Boris Sandler

לימודים פֿון סאָלפֿעדזשיאָ

Solfeggio Lessons

פֿון באָריס סאַנדלער

  • Print
  • Share Share

דערציילונג

solfeggio — וואָקאַל־געניטונג צו אַנטוויקלען דעם געהער און די שטימע. בײַם זינגען סאָלפֿעדזשיאָ רופֿט מען אָן אויף אַ קול די נעמען פֿון נאָטן (טערמין „סאָלפֿעדזשיאָ” שטאַמט פֿון די נאָטן „סאָל”, „פֿאַ”).

פֿון אַ מוזיקאַלישער ענציקלאָפּעדיע

אין יענעם זומער האָב איך פֿאַרענדיקט דעם זיבעטן קלאַס פֿון דער מוזיק־שול און זיך געגרייט אָפּצוגעבן עקזאַמענס אין אַ מוזיק־טעכניקום, זיך לערנען ווײַטער. כ׳האָב נאָך דעמאָלט, בײַ מײַנע קנאַפּע פֿערצן יאָר, זיך קוים אָפּגעגעבן דעם חשבון, אַז מיטן אָננעמען אַזאַ באַשלוס, מאַך איך אַן ערנסטן שריט אין מײַן לעבן, אָדער ווי מײַן מאַמע זאָגט: איין מאָל פֿאַר אַלע מאָל!

צוריק גערעדט, ווייס איך נישט, וועמעס חלק אינעם באַשליסן אַזוי איז געווען גרעסער — מײַן מאַמעס אָדער מײַנער. זי האָט געחלומט וועגן מײַן מוזיקאַלישער קאַריערע, דאַכט זיך, נאָך איידער כ׳בין געבוירן געוואָרן. טאַקע אין געבוירן־הויז, בײַם ערשטן מאָל צולייגן מיך צו איר ברוסט, האָט מײַן מאַמע מיר אַרײַנגעשטופּט אין מויל דעם אָפּל און באַלד אַרויסגעשאַרט פֿון די ווינדעלעך אַ הענטל, אַ קוק צו טאָן אויף מײַנע פֿינגערלעך. זי האָט עס מיר נישט איין מאָל דערציילט; כ׳האָב אָנגעהויבן קלאָר צו זען פֿאַר די אויגן ווי זי האָט עס געטאָן און אַפֿילו פֿאַרגעדענקט פֿון יענער צײַט איר גליקלעכן אויסגעשריי: „פּיאַניסט!..” מיר דוכט, אַז כ׳האָב אַזש אויפֿגעציטערט און פֿאַרלוירן דעם נאַטירלעכן מילך־קוואַל. זינט דעמאָלט, זאָגט די מאַמע, האָב איך מער נישט געוואָלט צונעמען די ברוסט און געזויגט נאָר פֿון אַ פֿלעשעלע מיט אַ סמאָטשיק.

אַזוי פֿיל, ווי אין יענעם זומער, האָב איך נאָך קיין מאָל נישט געשפּילט. נישט די מאַמע און נישט דער טאַטע האָבן מיר עס נישט געהייסן טאָן, נישט געצוווּנגען און נישט געשטאַנען איבערן קאָפּ און גענודזשעט: גיי, שפּיל שוין אַ ביסל; כ׳האָב שוין פֿאַרגעסן ווי עס קלינגט די פּיאַנע; די פּיאַנע שטייט, נעבעך, אָרעם און עלנט — און אַנדערע וואַריאַציעס אויף דער זעלבער טעמע.

