס פֿאַר אַן אומגלײבלעכער צונױפֿפֿאַל פֿון די זעלבע פּרטים! דאָס אַלץ איז זײער, זײער מאָדנע! מסטײַטש! מאַדאַם, אפֿשר רעדן מיר װעגן דעם זעלבן מײדל?!. מאַדאַם!!!

מיסיס מאַרטין. דאָס איז פּשוט װוּנדערבאַר! גאַנץ מעגלעך, מעסיע, גאַנץ מעגלעך, מײַן טײַערער מעסיע…

אַ לאַנגע פּױזע. דער װאַנטזײגער שלאָגט נײַן און צװאַנציק מאָל.

מיסטער מאַרטין שטײט פּאַמעלעך אױף און גײט צו צו דער מיסיס מאַרטין. אױך זי שטײט אױף, זי איז פֿאַרחידושט פֿון מיסטער מאַרטינס אָפֿיציעלן אױסזען. מיסטער מאַרטין איז ממשיך צו רעדן.

מיסטער מאַרטין. הײסט עס, מײַן טײַערע מאַדאַם, אַז ס’איז ניטאָ קײן שום ספֿק, אַז מיר האָבן זיך שױן געזען פֿריִער, און איר זענט מײַן אײגענע פֿרױ… עליזאַבעט. אָ, גאָט צו דאַנקען, מײַן טײַערע, איך האָב דיך װידער געפֿונען!

מיסיס מאַרטין גײט פּאַמעלעך צו צום מיסטער מאַרטין. זײ אַרעמען זיך אום און קושן זיך װי צװײ קאַלטע מאַנעקענען.

דער װאַנטזײגער שלאָגט אײן מאָל, אָבער אַזױ הױך, אַז מע קען דערװעקן די מתים, אָבער מיסיס און מיסטער מאַרטין רעאַגירן ניט.

מיסטער מאַרטין. מײַן זיסער דאָנאַלד, טאַקע… דו ביסט עס!

בײדע זעצן זיך אַנידער אין אײן פֿאָטעל, און װערן אַנטשלאָפֿן.

דער װאַנטזײגער שלאָגן נאָך עטלעכע מאָל.

זײער שטיל, ממש אױף די שפּיצפֿינגער, אױף דער בינע גײט אַרױף מערי און װענדט זיך אין זאַל אַרײַן.

---

פֿינפֿטע סצענע

מערי. עליזאַבעט און דאָנאַלד זײַנען איצט אַזױ גליקלעך, אַז זײ קענען ניט הערן מיך. דעריבער גײ איך אײַך אַנטפּלעקן אַ סוד. אין דער אמתן, עליזאַבעט איז ניט קײן עליזאַבעט, און דאָנאַלד איז ניט קײן דאָנאַלד. און איך קען דאָס באַװײַזן. דאָס מײדל, װעגן װעלכן האָט גערעדט דאָנאַלד, איז ניט עליזאַבעטס טאָכטער, דאָס איז בכלל ניט יענץ קינד. בײַ דאָנאַלדס קלײנער טאָכטער אײן אױג איז װײַס און דאָס צװײטע רױט, פּונקט אַזױ װי בײַ עליזאַבעטס קלײנער טאָכטער. אָבער בײַ דאָנאַלדס מײדל װײַס איז דאָס רעכטע אױג און רױט איז דאָס לינקע. בײַ עליזאַבעטס טאָכטער איז אַלץ פֿאַרקערט, - דאָס רעכטע אױג איז רױט, און דאָס לינקע – װײַס. אַזױ אַרום, די גאַנצע סיסטעם, װאָס דאָנאַלד האָט אױפֿגעבױט, װערט אין גאַנצן צעשמעטערט, און טאַקע אַ דאַנק אָט דעם אײן און אײנציקן װאַװײַז. ניט קוקנדיק אױף אַ גאַנצער רײ כּאילו אײַזערנע און זיכערע צונױפֿפֿאַל־פּרטים, דאָנאַלד און עליזאַבעט זײַנען ניט קײן עלטערן פֿון דעם זעלבן קינד. דעריבער, דאָנאַלד איז ניט קײן דאָנאַלד און עליזאַבעט איז ניט קײן עליזאַבעט, אַפֿילו װען ער האַלט זי פֿאַר עליזאַבעט, און זי מײנט, אַז ער איז דאָנאַלד. דאָס איז אַ גרױסער טעות, - זײ האָבן זיך פּשוט אײַנגערעדט אַ קינד אין בױך. אָבער װער איז דען דער אמתער דאָנאַלד? און װער איז די אמתע עליזאַבעט? און װער איז פֿאַראינטערעסירט אין דעם גאַנצן פּלאָנטער? זאָל איך אַזױ װיסן פֿון אונדזערע צרות!… און בכלל, איז כּדאַי, אַז מיר זאָלן זיך ניט פֿאַרקלאַפּן דעם קאָפּ מיט אַנטפּלעקן פֿרעמדע סודות. זאָל אַלץ גײן װי עס גײט.

מערי מאַכט אַ פּאָר טריט צו דער טיר, נאָר גלײַך שטעלט זיך אָפּ און גיט אַ װאָרף אין זאַל אַרײַן:

רבותי, מײַן אמתער נאָמען איז שערלאָק כאָלמס.

מערי איז אָפּ.

---

זעקסטע סצענע

דער װאַנטזײגער שלאָגט װי ער װיל. אין אַ קורצער צײַט אַרום די מאַרטינס כאַפּן זיך אױף און פּאַמעלעך קערן זיך אום אױף די פֿריִערדיקע פּרזיציעס אין די פֿאָטעלן, אײנער אַנטקעגן דעם צװײטן.

מיסטער מאַרטין. מײַן ליבלינג, לאָמיר פֿאַרגעסן אַלץ, װאָס איז ניט געװען צװישן אונדז. סוף־כּל־סוף, מיר האָבן געפֿונען אײנער דעם צװײטן, איז לאָמיר שױן קײן מאָל ניט פֿאַרלירן אײנער דעם צװײטן און לאָמיר לעבן װי פֿריִער, - אין שלום און פֿרידן.

מיסיס מאַרטין. יאָ, מײַן ליבלינג.

---

זיבעטע סצענע

פֿון רעכטס קומען אַרײַן מיסיס און מיסטער סמיט, אָנגעטאָן פּונקט אַזױ װי פֿריִער.

מיסיס סמיט. אַ גוט־אָװנט, אונדזערע טײַערע פֿרײַנד. זײַט אונדז מוחל, אַז איר האָט געדאַרפֿט אַזױ לאַנג װאַרטן אױף אונדז. מיר האָבן אַ טראַכט געטאָן, אַז מע דאַרף אײַך אָפּגעבן אַ פּאַסיקן און אַ כּשר פֿאַרדינטן כּבֿוד, װײַל מיר זײַנען געװױר געװאָרן, אַז איר גײט אונדז באַגליקן מיט אַן אומדערװאַרטן װיזיט, האָבן מיר באַשלאָסן אױפֿצונעמען אײַך װי עס דאַרף צו זײַן און געגאַנגען זיך איבערצוטאָן אין יום־טובֿדיקע קלײדער, װי עס פּאַסט פֿאַר אַזאַ אומגעריכטן װיזיט.

מיסטער סמיט. (מיט כּעס) פֿיר שעה האָבן מיר געװאַרט אױף אײַך און אַ גאַנצן טאָג גאָרניט געגעסן. פֿאַר װאָס האָט איר אַזױ פֿאַרשפּעטיקט?

מיסיס און מיסטער סמיט זעצן זיך אַנידער אַנטקעגן זײערע געסט.

דער װאַנטזײגער באָמקעט צו לױטן ריטעם און אינהאַלט פֿונעם געשפּרעך.

די מאַרטינס פֿילן זיך אומבאַקװעם, זײ זעען אױס װי פֿאַרשעמט, דעריבער דער גאַנצער געשפּרעך איז אַ אַ נודנער, אַן אָנגעשטרענגטער, און קלעפּט זיך ניט.

נאָך אַ לאַנגער פּױזע:

מיסטער סמיט. כם… (פּױזע)

מיסיס סמיט. כם־כם… (פּױזע)

מיסיס מאַרטין. כם־כם־כם… (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. כם־כם־כם… (פּױזע)

מיסיס מאַרטין. אַװדאי… װאָס פֿאַר אַ פֿראַגע… (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. עס דאַכט זיך מיר, אַז אַלע זײַנען אַ ביסל פֿאַרקילט. (פּױזע)

מיסטער סמיט. כאָטש עס איז גאָר ניט קאַלט. (פּױזע)

מיסיס סמיט. און קײן שום צוגלופֿט איז אױך ניטאָ. (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. יאָ, מיר האָבן מזל. (פּױזע)

מיסטער סמיט. אָװאַ, אָװאַ, אָװאַ… מײַן טײַערע… טײַערע מײַנע… (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. ס’איז עפּעס געשען בײַ אײַך? (פּױזע)

מיסיס סמיט. נע־ע… איז גאָרניט געשען. פּשוט, ער האָט אָנגעפּישט אין די הױזן, און בכלל, ער איז אַ װרעדנע מענטש. (פּױזע)

מיסיס מאַרטין. גאָטעניו, אין אײַער עלטער איז דאָס זײער געפֿערלעך. (פּױזע)

מיסטער סמיט. אָבער איך האָב אַ יונג האַרץ, און אַ ליבע װײסט ניט פֿון קײן שום עלטער. (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. ריכטיק… (פּױזע)

מיסיס סמיט. אַלע זאָגן אַזױ. (פּױזע)

מיסיס מאַרטין. עס זײַנען דאָ אַזעלכע, װאָס זאָגן דװקא גלײַך פֿאַרקערט. (פּױזע)

מיסטער סמיט. דער אמת, מײן איך, ליגט ערגעץ װוּ אין מיטן. (פּױזע)

מיסטער מאַרטין. ריכטיק… (פּױזע)

מיסיס סמיט. (צו די מאַרטינס) אָט, איר האַלט אין אײן אַרומרײַזן, איר שפּאַצירט דאָ און דאָרטן, איר זעט אָן אַ שיִער אינטערערסאַנטע זאַכן… דערצײלט אונדז עפּעס.

מיסטער מאַרטין. (צום װײַב) מײַן טײַערע, דערצײל זײ דאָס, װאָס דו האָסט הײַנט געזען.

מיסיס מאַרטין. אַך, עס האָט ניט קײן זינען, װײַל סײַ װי װעלן זײ מיר ניט גלײבן.

מיסטער סמיט. מיר גײען ניט בודק זײַן אײַער אָרנטלעכקײט.