איך אַליין פֿלעג יעדן טאָג אָפּזיצן בײַם אינסטרומענט דרײַ, פֿיר שעה און אײַנחזרן די פּראָגראַם, וואָס מײַן לערער האָט מיט מיר אויסגעלערנט אין משך פֿונעם זיבעטן קלאַס, און וואָס כ׳האָב געשפּילט אויף מײַן אַרויסלאָז־עקזאַמען. באַזונדערס איז מיר געלונגען מאָצאַרטס סאָנאַטע נומער 5; דעם פֿינאַל האָב איך געשפּילט אויפֿן שלוס־קאָנצערט פֿון אונדזער מוזיק־שול, וואָס איז פֿאָרגעקומען אינעם בנין פֿונעם שטאָטישן דראַמאַטישן טעאַטער. מעגלעך, אַז אין יענער רגע, נאָכן לעצטן אַקאָרד, ווען דער זאַל, אָנגעפֿילט מיט גליקלעכע טאַטע־מאַמעס, באָבע־זיידעס, קרובֿים און פֿרײַנד פֿון די יונגע טאַלאַנטן האָבן דערלאַנגט זייערע הייסע „בראַוואָס”, האָב איך דערפֿילט דעם ערשטן טעם פֿון אמתן דערפֿאָלג, וואָס האָט מיטגעשלעפּט, ווי צוגעטשעפּעט מיט אַ קייטעלע, דאָס שווערע מוז־געוויכט — געמיינט נישט „מוזע”, נאָר „מוזן”. דער דאָזיקער „מוז” האָט זיך שוין שפּעטער אַרויפֿגעזעצט אויף מיר מיט זײַן גאַנצער שווערקייט און נישט נאָכגעגעבן קיין איין קלאַנג, קיין איין נאָטע פֿון מײַנע געניטונגען.

מײַן לערער, וואָס האָט ווײַטער געהאַלטן אויף מיר אַן אויג, און זיך געטראָפֿן מיט מיר צומאָל איין, און צומאָל צוויי מאָל אַ וואָך בײַ זיך אין שטוב, איז געווען מיט מיר צופֿרידן. נאָך איינעם אַזאַ לימוד האָט ער פֿונדעסטוועגן באַמערקט מיט באַדויער: „אַ שאָד, ליאָווע, וואָס דו האָסט זיך אין משך פֿון די פֿאַרגאַנגענע זיבן יאָר נישט אָפּגעגעבן מיטן שפּילן אַזוי ערנסט ווי איצט… אָבער דו האָסט אַ גוטן פּאָטענציאַל!” און דאָך, האָט עפּעס אויסגעפֿעלט אין מײַן שפּילן, האָט ער געזיפֿצט, בפֿרט, אין שאָפּענס „נאָקטורן”. „עס זײַנען דאָ ניואַנסן, — האָט ער געטענהט, — וואָס איך קאָן דיך נישט אויסלערנען. דו דאַרפֿסט זיי אַליין דערפֿילן, געפֿינען און אַרויסשלעפּן פֿון זיך…” — אין דער צײַט פֿלעגט זײַן בייגעוודיקע האַנט קונציק אַראָפּפֿאַלן אויף דער ווײַסער קלאַוויאַטור, די פֿינגער זיך אָפּטיילן איינער פֿון אַנדערן און שוין יעדער באַזונדער, אָנטאַפּנדיק זײַן קלאַוויש, זיך אין אים אײַנגראָבן… „אָט אַזוי, אָט אַזוי…” — האָט דער לערער ממש אויסגעזונגען, ווי ער וואָלט אין דער מינוט טאַקע אַרויסגעשלעפּט פֿון זיך די שלימזלדיקע „ניואַנסן”, וואָס איך דאַרף אַליין דערפֿילן זיי. „אַזוי, אַזוי…” — האָבן געשעפּטשעט זײַנען ליפּן, און ער האָט עס שטיל־פּיאַניסימאָ באַשטעטיקט מיט אַן אַקאָרד פֿון דעם „נאָקטורן”.

איך פֿלעג זיך אומקערן אַהיים אַ צעפּלעטשטער, ווי אַן אָפּגעקאָכטע קאַרטאָפֿל אין מײַן באַליבטן מאכל „פּיורע”. וואָס וויל ער פֿון מיר, מײַן לערער? וואָס נאָך פֿאַר אַ „ניואַנסן”?.. ער נעמט דאָך מיר אַרויס די נשמה! — וואָלט מײַן מאַמע געזאָגט.