מיסיס סמיט. איר באַרירט אונדזער כּבֿוד, װען איר מײנט, אַז מיר װעלן אײַך ניט גלײבן.

מיסטער מאַרטין. (צום װײַב) מײַן טײַערע, דו באַלײדיקסט זײ, װען דו מײנסט אַזױ.

מיסיס מאַרטין. גוט… כ’האָב הײַנט געזען, ממש ראיתי בעיניי, עפּעס אַזױנס װי אַזעלעכס, עפּעס עקסטראַ אָרדינעל… פּשוט ניט צו גלײבן…

מיסטער מאַרטין. נו, דערצײל שױן, מײַן טײַערע, דערצײל גיכער.

מיסטער סמיט. ס’װעט, מסתּמא, זײַן אַ טשיקאַװע פֿאַרװײַלונג.

מיסיס סמיט. אַז מע לעבט דערלעבט מען… איז לאָמיר שױן הערן.

מיסיס מאַרטין. נו, גוט. גײ איך, הײסט עס, הײַנט אױפֿן מאַרק אײַנצוקױפֿן אַ ביסעלע גרינװאַרג, װײַל איר װײסט דאָך, עס װערט אַלץ טײַערער און טײַער…

מיסיס סמיט. אָט דאָס הײסט בײַ אײַך אַ טשיקאַװע געשיכטע?…

מיסטער סמיט. האָב געדולד און שלאָג ניט איבער, דאָס איז גאָר ניט העפֿלעך, ביסט אַ שלעכט מײדל.

מיסיס מאַרטין. אױף דער גאַס, לעבן דער קאַװיאַרניע, האָב איך דערזען אַ דזשענטעלמען, לײַטיש אָנגעטאָן, אַרום פֿופֿציק, און אפֿשר אַ ביסל יונגער, און ער…

מיסטער סמיט. װאָס “ער”?…

מיסיס סמיט. יאָ, װאָס “ער”?…

מיסטער סמיט. (צום װײַב) שטער ניט, מײַן טײַערע. דאָס זעט אױס גאַנץ עקלדיק…

מיסיס סמיט. מײַן אוצר, דאָס דו דער ערשטער האָסט זי איבערגעשלאָגן. חזיר אײנער װאָס דו ביסט.

מיסטער סמיט. פֿאַרמאַך דײַן פּאַסקודנע פּיסק!

מיסטער מאַרטין. שאַ, זאָל זײַן שטיל! (צום װײַב) דערצײל זײ, װאָס האָט געטאָן יענער דזשענטלמען.

מיסיס מאַרטין. גוט, נאָר כ’האָב אַ חשד, אַז איר װעט מיר ניט גלײבן און זאָגן, אַז איך טראַכט אַױס. הערט, דער דזשענטלמען האָט זיך אָנגעבױגן און זיך אַראָפּגעלאָזט אױף אײן קני…

מיסטער מאַרטין. מיסטער סמיט. מיסיס סמיט. אָ, גאָט מײַנער!!!

מיסיס מאַרטין. יאָ, ער האָט זיך אַראָפּגעלאָזט אױף דער קני.

מיסטער סמיט. פּשוט אומגלײבלעך!…

מיסיס מאַרטין. יאָ, ער האָט זיך ממש אָנגעבױגן… כ’בין צוגעגאַנגען נעענטער, כּדי צו זען, װאָס טוט ער דאָרט…

מיסטער סמיט. נו, װאָס זשע?…

מיסיס מאַרטין. גאָט מײַנער, ער האָט פֿאַרשנורעװעט די שיך.

מיסטער מאַרטין. מיסטער סמיט. מיסיס סמיט. ניט צו גלײבן!!! דאָס איז פֿאַנטאַסטיש!!!

מיסטער סמיט. װען עמעצער אַנדערער װאָלט עס דערצײלט, װאָלט איך אים בשום אופֿן ניט געגלײבט.

מיסטער מאַרטין. פֿאַר װאָס ניט? אַז מע שפּאצירט אַ סך איבער דער שטאָט, קען מען זען נאָך מער עקסטרעמע זאַכן. למשל, הײַנט בין איך געפֿאָרן אין מעטראָ און פּלוצעם דערזען אַ דזשענטלמען, ממש ראיתי בעיניי אַ דזשענטלמען זיצן אױף אַ באַנק… און, הערט אַ מעשׂה, דער דאָזיקער דזשענטלמען האָט געלײענט אַ צײַטונג!…

מיסיס סמיט. ניט צו גלײבן! גאָר אַ מאָדנע מענטש!

מיסטער סמיט. עס קען זײַן, אַז דאָס איז געװען דער זעלבער מענטש, נו, מיט די שנורקעס…

אַ קלונג אין דער טיר.

מיסטער סמיט. איר הערט? מע קלינגט…

מיסיס סמיט. עס װײַזט אױס, אַז עמעצער איז געקומען.

מיסיס סמיט שטײט אױף, גײט צו צו דער טיר, עפֿנט זי אױף, פֿאַרמאַכט זי און קערט זיך אום אױף איר פּלאַץ.

מיסיס סמיט. קײנער איז ניטאָ.

מיסטער מאַרטין. איך קען אײַך ברענגען נאָך אַ שײנעם בײַשפּיל.

אַ קלונג אין דער טיר.

מיסטער סמיט. אָ, מע קלינגט אין דער טיר.

מיסיס סמיט. ס’הײסט, אַז עמעצער איז טאַקע יאָ געקומען. כ’גײ אַ קוק טאָן.

מיסיס סמיט שטײט אױף, גײט צו צו דער טיר, עפֿנט זי אױף, פֿאַרמאַכט זי און װידער קערט זיך אום אױף איר פּלאַץ.

מיסיס סמיט. קײנער איז ניטאָ.

מיסטער מאַרטין. װעגן װאָס האָב איך דאָ עפּעס גערעדט?…

מיסיס מאַרטין. דו האָסט געװאָלט דערצײלן אונדז נאָך אַ מעשׂה.

מיסטער מאַרטין. טאַקע יאָ…

אַ קלונג אין דער טיר.

מיסטער סמיט. איר הערט? עס דאַכט זיך, מע קלינגט אין דער טיר.

מיסיס סמיט. מער גײ איך ניט עפֿענען.

מיסטער סמיט. אָבער, עס װײַז אױס, עמעצער איז דאָ דאָך דאָרטן…

מיסיס סמיט. ניט אומבאַדינגט. דאָס ערשטע מאָל איז קײנער ניט געװען, דאָס צװײטע מאָל – דאָס זעלבע. פֿאַר װאָס מײנסטו גאָר, אַז דװקא איצט עמעצער איז טאַקע יאָ דאָ?

מיסטער סמיט. װײַל מע האָט געקלונגען אין דער טיר!

מיסיס מאַרטין. דאָס איז זײער אַ שװאַכער באַװײַז.

מיסטער מאַרטין. פֿאַר װאָס?… אַז מע קלינג אין דער טיר, הײסט עס, אַז עמעצער שטײט בײַ דער טיר און בעט מע זאָל אים עפֿענען.

מיסיס סמיט. ניט שטענדיק. נאָר װאָס האָבן מיר געהאַט אַ פֿעסטן באַװײַז.

מיסטער מאַרטין. אָבער איבער הױפּט – מוז דאָרט עמעצער זײַן.

מיסטער סמיט. איך, צום בײַשפּיל, אַז איך גײ עמעצן באַזוכן, תּמיד קלינג איך אָן אין דער טיר, אַז מע זאָל מיך אַרײַנלאָזן. איך מײן, אַז אַלע פֿירן זיך אױף פּונקט אַזױ װי איך. פֿון דעם קום איך צו אַן אױספֿיר, - יעדעס מאָל, אַז מע קלינגט אין דער טיר, באַדײַט עס, אַז עמעצער איז געקומען און װיל אַרײַנגײן.

מיסיס סמיט. אָ, יע, טעאָרעטיש איז דאָס שײן און פֿײַן, אָבער אױף דער װאָר קען זײַן פּונקט פֿאַרקערט. איר זענט דאָך לעבעדיקע עדות אין דעם, װאָס איז נאָר װאָס געשען.

מיסיס מאַרטין. אײַער פֿרױ איז אַבסאָלוט גערעכט.

מיסטער מאַרטין. אַך, אַ פֿרױ שטענדיק באַרעכטיקט אַן אַנדערע פֿרױ.

מיסיס סמיט. נו, גוט, אָט גײ איך װידער… אַז איר זאָלט ניט האַלטן, אַז איך בין אַן עקשנטע. און דו, מײַן טײַערער, װעסט װידער זען, אַז קײנער איז דאָרט ניטאָ.

מיסיס סמיט שטײט אױף, גײט צו צו דער טיר, עפֿנט זי אױף, פֿאַרמאַכט זי און װידער קערט זיך אום אױף איר פּלאַץ.

מיסיס סמיט. נו, און װאָס האָב איך אײַך געזאָגט?… איר זעט - קײנער איז דאָרט ניטאָ. אַך, די מענער… שטענדיק מײנען זײ, אַז נאָר זײ מוזן זײַן גערעכט, און אױף דער װאָר אַלץ קומט פֿאָר גלײַך פֿאַרקערט.

װידער אַ קלונג אין דער טיר.

מיסטער סמיט. איר הערט? מע קלינגט אין דער טיר. הײסט עס, אַז עמעצער טאַקע יאָ געפֿינט זיך דאָרטן.

מיסיס סמיט. (מיט כּעס) מער גײ איך ניט. איר האָט אַלײן געזען, אַז דאָס איז אַן אומזיסטע טירחה. די לעבנס־דערפֿאַרונג לערנט אונדז - אַז מע הערט אַ קלונג אין דער טיר, דאָס הײסט נאָר אײן זאַך, אַז הינטער דער טיר איז קײנער און קײן מאָל ניטאָ.

מיסיס מאַרטין. פּונקט אַזױ - קײנער און קײן מאָל איז ניטאָ. קײן מאָל ניט!!!

מיסטער מאַרטין. ניט אומבאַדינגט!!! דער ענין איז נאָך ניט גענוג אױסגעפֿאָרשט.

מיסטער סמיט. איך װאָלט אַפֿילו געזאָגט, - ניט נאָר ניט אױסגעפֿאָרשט, נאָר אַפֿילו - ניט ריכטיק! איבער הױפּט, אַז מע קלינגט אין דער טיר, איז דאָס אַ סימן, אַז עמעצער שטײט דאָרט.

מיסיס סמיט. דו האָסט זיך פֿאַרעקשנט, װײַל דו װילסט ניט באַשטעטיקן דײַן טעות.

מיסיס מאַרטין. אױך מײַנער איז פּונקט אַזאַ עקשן!..

מיסטער סמיט. איך האַלט, אַז עמעצער שטײט דאָרטן, הינטער דער טיר.

מיסטער מאַרטין. איך װאָלט עס ניט אָפּגעלײקנט…

מיסיס סמיט. (צום מאַן) און איך זאָג – נײן!!!

מיסטער סמיט. און איך זאָג – יאָ!!!

מיסיס סמיט. נאָך אַ מאָל און װידער אַ מאָל – נײן, נײן, נײן!!! אױף יעדן פֿאַל, מיך װעסטו מער ניט טרײַבן. אױב ביסט אַזאַ עקשן, שטײ אױף און גײן אַלײן.

מיסטער סמיט. אַװדאי װעל איך גײן… זיכער…

מיסיס סמיט מאַכט מיט די אַקסלען, מיסיס מאַרטין שאָקלט איר צו מיטן קאָפּ.

מיסטער סמיט שטײט אױף און צעפּראַלט די טיר.

מיסטער סמיט. אָ, אַ גאַסט אין שטעטל!!! (צו די פֿרױען) מײַנע דאַמען און הערן - דער קאַפּיטאַן פֿון די פֿײַערלעשערס!

---

אַכטע סצענע

די זעלבע און דער קאַפּיטאַן. ער טראָגט אַ מונדיר און אַ קופּערנעם העלם.

קאַפּיטאַן. מײַנע דאַמען און הערן, אַ גוט־אָװנט אײַך!

אַלע בלײַבן װי דערשטױנט. מיסיס סמיט, מיט גרױס כּעס, קערעװעט אָפּ דעם קאָפּ און ענטפֿערט ניט אױף קאַפּיטאַנס באַגריסונג.

קאַפּיטאַן. אַ גוט־אָװנט אײַך, מיסיס סמיט! איר זענט ברוגז מיט מיר?

מיסיס סמיט. אַך!…

מיסטער סמיט. מײַן פֿרױ האָט זיך אָנגעבלאָזט װי אַן אינדיק, װײַל זי איז געװען ניט גערעכט.

מיסטער מאַרטין. זײַט װיסן, סער, אַז מיסיס און מיסטער סמיט האָבן זיך צעבוצקעט.

מיסיס סמיט. (צום מיסטער מאַרטין) ניט אײַער עסק! (צום מאַן) איך בעט דיך, אַז דו זאָלסט ניט אַרײַנציִען קײן פֿרעמדע אין אונדזערע משפּחה־מחלוקת!…

מיסטער סמיט. אַך, מײַן סערצע, ס’איז דאָך גאָר ניט געשען!… מיסטער קאַפּיטאַן איז אונדזער לאַנגיאָריקער פֿרײַנד. זײַן מאַמע פֿלעגט קאָקעטירן מיר מיר, און איך האָב גוט געקענט זײַן טאַטן. ער האָט זײער געװאָלט צו מאַכן אַ שידוך מיט מײַן טאָכטער, אַז איך װעל האָבן קינדער, נאָר האָט זיך, נעבעך, ניט דערװאַרט און געפּגרט פֿאַר צײַט.

מיסטער מאַרטין. אַך, קײנער איז ניט שולדיק אין דעם…

קאַפּיטאַן. װעגן װאָס, צו אַלדע רוחות, איז געװען די מחלוקה?

מיסיס סמיט. מײַן מאַן האָט געטענהט, אַז…

מיסטער סמיט. נײן, דאָס דו האָסט טענות, אַז…

מיסטער מאַרטין. אמת, זי האָט האָט אָנגעהױבן…

מיסיס מאַרטין. ניט אמת, דאָס ער האָט אָנגעהױבן…

קאַפּיטאַן. װאַרט אַ רגע. נעמט עס ניט אַזױ שטאַרק צום האַרצן. ביטע, מיסיס סמיט. דערצײלט מיר װאָס איז געשען.

מיסיס סמיט. אַך, מיר איז שװער צו רעדן װעגן אַזעלכע זאַכן, איך שעם זיך. נאָר, איר זענט דאָך אַ פֿײַערלעשער, און אַ פֿײַערלעשער איז כּמעט אַ גלח. גוט…

קאַפּיטאַן. איך װאַרט, מיסיס, דערצײלט.

מיסיס סמיט. אַך, מיר האָבן זיך צעקריגט צוליב מײַן מאַנס פּאָזיציע, - ער טענהט, אַז אױב קלינגט מען אין דער טיר, אומבאַדינגט דאַרף דאָרט עמעצער זײַן.

מיסטער מאַרטין. דאָס לײגט זיך דאָך אױפֿן שׂכל…

מיסיס סמיט. און איך האָב געזאָגט, אַז פֿאַרקערט, - אַז מע קלינג אין דער טיר, איז דאָס אַ סימן, אַז דאָרט איז קײנער ניטאָ.

מיסטער מאַרטין. די דאָזיקע טעאָריע זעט מיר אױס אַ ביסעלע מאָדנע.

מיסיס סמיט. אָבער איך האָב דאָס באַװיזן, און ניט נאָר טעאָרעטיש, נאָר אױך מיט אײַזערנע ראיות.

מיסטער סמיט. ניט געשטױגן, ניט געפֿלױגן… מיסטער קאַפּיטאַן האָט אָנגעקלונגען אין דער טיר, איך האָב געעפֿנט, און אָט זיצט ער פֿאַר אײערע אױגן.

מיסיס מאַרטין. װען? װען איז דאָס געװען?

מיסטער מאַרטין. װאָס הײסט?.. נאָר װאָס…

מיסיס סמיט. אַך, װאָס רעדט איר עפּעס אַזױנס?… דאָס איז געשען נאָר נאָכן פֿערטן קלונג, און דאָס פֿערטע מאָל נעמט מען ניט אין באַטראַכט.

מיסיס מאַרטין. אמת, מיר נעמען אין באַטראַכט נאָר די ערשטע דרײַ קלונגען.

מיסטער סמיט. קאַפּיטאַן, דערלױבט מיר אײַך עפּעס פֿרעגן.

קאַפּיטאַן. ביטע.

מיסטער סמיט. אײדער האָב איך געעפֿנט די טיר, דאָס איר האָט געקלונגען?

קאַפּיטאַן. יאָ, דאָס בין געװען ליטשנע איך.

מיסטער סמיט. איר זענט געשטאַנען הינטער דער טיר און געקלונגען מע זאָל אײַך אַרײַנלאָזן אינעװײניק?

קאַפּיטאַן. איך קען עס ניט אָפּלײקענען.

מיסטער סמיט. (נצחוניש, צום װײַב) איצט זעסטו, אַז איך בין גערעכט. אַז מע הערט אַ קלונג אין דער טיר, איז דאָס אַ סימן, אַז עמעצער האָט אָנגעקלונגען. ע־מע־צער… אָדער דו האַלטסט שױן, אַז מיסטער קאַפּיטאַן איז - אַ פּוסט מיט אַ גאָרנישט?!…

מיסיס סמיט. אַך, גאָט באַהיט פֿון אַזעלכע מחשבֿות. אָבער איך חזר דיר איבער, איך רעד נאָר װעגן די ערשטע דרײַ מאָל, װײַל דאָס פֿערטע קלינגען נעמען מיר ניט אין באַטראַכט.

מיסטער מאַרטין. און אַז מע האָט געקלונגען דאָס ערשטע מאָל, דאָס זענט געװען איר?

קאַפּיטאַן. נײן, ניט איך.

מיסיס מאַרטין. איצט זעט איר שױן?.. מע האָט יאָ געקלונגען, אָבער קײנער איז דאָרט ניט געװען.

מיסטער מאַרטין. עס קען דאָך זײַן, אַז ס’האָט געקלונגען עמעצער אַנדערער.

מיסטער סמיט. װי לאַנג זענט איר געשטאַנען הינטער דער טיר?

קאַפּיטאַן. אָ, בערך דרײַ פֿערטל שעה.

מיסטער סמיט. און איר האָט קײנעם ניט געזען?

קאַפּיטאַן. נײן, ניט געזען. אױף מײַן ערנװאָרט.

מיסיס מאַרטין. און דעם צװײטן קלונג האָט איר יאָ געהערט?

קאַפּיטאַן. יאָ, כ’האָב יאָ געהערט, אָבער ניט איך האָב דאָס געקלונגען, און אױך דעמאָלט איז דאָרט קײנער ניט געװען.

מיסיס סמיט. איצט זעט איר, אַז איך איך האָבגעװוּנען! מײַן דעה איז די ריכטיקע.

מיסטער סמיט. (צום װײַב) אײַל זיך ניט, מײַן טײַערע, פּאַװאָליע. (צום פֿײַערלעשער) און װאָס האָט איר געטאָן דאָרטן, הינטער דער טיר?

קאַפּיטאַן. כ’האָב גאָרניט געטאָן, סתּם געשטאַנען און געטראַכט װעגן דאָס און יענץ.

מיסטער מאַרטין. (צום פֿײַערלעשער) אָבער, דאָס דריטע מאָל… ניט איר האָט עס געקלונגען?

קאַפּיטאַן. יאָ, דאָס בין געװען דװקא איך.

מיסטער סמיט. אָבער, אַז מע האָט געעפֿנט די טיר, מע האָט אײַך דאָרט ניט געזען.

קאַפּיטאַן. האַ, דאָס מײנט איר… כ’האָב זיך באַהאַלטן, צוליב אַ שפּאַס װעגן.

מיסיס סמיט. מער זאָלט איר אַזױ ניט שפּאַסן, הער קאַפּיטאַן, עס רעדט זיך װעגן גאָר ערנסטע זאַכן.

מיסטער מאַרטין. בקיצור, אַז מע קלינג צו אײַך אין דער טיר, קענט איר גאָר ניט װיסן, צי ס’איז דאָ עמעצער הינטער דער טיר, צי קײנער איז דאָרט ניטאָ.

מיסיס סמיט. מע װײסט יאָ, - קײן מאָל און קײנער ניט!

מיסטער סמיט. זיכער, אַז תּמיד שטײט עמעצער דאָרט, הינטער דער טיר.

קאַפּיטאַן. איך קען אײַך איבערבעטן. אין אַ געװיסער מאָס, בײדע זענט איר גערעכט. אַז מע קלינג אין דער טיר, אַ מאָל שטײט דאָרט עמעצער און אַ מאָל – קײנער איז ניטאָ.

מיסטער מאַרטין. לױט מײַן מײנונג, דאָס איז זײער לאָגיש.