ס׳איז אָבער געווען נאָך איין זאַך, וואָס האָט מיר דעמאָלט „אַרויסגענומען די נשמה” — סאָלפֿעדזשיאָ. צווישן די עקזאַמענס בײַם אָנקומען אינעם מוזיק־טעכניקום איז געווען אַזאַ לימוד ווי סאָלפֿעדזשיאָ. זינגען און דיריגירן מיט איין האַנט אַ שורה נאָטן־טעקס, הייסט אויף דער מוזיקאַלישער שפּראַך, „סאָלפֿעדזשירן” — האָט עס פֿאַר מיר קיין שום שוועריקייט נישט פֿאָרגעשטעלט. אַן אַנדער זאַך — „אינטערוואַלן” און „דיקטאַנט”. דאָ, האָב איך זיך גענייטיקט מע זאָל מיר צוהעלפֿן; נישט, חלילה, ווײַל כ׳בין געווען שטימפּיק אויפֿן אויער, די קונסט פֿון טרעפֿן „אינטערוואַלן” און שרײַבן אַ מוזיקאַלישן דיקטאַנט פֿאָדערט, אַז עמעצער זאָל עס דיר שפּילן. אין מוזיק־שול איז עס געווען די לערערין פֿון סאָלפֿעדזשיאָ, אָבער גיין אויך צו איר אַהיים, זי זאָל מיך צוגרייטן צום עקזאַמען, האָב איך נישט געוואָלט. דעם אמת געזאָגט, האָב איך זי פֿײַנט געהאַט. איך ווייס אַפֿילו נישט פֿאַר וואָס. אפֿשר, ווײַל זי פֿלעגט שטענדיק גיין פֿאַרקילט און לאַנג, זאָרגפֿעליק זיך שנײַצן די פֿאַררייטלטע נאָז אירע פֿאַרן גאַנצן קלאַס. מע האָט גערעדט, אַז זי איז אַמאָל געווען אַ זינגערין אין אַן אָפּערע־טעאַטער, אָבער פֿאַרלוירן די שטימע און געמוזט קומען צו אונדז אין פּראָווינץ לערנען סאָלפֿעדזשיאָ. זי האָט אויך אָנגעפֿירט מיט אונדזער כאָר, וווּ איך האָב געזונגען די צווייטע שטים, און וואָס כ׳האָב עס זייער נישט ליב געהאַט. נישט איין מאָל פֿלעגט זי מיך פֿאַר מײַנע שיינע שפּיצלעך אַרויסטרײַבן פֿון די רעפּעטיציעס…

ווי ס׳פֿלעגט זיך אָפֿט טרעפֿן ביז אַהער, האָט אויך דעם ענין מיט סאָלפֿעדזשיאָ געלייזט די מאַמע. מײַן מאַמע איז אַ קראַנקן־שוועסטער אין שפּיטאָל, אָבער איר חלום איז תּמיד געווען צו שפּילן פֿאָרטעפּיאַן. ווען נישט די מלחמה, פֿלעגט די מאַמע זיפֿצן, וואָלט זי זיכער געוואָרן אַ פּיאַניסטקע. „די מלחמה האָט בײַ אונדז אַלץ צוגערויבט: די יוגנט, די האָפֿענונגען, די טרוימען…‟ האָט די מאַמע שוין אין מיר, אין איר איינציקן זון, זיך באַמיט אַרײַנצולייגן דעם גאַנצן „קעז”. אַזוי לאַכט פֿון איר מײַן טאַטע: „דעם גאַנצן קעז לייגסטו אַרײַן אין איין וואַרעניק”. מיטן „וואַרעניק” האָט ער געמיינט אַוודאי מיך, „קוק, דער וואַרעניק זאָל נישט פּלאַצן”.