מיסיס מאַרטין. אױך איך מײן אַזױ.

קאַפּיטאַן. אין דער אמתן, אַלץ איז פּראָסט און פּשוט. (צו די סמיטן) איצט, בעט זיך איבער, און גיט אַ קוש אײנער דעם צװײ.

מיסיס סמיט. ניט לאַנג צוריק האָבן מיר זיך שױן געקושט.

מיסטער מאַרטין. מאָרגן װעלן זײ זיך װידער קושן. זײ האָבן דאָך אַ סך פֿרײַע צײַט.

מיסיס סמיט. קאַפּיטאַן, אַזױ װי איר האָט אונדז געהאָלפֿן זיך אױספּלאָנטערן פֿון דער גאָר שװערער פּרשה, זײַט אַזױ גוט און פֿילט זיך װי אין דער הײם. נעמט אַראָפּ דעם העלם און בלײַבט זיצן מיט אונדז.

קאַפּיטאַן. זײַט מיר מוחל, איך אײַל זיך. דעם העלם, פֿאַרשטײט זיך, װעל איך יאָ אַראָפּנעמען, אָבער לאַנג זיצן דאָ קען איך ניט, כ’האָב ניט קײן צײַט.

דער קאַפּיטאַן זעצט זיך אַנידער, נאָר דעם העלם נעמט ער ניט אַראָפּ.

קאַפּיטאַן. גלײַך גערעדט, כ’בין דאָך צו אײַך געקומען צוליב די אַמטלעכע ענינים.

מיסטער סמיט. מיט װאָס קענען מיר אײַך העלפֿן, קאַפּיטאַן?

קאַפּיטאַן. זײַט מיר מוחל, הע… (טײַטל אױף די מאַרטינס) צי קען איך רעדן אין זײער אָנװעזנהײט?

מיסיס מאַרטין. זיכער, שעמט זיך ניט, רעדט.

מיסטער מאַרטין. מיר זײַנען דאָך אַלטע פֿרײַנד און האָבן ניט קײן סודות אײנער פֿון דעם אַנדערן.

מיסטער סמיט. איר קענט רעדן.

קאַפּיטאַן. נו, יאָ, הײסט עס, הע… אפֿשר, האָט איר דאָ עפּעס אַ קלײנע שׂריפֿה? צי אפֿשר, עס ברענט בײַ אײַך עפּעס?

מיסיס סמיט. פֿאַר װאָס פֿרעגט איר אונדז װעגן דעם?

קאַפּיטאַן. איך פֿרעג, װײַל… איך בעט אײַך זײער, זײַט מיר מוחל… כ’האָב אַ באַפֿעל אױסצולעשן אַלע שׂריפֿות אין אונדזער שטאָט.

מיסטער מאַרטין. אַלע אַלע?

קאַפּיטאַן. יאָ, אַלע אַלע…

מיסיס סמיט. נו, איך װײס ניט… אפֿשר װילט איר, אַז איך זאָל אַרױפֿגײן אַ קוק טאָן?

מיסטער סמיט. נײן, עס פֿילט זיך ניט קײן שום רױך.

קאַפּיטאַן. (מיט אַ פֿאַרדראָס) טאַקי גאָרניט־גאָרניט?… אַך, און אפֿשר עס איז דאָ אַ קלײן־קלײנטשיקע שׂריפֿהלע אינעם קאַמין, אָדער אין קעלער, אױפֿן בױדעם?… האַ, כאָטש אַ קלײנטשיקע “סרײפֿוּליטשקע”, כאָטשבי אַ פֿינקעלע?…

מיסיס סמיט. עס טוט מיר באַנג, קאַפּיטאַן, אַז איך דאַרף אײַך אַנטױשן, נאָר די מינוט בײַ אונדז ברענט ניט. אָבער איך גיב אײַך מײַן װאָרט, אַז װי נאָר עס װעט בײַ אונדז אָנהײבן צו ברענען, גלײַך װעל איך אײַך געבן צו װיסן.

קאַפּיטאַן. איך בעט אײַך זײער, איר זאָלט נאָר ניט פֿאַרגעסן.

מיסיס סמיט. אָפּגעמאַכט, איך זאָג אײַך צו…

קאַפּיטאַן. (צו די מאַרטינס) אױך בײַ אײַך ברענט ניט?

מיסיס מאַרטין. צום באַדױערן, - נײן!

מיסטער מאַרטין. (צום קאַפּיטאַן) אַ ניט קײן מזלדיקן טאָג האָט איר, קאַפּיטאַן.

קאַפּיטאַן. פֿרעגט ניט… ערגער קען ניט זײַן. דעם לעצטן מעת־לעת - סתּם קלײנע זאַכן, - דאָ אַ קאַמין, דאָרט אַ שטאַלעכל. אַז ס’איז ניטאָ קײן אײן ערנסטע שׂריפֿה, איז ניטאָ קײן ערנסטע פּרנסה, קײן שום פּרעמיע…

מיסטער סמיט. יאָ, שװערע צײַטן. אומעטום איז דאָס זעלבע, - סײַ אין די געשעפֿטן, סײַ אין לאַנדװירשאַפֿט… װעגן די פֿײַערלעשערס איז בכלל ניטאָ װאָס צו רעדן. אַז סע ברענט ניט, ברענט עס ניט…

מיסטער מאַרטין. אמת, אַז ס’איז ניטאָ קײן תּבֿואה, איז ניטאָ קײן שׂריפֿות.

קאַפּיטאַן. װאָס זשע מײנט איר, אַז מיט די פֿאַרפֿלײצונגען איז בעסער?…

מיסיס סמיט. אָבער מיר האָבן אַ סך צוקער.

מיסטער סמיט. װאָס רעדסטו עפּעס, דאָס איז דאָך דער אימפּאָרטירטער, פֿרעמדער צוקער.

מיסיס מאַרטין. אַ שׂריפֿה, מײן איך, איז גאָר שװער אימפּאָרטירן פֿון אױסלאַנד. און די צינזן, מסתּמא, זײַנען זײער הױך.

קאַפּיטאַן. עס טרעפֿט זיך אַ מאָל, אַז אױך מיר פֿידלט צו, אָבער זײער זעלטן. צום בײַשפּיל, מיט אַ װאָך צוריק אַ יונגע פֿרױ האָט זיך פֿאַרסמט מיט גאַז. פּשוט געלאָזט דעם קראַן אָפֿן.

מיסטער מאַרטין. מסתּמא, פֿאַרגעסן צו פֿאַרמאַכן דעם קראַן.

קאַפּיטאַן. נײן, זי האָט פּשוט געמײנט, אַז דאָס איז איר קעמל.

מיסטער סמיט. אָװאַ… אַ מענטש זאָל ניט קענען אונטערשײדן צװישן אַ קאַם צו אַ קראַן. איצט זעט איר װי װײַט קען פֿאַרפֿירן די חוצפּהדיקע אומקאָמפּעטענטקײט?…

מיסיס סמיט. קאַפּיטאַן, זאָגט מיר, ביטע, מיטן שװעבעלעך־הענדלער האָט איר שױן גערעדט?

קאַפּיטאַן. אַ פּוסטע מעשׂה. ער איז פֿאַרסטראַכירט קעגן אַלע מעגלעכע שׂריפֿות.

מיסטער מאַרטין. און פֿאַר װאָס זאָלט איר ניט צופֿאָרן צו דעם דרעקפֿילדער גלח.

קאַפּיטאַן. אַ שײנער חלום… איך האָב ניט קײן רעכט צו לעשן שׂריפֿות בײַ די גײַסטלעכע. דער בישאָפּ איז קעגן. אָדער די גלחים לעשן אַלײן, אָדער זײ ברענגען די מאָנאַשקעס.

מיסטער סמיט. נו, דאַן גײט צו צום מעסיע דיוראַן.

קאַפּיטאַן. אױך דאָס טױג ניט. ער איז ניט קײן ענגלידער. נאָר װאָס באַקומען אַ צײַטװײַליקע בירגערשאַפֿט. צו קױפֿן אַ הױז מעג ער, אָבער צו לעשן אַ שׂריפֿה אין זײַן אײגענעם הױז האָט ער ניט קײן רעכט.

מיסיס סמיט. אָבער עס האָט דאָך געברענט בײַ אים, מיט אַ יאָר צוריק, און עמעצער, מײן איך, האָט פֿאַרלאָשן די שׂריפֿה.

קאַפּיטאַן. ער אַלײן האָט פֿאַרלאָשן זײַן שׂריפֿה, אָבער איך װעל אים ניט מסורן.

מיסטער סמיט. אױך איך ניט.

מיסיס סמיט. קאַפּיטאַן, אַז איר אײַלט זיך ניט, ביטע, בלײַבט כאָטש נאָך אַ ביסל זיצן מיט אונדז. איר פֿאַרשאַפֿט אונדז אַ גרױס פֿאַרגעניגן.

קאַפּיטאַן. אױב איר װילט, קען איך אײַך דערצײלן אַ פּאָר פֿרישע אַנעקדאָטן.

מיסיס סמיט. יאָ, יאָ, זיכער, איר זענט פּשוט אַ מחיהדיקער מענטש.

גיט אים אַ קוש

מיסטער סמיט. מיסטער מאַרטין. מיסיס מאַרטין. יאָ, יאָ, יאָ, מיר װילן הערן אײַערע אַנעקדאָטן!

אַלע אַפלאָדירן.

מיסטער סמיט. דאָס סאַמע אינטערעסאַנטסטע איז, אַז די פֿײַערלעשערישע אַנעקדאָטן קומען פֿונעם לעבן אַלײן, און זײַנען ענלעך צו די אַנעקדאָטן פֿון די יעגערן.

קאַפּיטאַן. איך דערצײל נאָר דאָס, װאָס איך האָב איבערגעלעבט אַלײן. אַלץ איז נאַטירלעך, קײן שום אױסגעטראַכטע געשיכטעס, װי אין די ביכלעך.

מיסטער מאַרטין. ריכטיק, דעם רײנעם אמת דאַרף מען זוכן אינעם לעבן, און ניט אין די ביכלעך.

מיסיס סמיט. נו, הײבט שױן אָן.

מיסטער מאַרטין. הײבט אָן.

מיסיס מאַרטין. עס זאָל זײַן שטיל, ער הײבט אָן.

קאַפּיטאַן. (הוסט זיך אױס) זײַט מיר מוחל, קוקט ניט אױף מיר, כ’בין אַ שעמעװדיקער.

מיסיס סמיט. ער איז פּשוט אַ אוצר.

גיט אים אַ קוש

קאַפּיטאַן. גוט, איך הײב אָן, נאָר זאָגט מיר צו, אַז איר װעט ניט אונטערהערן.

מיסיס מאַרטין. אָבער, אַז מיר װעלן ניט אונטערהערן, װי אַזױ זשע װעלן מיר אײַך דערהערן?!.

קאַפּיטאַן. אָפּאַ!… װעגן דעם האָב איך דװקא ניט געטראַכט.

מיסיס סמיט. איך האָב דאָך אײַך געזאָגט, - ער איז פּשוט אַ תּם, ממש אַ קינד.

מיסטער סמיט. מיסטער מאַרטין. אַך, ממש אַ תּמעװאַטע קינד.

די פֿרױען גיבן אים אַ קוש.

מיסיס מאַרטין. נו, זײַט מוטיק.

קאַפּיטאַן. נו, גוט, גוט… (הוסט זיך װידער אױס, און מיט אַ ציטערדיק קול הײבט אָן צו דערצײלן) “אַן אָקס און אַ הונט”, אַן עקספּערימענטאַלער משל. אײן מאָל פֿרעגט אַ צװײטער אָקס בײַם צװײטן הונט: “פֿאַר װאָס האָט איר ניט אײַנגעשלונגען אײַער שנוק (כאָבעט, שנױץ)? “זײַט מיר מוחל, - ענטפֿערט דער הונט, - איך האָב געמײנט, אַז איך בין אַ העלפֿאַנד”.

מיסיס מאַרטין. נו, און װאָס איז דער מוסר־השׂכּל?

קאַפּיטאַן. אָ, איר אַלײן דאַרפֿט עס טרעפֿן.

מיסטער סמיט. ער איז גערעכט.

מיסיס סמיט. (מיט כּעס) װײַטער! דערצײלט נאָך אײן מעשׂה.

קאַפּיטאַן. אײן קעלבל האָט זיך אָנגעפֿרעסן מיט צעשטױסענעם גלאָז, און צום סוף איז ער געװאָרן טראָגנדיק און געהאַט אַ קו. אָבער די קו האָט ניט געקענט אים זאָגן “מאַמע”, װײַל ער איז געװען אַן “ער”, אַ ייִנגל, און אױך “טאַטע” האָט זי ניט געקענט אים זאָגן, װײַל ער איז געװען נאָך אַ פּיצל קינד. צוליב דעם האָט דאָס קעלבל געמוזט חתונה האָבן מיט אײנער אַ פּאַרשױן, און טאַקע כּדין וכּדת.

מיסטער סמיט. נו, יאָ, לױטן קצבֿסקע דין.

מיסטער מאַרטין. דין־דין אָנגעבראָקן, אַזױ װי האַקפֿלײש.

קאַפּיטאַן. האַ, אַז איר קענט די מעשׂה?!..

מיסיס סמיט. אין אַלע צײַטונגען האָט מען געשריבן װעגן דעם!

מיסטער מאַרטין. דאָס איז געשען ניט װײַט פֿון אונדזער הױז.

קאַפּיטאַן. נו, אױב אַזױ, װעל איך אײַך דערצײלן עפּעס אַנדערס. “אַ האָן”. אײן האָן האָט זיך פֿאַרשטעלט פֿאַר אַ הונט, אָבער מע האָט אים גלײַך דערקענט און אַנטפּלעקט…

מיסיס סמיט. אַן אַלטע מעשׂה… עס איז דאָ אַ צװײטער װאַריאַנט - דעם הונט, װעלכער האָט זיך פֿאַרשטעלט פֿאַר אַ האָן, האָט מען ניט דערקענט און ניט אַנטפּלעקט.

מיסטער סמיט. נו, אױב אַזױ, טאָ איצט איך װעל אײַך דערצײלן אַ געשיכטע. “אַ שלאַנג און אַ פֿוקסיכע”. קומט אַ שלאַנג צו אַ פֿוקסיכע און זאָגט: “מיר דאַכט, אַז איך קען אײַך”. ענטפֿערט איר די פֿוקסיכע: “אױך מיר דאַכט זיך אַזױ”. “נו, אױב אַזױ, - זאָגט די שלאַנג, - טאָ באָרגט מיר אַזױ און אַזױ פֿיל געלט”. “פֿוקסן באָרגן ניט קײן געלט”, - ענטפֿערט די כיטרע פֿוקסיכע, און גיט אַ שפּרונג אין אַ טיפֿן טאָל אַרײַן, װעלכער איז פֿאַרװאַקסן מיט פֿײגל־מילך־גראָז און פּאָזשעמקעס. אָבער, די שלאַנג װאַרט שױן אױף איר דאָרט, און צעלאַכט זיך װי דער ניט־גוטער. די פֿוקסיכע שלעפּט אַרױס דעם מעסער און גיט אַ ברום: “איך װעל דיך שױן אָנלערנען צו לעבן” – און װיל אַנטלױפֿן, אָבער די שלאַנג איז דאָך אַ סך פֿלינקער, האָט זי דערלאַנגט דער פֿוקסיכע אַזאַ זעץ אין קאָפּ אַרײַן, אַז דער שערבן אירער איז צעפּיקעט געװאָרן אױף טױזנטער שפּליטער. די שפּליטער פֿליִען און שרײַען: “נײן, נײן, און װידער - נײן!!! איך בין ניט אײַער טאָכטער!!!”

מיסיס מאַרטין. זײער טשעקאַװע.

מיסיס סמיט. ניט שלעכט.

מיסטער מאַרטין. (גיט מיסטער סמיטן די האַנט) ביטע, נעמט אָן מײַנע ברכות און גראַטולירונגען.

קאַפּיטאַן. הע, אױך מיר אַ נאָװינע, איך האָב עס שױן געהערט.

מיסיס סמיט. האָ… די מוראַשקעס קריכן מיר ממש איבערן לײַב, האָ?…

מיסיס מאַרטין. אָבער דאָס איז דאָך אַן אױסגעטראַכטע מעשׂה?… נײן?…

מיסיס סמיט. צום באַדױערן…

מיסטער מאַרטין. און איצט, מיסיס סמיט, איז אײַער רײ צו דערצײלן.

מיסיס סמיט. איך קען נאָר אײן מעשׂה, און זי הײסט “אַ בוקעט”.

מיסטער סמיט. מײַן פֿרױ איז שטענדיק געװען זײער ראָמאַנטיש באַשטימט.

מיסטער מאַרטין. װי עס פּאַסט פֿאַר אַן אמתער בריטאַנקע, סער…

מיסיס סמיט. הערט אַ מעשׂה… “אַ בוקעט”. אַ מאָל האָט אַ חתן געבראַכט זײַן כּלה אַ בוקעט בלומען. די כּלה האָט געװאָלט אים באַדאַנקען, אָבער אַפֿילו ניט באַװיזן צו עפֿענען דאָס מױל, װײַל דער חתן האָט צוגענומען בײַ איר די בלומען, און מיט די װערטער “איך נעם זײ צוריק! אַדיע! - איז ער אַנטלאָפֿן אין צװײ פֿאַרשײדענע ריכטונגען, אָבער אין דער זעלבער צײַט פֿון יאָר.

מיסטער מאַרטין. אָ, שאַרמאַן…

ער גיט יאָ אַ קוש דער מיסיס סמיט צי ער גיט ניט אַ קוש ,ס’איז גאָר ניט קלאָר.

מיסיס מאַרטין. מיסטער סמיט, מיר אַלע זײַנען אײַך מקנא, איר האָט אַ װײַב אַ בריליאַנט!

מיסטער סמיט. אמת, אַלע האַלטן, אַז מײַן װײַב איז פּשוט אַן אוצר, זי איז אַפֿילו קליגער פֿון מיר. אױף יעדן פֿאַל, זי איז אַ סך מער װײַבלעך װי איך. אַלע זאָגן דאָס.

מיסיס סמיט. נו, קאַפּיטאַן, דערצײלט אונדז נאָך עפּעס טשיקאַװע.

קאַפּיטאַן. אָ, נײן, עס איז שױן זײער שפּעט.

מיסיס מאַרטין. איז װאָס, אַז ס’איז שפּעט?… דערצײלט אונדז…

קאַפּיטאַן. איך בין שױן זײער מיד.

מיסטער סמיט. ביטע, טוט אונדז אַ טובֿה.

מיסטער מאַרטין. ביטע…

קאַפּיטאַן. נײן…

מיסיס מאַרטין. איר האָט אַ שטײנערנעם האַרץ. מיר אַלע זיצן דאָ װי אױף שרײַפֿעלעך און װאַרטן…

מיסיס סמיט. (פֿאַלט אױף די קני און װײנט) איך בעט אײַך, האָט אױף מיר רחמנות!

קאַפּיטאַן. נו, גוט…

מיסטער סמיט. (דער מיסיס מאַרטין אױפֿן אױער) מיר זײַנען אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ מיסט־כּלי. װידער װעט ער אָנהײבן צו נודזשען… אױף לאַנג װעט מיך ניט סטײַען…

מיסיס מאַרטין. ט־סססס… שטילער, צו אַלדע רוחות…

מיסיס סמיט. כ’בין געװען איבעריק בנימוסדיק מיט אים, און װאָס האָב איך צוריק באַקומען?…

קאַפּיטאַן. “אַ קאַטער”. מײַן שװער פֿון טאַטעס צד האָט געהאַט אַ שװעסטערקינד פֿון דעם מאַמעס צד, און בײַ דעם שװעסטערקינד איז געװען אַ פֿעטער פֿון דער מאַמעס צד, און דער דאָזיקער שװעסטערקינד האָט געהאַט אַ שװער, װעמענס זײדע פֿון דעם טאַטנס צד האָט געהאַט אַן אַנדערע פֿרױ, אַן אַבאָריגענקע, און זײ האָבן געהאַט אַ זון, װעלכער האָט חתונה געהאַט מיט אַן אַפּטײקערין, און יענע איז געװען אַ פּלימעניצע פֿון עפּעס אַ קװאַרטיר־מײַסטער פֿונעם ענגלישן קיניגלעכן פֿלאָט. איר מומע פֿלעגט רעדן שפּאַניש און זי אַלײן, ס’קען זײַן, איז געװען אַן אײניקל פֿון אַן אינזשינער, װעלכער איז געשטאָרבן גאַנץ יונג, און ער איז געװען אַן אײניקל פֿון אַ גוראַלניק, װעלכער פֿלעגט מאַכן אַ שלעכטן ביליגן װײַן, אָבער ער האָט געהאַט דעם זײדנס אַ פּלימעניק, װעמענס זון האָט גענומען אַ שײנינקע גרושה, און דער גרושהס ערשטער מאַן איז געװען פֿון די אמתע פּאַטריאָטן, און אײנע פֿון זײַנע טעכטער האָט חתונה געהאַט מיט אַ יעגער, װעלכער האָט גוט געקענט דעם באַראָן ראָטשילדן, און זײ האָבן געהאַט אַ טאָכטער און זי האָט געטראָגן ברילן, װעלכע זי האָט באַקומען פֿון אַ פּאָרטוגעזער אַ כראָנדזשיק, װעלכער האָט געהאַט אַ שכן, אַ דאָרפֿישן רופֿא, און דער דאָזיקער רופֿא איז געװען פֿאַרהײראַטעט דרײַ מאָל, און זײַן דריטע פֿרױ…

מיסטער מאַרטין. אַ רגע, איך מײן, אַז איך האָב געקענט זײַן דריטע פֿרױ. זי פֿלעגט זיך אַרױפֿדראַפּען אין אַ װעספּען־נעסט און דאָרט געגעסן אַ פֿערטל עוף.