פֿון דער אַרבעט קומט די מאַמע שוין „אויסגעקוואַטשעט”, בפֿרט פֿון די בײַנאַכטיקע דיזשורן. דאָס מאָל האָט איר פּנים פֿאַרגאָסן אַ פֿרייד. וואָס איז? צום דאָקטער ציפּקין, מיט וועלכן זי אַרבעט, איז געקומען צו גאַסט פֿון טשערנאָוויץ זײַן פּלימעניצע, וואָס לערנט זיך דאָרט אינעם מוזיק־טעכניקום.

— זי האָט שוין פֿאַרענדיקט דעם דריטן קורס און אַריבער אויפֿן פֿערטן.

— וואָס שפּילט זי? — האָב איך געפֿרעגט, נאָך נישט פֿאַרשטייענדיק דעם שײַכות צווישן מײַן מאַמעס שײַנען און דער פּלימעניצע פֿון דאָקטער ציפּקין.

— זי שפּילט נישט, זי זינגט… — האָט די מאַמע געענטפֿערט מיט עפּעס אַ באַזונדערן שטאָלץ, — האָב איך געבעטן דאָקטער ציפּקינען ער זאָל בײַ איר פֿרעגן, צי זי וואָלט געוואָלט זיך אַ ביסל פֿאַרנעמען מיט דיר מיט סאָלפֿעדזשיאָ.

בײַם דערמאָנען, אַז דאָקטער ציפּקינס פּלימעניצע זינגט, האָב איך באַלד דערזען פֿאַר די אויגן מײַן געוועזענע לערערין פֿון סאָלפֿעדזשיאָ.

— זי האָט מסתּמא שטענדיק אַ פֿאַרלייגטע, רויטע נאָז, — האָב איך אַ טראַכט געטאָן אויף אַ קול.

— וואָס מורמלסטו דאָרט? - האָט די מאַמע נישט פֿאַרשטאַנען מײַן ווײַטע השערה. — דאָקטער ציפּקין האַלט זייער פֿון דיר. ער האָט באַלד אָנגעקלונגען אַהיים און גערעדט מיט זײַן פּלימעניצע…

דאָקטער ציפּקין איז אַ כירורג און, צום גליק, האָב איך זיך נאָך אין זײַנע „גאָלדענע הענט” ביז אַהער נישט גענייטיקט. כ׳האָב שוין געהערט, אַז ער איז אַ גרויסער „מעלאָמאַן” און האָט אַ פּרעכטיקע קאָלעקציע פֿון פּלאַטן. מײַן מאַמע האַלט פֿון אים אַ וועלט, אָבער אַלע רייד אירע וועגן דאָקטער ציפּקין פֿאַרענדיקן זיך מיט אַ זיפֿץ: „און בײַ אַזאַ מענטש געשעט אַזאַ אומגליק!”.