קאַפּיטאַן. נײן, דאָס איז גאָר אַן אַנדערע פֿרױ.

מיסטער סמיט. זאָל זײַן שטיל!

קאַפּיטאַן. אָט גײ איך װײַטער… אַהאַ, און זײַן דריטע װײַב איז געװען אַ טאָכטער פֿון אַן אַקושאָרקע, װעלכע איז געװען אַ יונגע אַלמנה…

מיסטער סמיט. פּונקט װי מײַן פֿרױ…

קאַפּיטאַן. און זי האָט װידער חתונה געהאַט, מיט אַ גלעזער, און יענער איז געװען אַ פֿאַרלױרענער קורװאַר און האָט געמאַכט אַ קינד דעם מײדל פֿונעם אײַזנבאַן־מעכאַניקער, װעלכער האָט דורכגעשלאָגן זיך אַ סטעזשקע צום שײנעם לעבן און פֿאַרברענט די בריקן…

מיסיס סמיט. אַן אײַזנבאַן־בריקן?…

מיסטער סמיט. נע־ע… אַ שפּילצױג.

קאַפּיטאַן. און ער האָט חתונה געהאַט מיט אַ קרעמערקע, און איר פֿאָטער האָט געהאַט אַ ברודער, אַ בירגערמײַסטער פֿון אַ פֿאַרדריפּעט שטעטל, און ער האָט חתונה געהאַט מיט אַ בלאָנדער לערערקע, װעלכעס ברודער איז געװען אַ פֿאַרברענטער פֿישכאַפּער, טאָג און נאַכט געכאַפּט פֿיש…

מיסטער מאַרטין. אין בעט?

קאַפּיטאַן. … און ער האָט חתונה געהאַט מיט אַן אַנדער בלאָנדער לערערקע, און אױך זי האָט מען גערופֿן מערי, װײַל זײַן ברודער האָט אױך געהאַט אַ פֿרױ מערי, אַ בלאָנדע לערערקע…

מיסטער סמיט. זיכער, אַז זי האָט געהײסן מערי. װי דען אַנדערש קען הײסן אַ בלאָנדע לערערקע?… נאָר מערי…

קאַפּיטאַן. … איר פֿאָטער איז אױפֿגעכאָװעט געװאָרן אין קאַנאַדע בײַ עפּעס אַ זקינה, אַ פּלימעניצע פֿון אַ גלח, און זײַן באָבע פֿלעגט יעדן װינטער האָבן אַ קאַטער!!!!

מיסיס סמיט. זײער אַ טשיקאַװע מעשׂה, ממש אַ װוּנדער שבװוּנדער־געשיכטע. פּשוט ניט צו גלײבן…

מיסטער מאַרטין. אײן זאַך איז מיר קלאָר, - אַז מע האָט אַ קאַטער, דאַרף מען מער שפּרינגען אױף אײן פֿוס.

מיסטער סמיט. ס’האָט ניט קײן זין, נאָר שאַטן װעט עס אַװדאי ניט שאַטן.

מיסיס מאַרטין. קאַפּיטאַן, זײַט מיר מוחל, איך האָב פֿאַרלױרן דעם פֿאָדעם פֿונעם סוזשעט. װאָס האָט פּאַסירט מיט דער באָבע פֿונעם גלח? איך האָב זיך פֿאַרפּלאָנטערט…

מיסיס סמיט. ס’איז ניט קײן חידוש. אַז מע קומט צו צו אַ גלח, אַלע פֿאַרפּלאָנטערן זיך. ביטע, דערצײלט אונדז די דאָזיקע מעשׂה פֿון סאַמע אָנהײב.

קאַפּיטאַן. אַך, איך בין ניט זיכער צי כ’װעל קענען, איך בין דאָך אױף דער אַרבעט. װי שפּעט איז איצט?

מיסיס סמיט. מיר האָבן ניט קײן זײגער.

קאַפּיטאַן. און װאָס איז מיטן װאַנטזײגער?

מיסטער סמיט. אַך, ער איז גײַסטלעך קראַנק, ממש משוגע, אַלץ מאַכט ער אױף צו להכיס, און שטענדיק װײַזט ער די פֿאַרקערטע צײַט.

---

נײַנטע סצענע

די זעלבע און מערי.

מערי. בעלעבאָס, באַלעבאָסטע…

מיסיס סמיט. װאָס? װאָס װילסטו?

מיסטער סמיט. װאָס זוכט איר דאָ? װער האָט דיר דערלױבט?…

מערי. באַלעבאָס, באַלעבאָסטע, טײַערע געסט, אױך איך װיל… איך װיל דערצײלן אײַך אַ שײנע געשיכטע.

מיסיס מאַרטין. װאָס איז מיט איר? זי רעדט פֿון היץ!!!

מיסטער מאַרטין. איך מײן, אַז אײַער דינסט איז אַראָפּ פֿון זינען! איר הערט?… זי װיל אונדז דערצײלן אַ מעשׂה!?…

קאַפּיטאַן. װער זענט איר בכלל? פֿאַר װעמען האַלט איר זיך? (קוקט זיך אײַן) אָ, גאָט מײַנער!!!

מיסיס סמיט. װוּהין שטופּט איר זיך בכלל?

מיסטער סמיט. מערי, דאָס איז ניט שײן און עס פּאַסט אײַך ניט, אײַער פּלאַץ איז ניט דאָ.

קאַפּיטאַן. אַך, איך קען ניט גלײבן מײַנע אײגענע אױגן, אָבער דאָס איז זי!!!

מיסטער סמיט. אױך איר זענט שױן אַ ביסל טיו־טיו?

מערי. דאָס קען ניט זײַן!!! איר? דאָ, אין דעם הױז?…

מיסיס סמיט. װאָס קומט דאָ פֿאָר, צו אַלדע רוחות?

מיסטער סמיט. װאָס, איר קענט זיך? קיצע־מיצע?…

קאַפּיטאַן. אָהאָ, און נאָך װיאַזױ… אױב איר װילט װיסן, בין איך, אין אַ געװיסן זין, איר גײַסטלעכער זון.

מערי פֿאַלט דעם קאַפּיטאַן אױף דער ברוסט.

מערי. איך בין אַזױ גליקלעך, אַז כ’האָב אײַך װידער געפֿונען.

מיסטער און מיסיס סמיט. אָ, גאָט מײַנער!

מיסטער סמיט. דאָס איז שױן טאַקע איבער דער מאָס! דאָ, בײַ אונדז אין הױז, אין דער הינטערשטאָט פֿון לאָנדאָן!…

מיסיס סמיט. דאָס איז ניט לײַטיש!!! פּשוט - אַ חרפּהנע בושה!!!

קאַפּיטאַן. אָ, דאָס זי איז מײַן ערשטע פֿײַערלעשערקע, דאָס זי האָט פֿאַרלאָשן מײַן ערשטע שׂריפֿה.

מערי. אָ, איך בין זײַן ערשטער פֿאָנטאַנטשיק, זײַן ערשטער לעש־באַלאָן!

מיסטער מאַרטין. נו, אױב דאָס איז אַזױ, טאָ… דאָס איז דאָך הײליק, זײערע געפֿילן זײַנען פֿאַרשטענדלעך און גאַנץ מענטשלעך…

מיסיס מאַרטין. אַלץ, װאָס איז מענטשלעך איז װערט אַ לױב!

מיסיס סמיט. און גלײַך מיט דעם, מיר איז ניט אָנגענעם צו זען זי דאָ, צװישן אונדגז, איר פּלאַץ איז ניט דאָ.

מיסטער סמיט. ריכטיק, זי איז ניט גענוג אױסגעבילדעט, - מע טאָר ניט אַנטבלױזן די אינטימע געפֿילן פֿאַרן קהל.

קאַפּיטאַן. אָ, איר לעבט נאָך לױט די פֿאַרשימלטע סנאָבישע פֿאָרמאַליטעטן.

מיסיס מאַרטין. און כאָטש דאָס איז ניט מײַן עסק, נאָר לױט מײַן מײנונג, אַ דינסטמױד בלײַבט אַ דינסטמױד.

מיסטער מאַרטין. ריכטיק. אַפֿילו װען, פֿון צײַט צט צײַט, איז זי אַ ניט קײן שלעכטע אױסשפּירערקע.

קאַפּיטאַן. לאָזט מיך צו רו און דערלױבט מיר פֿאַרלאָזן אײַער פֿרײַנדלעכן הױז.

מערי. אַך, נעמט עס ניט אַזױ שטאַרק צום האַרצן. אין דער אמתן זײַנען זײ ניט אַזױ דרעקיש װי מע קען מײנען.

מיסטער סמיט. כם־כם… דאָס אַלץ זעט אױס זײער רירעװדיק, נאָר… אַ ביסל… אַ ביסל… נו…

מיסטער מאַרטין. איר זענט גערעכט, - אַ ביסל! און דאָס איז דאָס פּינקטלעכע װאָרט.

מיסטער סמיט. אַ ביסל איבערגעחכמהװעט…

מיסטער מאַרטין. זײַט מיר מוחל, איך האַלט, אַז ער האָט אין זינען די טראַדיציאָנעלע בריטישע שעמעװדיקײט, װעלכע אַ פֿרעמדער, אַפֿילו אַ געלערנטער אױסלענדער, קען ניט באַנעמען מיט זײַן קעצישן… קעצישן… נו, יאָ, דאָס איז בכלל ניט אײַער עסק. ס’פֿאַרשטײט זיך, אַז איך זאָג דאָס אַלץ ניט כּדי אָנצורירן אײַער… יאָ…

מערי. כ’האָב געװאָלט אײַך דערצײלן…

מיסטער סמיט. גאָט באַהיט, איר זאָלט אונדז גאָרניט דערצײלן.

מערי. כ’װעל טאַקע יאָ דערצײלן.

מיסיס סמיט. טײַערע מערי, גײט אײַך פּאַװאָליטשקע אין קיך אַרײַן, און דאָרט לײענט אײַערע לידער, דאָרט, פֿאַרן שפּיגל.

מיסטער מאַרטין. איך, פּערזענלעך, שטענדיק דעקלאַמיר איך מײַנע לידער פֿאַרן שפּיגל, כאָטש, דעם אמת געזאָגט, כ’בין ניט קײן דינסטמױד.

מיסיס מאַרטין. הײַנט אין דער פֿרי האָסטו געקוקט אין שפּיגל אַרײַן, נאָר זיך אַלײן האָסטו ניט געזען.

מיסטער מאַרטין. װײַל כ’בין נאָך דאָרט ניט געװען.

מערי. סײַ װי װעל איך אײַך איבערלײענען אַ ליד.

מיסיס מאַרטין. מערי, מײַן טײַערינקע, איר זענט אַ װילדע עקשנטע!

מערי. גוט, איך הײב אָן צו דעקלאַמירן. דאָס ליד הײסט “פֿײַער” און איז געװידמעט דעם קאַפּיטאַן. אַלזאָ, - “פֿײַער”.

געבלאַנקעט האָבן פּאַליסאַנדרען אין אַ װאַלד…

עס האָט זיך אָנגעצונדן שנעל אַ שטײן,

עס האָט זיך אָנגעצונדן דער פּאַלאַץ…

געװאַלד!!! געװאַלד!!! געװאַלד!!! באַץ־באַץ!!!

עס ברענען צאַרטע בײמעלעך אַלײן,

עס ברענט דאָס האָלץ,

עס ברענט אַ פֿרױ,

עס ברענט אַ מאַן אַ קלאָץ, אױ־יאָי,

און שפּרינגט אין פֿײַער װי אַ פֿלױ…

עס ברענט דער טײַך,

עס ברענט דער פֿיש,

עס איז ניט לײַכט

צו טאָן אַ פּיש…

די פֿײגלען ברענען,

ברענט דאָס אַש,

די פּאַרע שלאָגט אין הימל אַזש…

דאָס פֿײַער בושעװען און קװעלט,

דער שװאַרצער רױך באַדעקט די װעלט…

דאָס פֿײַער ברענט

צװישן די װענט…

פֿאַרברענט מײַן האַרץ,

פֿאַרברענט די הענט…

עס ברענט,

עס ברענט,

עס ברענט,

עס ברענט!!!

מערי לײענט און לײענט, ביז די סמיטס שטופּן זי ניט אַרױס פֿונעם צימער.

---

צענטע סצענע

די זעלבע, אַחוץ מערי.

מיסיס מאַרטין. מײַן פּלײצע איז ממש פֿאַרפֿרױרן געװאָרן…

מיסטער מאַרטין. זײער װאַרעמע לידער…

קאַפּיטאַן. לױט מײַן מײנונג – פּשוט װוּנדערשײן און אױסערגעװײנלעך!

מיסיס סמיט. װײס איך װאָס…

מיסטער סמיט. איר טרײַבט איבער…

קאַפּיטאַן. װאַרט אַ רגע… איך קען דערלאָזן, אַז… אַז מײַן מײנונג איז זײער סוביעקטיװ, אָבער אין דעם איז מײַן גאַנץ לעבן, מײַן נשמה… און דאָס ליד האָט מיר דערמאָנט, אַז איך מוז גײן. און כאָטש מיר האָבן ניט קײן זײגער, דאַרף איך אײַך מודיע זײַן, אַז פּונקט אין זעקס און זיבעציק מינוט אַרום האָב איך אַ שׂריפֿה אין צװײטן עק שטאָט. איך מוז לױפֿן, כאָטש די שׂריפֿה, דאַרף איך אײַך זאָגן, איז בכלל ניט קײן שׂריפֿה, נאָר אַ ביליגע “סרײפֿעטשקע”.

מיסיס סמיט. און װאָס פֿאַר אַ מין שׂריפֿה װעט עס זײַן? אַ קלײן פֿײַערל אין אַ קױמען?

קאַפּיטאַן. אַפֿילו נאָך קלענער. סתּם - אַן אָנגעצונדענער נײַגער, אַ פֿונק פֿון אַ שמײכל און אַ בריִעניש אין די קישקעס.

מיסטער סמיט. אַ שאָד, אַז איר דאַרפֿט אַװעקגײן.

מיסיס סמיט. מיט אײַך איז געװען זײער פֿרײלעך.

מיסיס מאַרטין. אַ דאַנק אײַך האָבן מיר איבערגעלעבט זעכצן קאַרטעזיאַנער מינוט, אין נוסח פֿון בערנאַרד שאָו.

קאַפּיטאַן גײט צו דער טיר, שטעלט זיך אָפ און װענדט זיך צום עולם.

קאַפּיטאַן. אַגבֿ, כ’האָב געװאָלט אײַך פֿרעגן, - װאָס הערט זיך בײַ דער פּליכעװאַטער זינגערקע?

דער עולם שװײַגט.

מיסיס סמיט. איך מײן, אַז ביז הײַנט צו טאָג טראָגט זי די זעלבע פֿריזור.

קאַפּיטאַן. נו, אױב אַזױ, אַדיע, מײַנע ליבע דאַמען און הערן.

מיסיס מאַרטין. גײט געזונטערהײט, און זאָלט איר האָבן אַ סך שײנע און פֿרײלעכע שׂריפֿות. זײַט מצליח!

קאַפּיטאַן. אַ דאַנק. דאָס זעלבע װינטש איך אײַך אַלעמען!

דער קאַפּיטאַן איז אָפּ. דער עולם באַגלײט אים ביז דער טיר און קערט זיך אום אױף זײערע ערטער.

---

עלפֿטע סצענע

די זעלבע, אַחוץ דעם קאַפּיטאַן.

מיסיס מאַרטין. איך קען קױפֿן אַן ענגלישן קנײַפֿל פֿאַר אײַך בײדע, נאָר איר קענט ניט קױפֿן ענגלאַנד פֿאַר אײַער זײדע.

מיסטער סמיט. יעדער אײנער גײט אױף זײַנע אײגענע פֿיס, אָבער אַלע װאַרעמען זיך אָן מיט עלעקטריע אָדער מיט קױלן.

מיסטער מאַרטין. זיכער… יענער, װאָס האָט הײַנט פֿאַרקױפֿט אַ כּלה, דער װעט מאָרגן קריגן אַ קילע.

מיסיס סמיט. אין לעבן דאַרף מען קוקן אין פֿענצטער.

מיסיס מאַרטין. אָן קײן שום ספֿק. איך קען זיך אַװעקזעצן אױף אַ שטול, אָבער אַ שטול קען זיך ניט אַרױפֿזעצן אױף מיר.

מיסטער סמיט. תּמיד דאַרף מען האָבן אין זינען אָט די אַלע פּיטשעװקעס.

מיסטער מאַרטין. די סטעליע איז הױך, און די ערד, נעבעך, ליגט אין דר’ערד…

מיסיס סמיט. אַז איך זאָג “אַ” הײסט עס, אַז איך קען רעדן.

מיסיס מאַרטין. יעדער גורל שפּילט אױף זײַן פֿידל.

מיסטער סמיט. נעמט, צום בײַשפּיל, אַ ראָד, שטעקט אין אים אַרײַן דעם ניט־גוטן, װעט איר באַקומען אַ גוט־פֿאַרכּישופֿטן קרײַז.

מיסיס סמיט. װען דער רבי לערנט מיט די קלײנע קינדערלעך דעם “אַלף־בית”, דאַן װערט די קאַץ אױף די קעצעלעך בײז.

מיסיס מאַרטין. אָ, יאָ, נאָר - כּדי די קאָדעס בײַ די קי דרײען, דאַרף מען פֿון סאַמע אינדערפֿרי זיך אױסשטעלן אין די רײען.

מיסטער סמיט. אַז איך קום אין דאָרף, האָב איך ליב צו זיצן אין התבודדות און אַרײַנדרינגען אין דער שטיל.

מיסטער מאַרטין. איר זענט נאָך צו יונג פֿאַר אַזעלכע זאַכן.

מיסיס סמיט. גערעכט איז געװען בענדזשאַמין פֿראַנקלין, װיפֿל קעפּ אַזױ פֿיל טעפּ.

מיסיס מאַרטין. און איצט רעכנט מיר אױס די טעג פֿון דער װאָך.

מיסטער סמיט. מאָנדאַי, טיוזדאַי, װעדנעסדאַי, טורסדאַי, פֿרידאַי, שבת, סונדאַי.

מיסטער מאַרטין. עדװאַרד איז אַ קלערק, היז סיסטער נענסי איז אַ טיפּשה, ענד היז בראַזער װיליאַם איז אַ שאָפּעס איסטענט.

מיסיס סמיט. עפּעס אַ פּריטשמעליעװאַטע משפּחהלע…

מיסיס מאַרטין. לױט מײַן מײנונג, אַ פֿױגל אין הימל איז בעסער װי אַ זאָק מיט שימל.

מיסטער סמיט. װאָס זאָל איך אײַך זאָגן?… בעסער שלעסער אָן פֿרעסער, װי אין פּופּיק אַ מעסער.

מיסטער מאַרטין. האָט ניט קײן פֿאַראיבל, - אַ שלאָס איז אַן ענגליש שטיבל.

מיסיס סמיט. מײַן שפּאַניש איז נאָך ניט אַזױ גוט, אַז איר זאָלט קענען מיך גוט פֿאַרשטײן.

מיסיס מאַרטין. פֿאַרשענקט מיר אײַער מאַנס תּכריכים, דאַן װעל איך אײַך ברענגען מײַן שװיגערס יום־טובֿדיקע קאַלאָשן.

מיסטער סמיט. איך זוך אַ גלח כּדי צו מאַכן אים אַ חתונה מיט אונדזער דינסטמױד.

מיסטער מאַרטין. ברױט איז אַ בױם און אױך אַ קוסט איז ברױט, נאָר יעדן אינדערפֿרי פֿון אַ דעמב װערט געבױרן אַ דעמב.

מיסיס סמיט. מײַן פֿעטער װױנט אין דאָרף, נאָר די אַקושאָרקע איז אין דעם גאָר ניט שולדיק.

מיסטער מאַרטין. אױף פּאַפּיר שרײַבט מען בריװ, ס’מײַזל קריכט צום קאָטער טיף, װען דער קעז װאַקסט אױף דער שיף.

מיסיס סמיט. דער מאַשין פֿאָרט זײער גיך, נאָר דער בעקער באַקט נאָך שנעלער אין זײַן קיך.

מיסטער סמיט. זײַ ניט קײן אַרטיסט, און צעקוש זיך מיט אַ טעראָריסט.

מיסטער מאַרטין. אָ, יע, די הײמישע “באַרעמהאַרציקײט” װאַקסט בעסער אין די באַרעמע הערצער.

מיסיס סמיט. איך האַלט אין אײן זיצן און װאַרטן ביז מע װעט צופֿירן די װאַסערלײטונג צו אונדזער װאַסערמיל.

מיסיס מאַרטין. װאָס פֿאַר אַ פֿראַגע?… די גוטסקײט דאַרף האָבן אײַזערנע פֿױסטן, װײַל דער סאָציאַלער פּראָגרעס מוז זײַן צוגעפּודרעט מיט צוקער.

מיסטער סמיט. יאָ! אין דר’ערד אַרײַן דעם װאַקס און אַלץ װאָס איז געװאַקסעט!!!

נאָך די װערטער אַלע װערן שטום און איבערגעראַשט. עס װאַקסט די אָנשטרענגונג. אױך דער װאַנטזײגער שלאָגט װי אַ צעדרײטער, זײער נערװעז. די װײַטערדיקע רעפּליקעס זײַנען קאַלט, בײז און פֿײַנדלעך. די שׂינאה װאַקסט. צום סוף פֿון דער סצענע אַלע פּערסאָנאַזשן שטײען פּנים־אל־פּנים אײנער אַנטקעגן דעם צװײטן און האַלטן די פֿױסטן גרײט צו דער שלאַכט.

מיסטער מאַרטין. נאָר אַן אידיאָט פּוצט די ברילן מיטן שװאַרצן װאַקס!

מיסיס סמיט. אָן אַ ספֿק, אָבער פֿאַר געלט קױפֿט מען אַלץ!

מיסטער מאַרטין. כ’װעל גיכער הרגענען אַ שטאָט, אײדער גײן זינגען אין אַ סאָד!

מיסטער סמיט. קאַקאַדו, קאַקאַדו, קאַקאַדו.

קאַקאַדו, קאַקאַדו, קאַקאַדו.

קאַקאַדו, קאַקאַדו, קאַקאַדו.

מיסיס סמיט. קאַקאַ ער, קאַקאַ זי, קאַקאַ דו.

מיסטער מאַרטין. אין אַ שטאַל פֿאַלט אַ פֿלינקער װאַסערפֿאַל,

אין אַ שאַל שלינגט אַ פֿײַסער שטאַלנפֿאַל,

אין אַ פֿאַל פֿלינקט אַ שטילער פֿאַסערפֿאַל…

מיסיס סמיט. דער הונט האָט פֿלײ און נעכטן האָט געלײגט אַן אײ.

מיסיס מאַרטין. קאַקטוסעל, טאַקטוסעל, קאָקסינעל!…

מיסיס סמיט. פּיצעריצעס װאַקסן אױף די ציצעס…

מיסטער מאַרטין. בעסער איז צו לײגן אײער, אײדער צו פֿאַרלירן דאָס פּנים־שלײער.

מיסיס מאַרטין. (צעעפֿנט ברײט דאָס מױל) אַ!!! אָ!!! אַ!!! אָ!! דערלױבט מיר אַ קריץ טאָן מיט די צײן!!!

מיסיס סמיט. נײן, נײן, נײן!!!

מיסטער מאַרטין. לאָמיר גײן און הרגענען דעם שװאַרצן כרײן!!!

מיסטער סמיט. איך גײ װױנען אין אַ קאַקאַ־אָ־בױם.

מיסיס מאַרטין. קודם – קאַקאַ־אָ, נאַכער – טאָקי־אָ!

קודם - פֿיסטאַשקעס,

נאַכער – קאַקאַשקעס!

װי אַזױ זעט אױס דער קאַקאַ־אָ,

אַזױ פֿיסטאַשקעט דער טאָקי־אָ!

מיסיס סמיט. דער באָס האָט אַ נאָז, אָבער די נאָז האָט ניט קײן שלאָס!!!

מיסיס מאַרטין. דער פֿיש איז מלא־חן, װײַל ער האָט פֿאַרפֿױלטע צײן.

מיסטער מאַרטין. נאָר אַ שנעקל האָט ניט קײן שמעקל.

מיסיס מאַרטין. װײַל בײַ די קנעכט איז ניטאָ קײן רעכט!

מיסיס סמיט. אַ שטורעם אין אַ גריבל איז בעסער פֿון אַן אָרגאַזם אין אַ טױטן שטיבל.

מיסטער מאַרטין. דער סולטאַן איז אַ גרױסער באָלװאַן!

מיסטער סמיט. בײַם סולטאַן ליגט דער ניט־גוטער אױפֿן דיװאַן!

מיסיס מאַרטין. יעדער באָלװאַן האָט אַ רױטן דיװאַן!

מיסיס סמיט. יעדן דיװאַן - אַ שװאַרצן טאַראַקאַן!

מיסטער מאַרטין. דער דאָזיקער טאָרט איז אַן ערשטער סאָרט!

מיסטער סמיט. ער איז אַפֿילו בעסער װי אַן אַבאָרט נאָך אַ קוראָרט.

מיסיס מאַרטין. דאָס הײליקע אָרט איז ניט קײן קוראָרט.

מיסטער סמיט. אַ מיאוסע מאָרדע מאָרדעװעט אין מאָרד!!!

מיסטער מאַרטין. סאַלי, סאַלי!

מיסטער סמיט. טראַליװאַלי!

מיסיס מאַרטין און מיסטער סמיט. איציק!

מיסיס סמיט און מיסטער מאַרטין. שפּיציק!

מיסיס מאַרטין און מיסטער סמיט. סאַלי סאַלי איציק!

מיסיס סמיט און מיסטער מאַרטין. טראַליװאַלי שפּיציק!

מיסיס מאַרטין. זשאַלעװע ניט קײן שאלה אױף צו להכיס!

מיסטער מאַרטין. שטופּ אַרײַן די שאלה זיך אין תחת!

מיסיס סמיט. קרישנאַמורטי, קרישנאַמורטי,

כ’בין די נײַע קרישנאַמורטי.

מיסטער סמיט. דער הײמישער פּלוט האָט פֿאַרלױרן זײַן הוט.

מיסיס מאַרטין. באַזאַר, באַלזאַק, באַלזאַם!

מיסטער מאַרטין. בוסטהאַלטער, טאַראַראַם!

מיסיס מאַרטין. אַ, ע, י, אָ, או, ע, יו, יאַ!

מיסטער מאַרטין. אײ, בי, סי! בי, בי, סי! פֿאָרט אַ קאָטער אין טאַקסי!

מיסיס מאַרטין. פּיף, פּאַף! אױ־אױ־אױ! אונדזער הינטל קײַעט שטרױ!

מיסיס סמיט. טשאַכטשי, באַראַכטשי…

מיסטער סמיט. טשוך, טשוך, טשוך…

מיסיס מאַרטין. דאָס…

מיסטער מאַרטין. איז…

מיסיס מאַרטין. ניט…

מיסטער סמיט. דאָס…

מיסיס מאַרטין. יאָ!…

מיסטער סמיט. נײן!

מיסיס סמיט. איך בין אַלײן!

אַלע זײַנען אױסער זיך און שרײַען אױף קול־קולות. עס לעשט זיך אױס די ליכט. אין דער פֿינצטער עס לאָזט זיך הערן, אַלץ שנעלער און שנעלער:

אַלע צוזאַמען. ניט דאָס, ניט יענץ, דאָס איז ניט דאָס, און יענץ איז ניט יענץ, זי איז ניט גראָב, און ער איז ניט דין, נאָר ניט אַהער, און נאָר ניט אַהין!

פּלוצעם אַלע װערן שטיל. װידער צינדט זיך אָן די ליכט. מיסיס און מיסטער מאַרטין זיצן פּונקט אַזױ, װי דאָס פּאָרל סמיט אין אָנהײב פֿון דער פּיעסע.

די מאַרטינס זיצן אין די פֿאָטעלן. מיסטער מאַרטין לײענט אַ צײַטונג און רײכערט אַ ליולקע, מיסיס מאַרטין פֿאַרצירעװעט אַ זאָק. דער װאַנטזײגער שלאָגט זיבעצן מאָל.

מיסיס מאַרטין. נו אָט, ס’איז שױן װידער נײַן אַ זײגער. מיר האָבן אָפּגעגעסן אַ זופּ, פֿיש, קאַרטאָפֿליעס מיט שמאַלץ און אַן ענגלישן סאַלאַט. די קינדער האָבן געטרונקען ענגלישן װאַסער. הײַנט האָבן מיר טאַקע געהאַט אַ פֿײַנע װעטשערע, און אַלץ איז דערפֿאַר, אַז מיר װױנען אין הינטערשטאָט פֿון לאָנדאָן און אונדזער פֿאַמיליע־נאַמען איז מאַרטין.

מיסטער מאַרטין גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס מאַרטין. די קאַרטאָפֿליעס מיט שמאַלץ זײַנען געװען זײער געשמאַק, אַפֿילו דער בױמל פֿאַרן סאַלאַט איז געװען גאַנץ פֿריש. דער בױמל פֿונעם געװעלב, װאָס שטײט אױפֿן ראָג פֿון דער גאַס איז אַ סך, אַ סך בעסער פֿונעם בױמל פֿון דעם געװעלב, װאָס איז אַנטקעגן איבער. און אַפֿילו בעסער װי פֿונעם געװעלב, װאָס שטײט אױפֿן ברעג. אָבער, כ’װעל זײ קײן מאָל ניט זאָגן, אַז זײ פֿאַרקױפֿן אַ גאַנץ שלעכטן בױמל.

מיסטער מאַרטין גיט אַ צאָקע מיט דער צונג און איז ממשיך צו לײענען.

מיסיס מאַרטין. יאָ, טאַקע דער בױמל, װאָס איך קױף אינעם געװעלב אױפֿן ראָג־גאַס, איז דער סאַמע בעסטער.

לאַנגזאַם לאָזט זיך אַראָפּ דער פֿאָרהאַנג.

---

איבערגעזעצט און אַדאָפּטירט אין ייִדיש – מיכאל פֿעלזענבאַום