„דער אומגליק” איז געווען זײַן זון, ניונטשיק. מ׳האָט דעם בחור געקאָנט זען אין גאַס גיין מיט זײַן פֿאָטער, וואָס האָט אים געהאַלטן בײַ דער האַנט, ווי מע פֿירט אַ קליין קינד, הגם ער איז געווען אין איין עלטער מיט מיר. שוין פֿון זײַן אויסזען האָט מען געקאָנט דערקענען, אַז ניונטשיק איז נישט מיט אַלעמען. אַ דיקער, מיט אַ גרויסן קאָפּ, וואָס האָט זיך צונויפֿגעגאָסן מיטן קורצן האַלדז און דערמאָנט אַ קלעצל, האָט ער זיך אומגעלומפּערט באַוועגט מיט קורצע טריט, רײַבנדיק איין פֿעטע פּולקע אין אַן אַנדערער. עס פֿלעגט זיך טרעפֿן, אַז בעת אַ שפּאַציר אין פּאַרק מיט מײַנע עלטערן, האָבן מיר באַגעגנט דאָקטער ציפּקין מיט זײַן זון לעבן אים. זײַן פֿרוי האָב איך מיט זיי קיין מאָל נישט געזען. פֿלעגט דער דאָקטער תּיכּף אָנהייבן מיך לויבן, ווי איך זע אויס און ווי איך לערן זיך גוט, און בכלל, וואָס פֿאַר אַ פֿעיִק קינד איך בין. פֿאַרענדיקט מיט מײַנע אַלגעמיינע מעלות, איז דער דאָקטער אַריבער צו מײַנע ספּעציעלע טאַלאַנטן, געפֿרעגט וואָס איך שפּיל איצט און ווער געפֿעלט מיר מער — גילעלס אָדער ריכטער?.. דערבײַ האָט ער יעדעס מאָל אויסגעדרייט זײַן קאָפּ צום זון און, ווי ער וואָלט געזוכט בײַ אים אַ באַשטעטיקונג, פֿאַרטײַטשט אים מײַנע צעקראָכענע ענטפֿערס. „ליאָווע שפּילט פּיאַנע און פֿאַרענדיקט הײַיאָר די מוזיק־שול”, אָדער „מיר האָבן מיט דיר, ניונטשיק, געהערט די סאָנאַטע שפּילן פֿון עמיל גילעלס, געדענקסט?” ניונטשיק, ווי זײַן שטייגער איז, האָט סטאַטעטשנע געקוקט אין מײַן זײַט, נישט רירנדיק מיטן קלעצקעוואַטן קאָפּ. זײַנע קנעפּל־קײַלעכדיקע אייגעלעך האָבן זיך אָנגעשפּאַרט אין מײַן פּנים, און דאָס שמאָלע מײַלעכל, מיט פֿולבלעכע ליפּן, האָט ער אויסגעצויגן מיר אַנטקעגן, ווי געוואָלט מיך אַ קוש טאָן, אָדער געוואַרט, כ׳זאָל אים אַרײַנשטעקן אַ סמאָטשיק. איך פֿלעג זיך קוים אײַנהאַלטן, אויס וועלן אים צו באַליידיקן, מיטן רייצנדיקן וואָרט — „בורמילע!” ניונטשיק האָט געהאַט די דאַונס־שלאַפֿקייט, און דער גאַנצער ווײַטערדיקער שפּאַציר אונדזערער אין פּאַרק האָט זיך געדרייט אַרום ניונטשיקן, נעבעך. מײַן מאַמע פֿלעגט זיך דערמיט זייער איבערנעמען, האָבנדיק רחמנות אויף דאָקטער ציפּקין און זײַן אומגליקלעכן זון.

— איר זײַט דאָך אינעם געבוירן־הויז, געלעגן אַ וויגעלע צו אַ וויגעלע, — האָט די מאַמע געזיפֿצט.

דווקא אָט דאָס „גרויסע גליק” האָט מיך גאָר נישט געפֿרייט, און כ׳האָב אַפֿילו איין מאָל, נאָך אַזאַ באַגעגעניש, געפֿרעגט בײַ מײַן מאַמען, צי די דאָזיקע „דאַונס־שלאַפֿקייט” איז נישט קיין אָנשטעקנדיקע. מײַן טאַטע האָט דעמאָלט באַלד אויסגעשאָסן אַ געלעכטער.

איצט איז דאָקטער ציפּקינס פּלימעניצע, ווי אַ שניי אין דעם הייסן זומער, געפֿאַלן אויף מײַן קאָפּ צו לערנען מיט מיר סאָלפֿעדזשיאָ. נאָך מער: איך האָב געדאַרפֿט זיך שלעפּן צום דאָקטער אַהיים. ווי דען אַנדערש?!

אונדזערע לימודים האָבן זיך אָנגעהויבן גלײַך אויפֿן צווייטן טאָג. די טיר האָט מיר געעפֿנט די פּלימעניצע גופֿא. ווי כ׳האָב זיך שוין אין אַ מינוט אַרום דערוווּסט, איז די באַלעבאָסטע, דאָס הייסט, דאָקטער ציפּקינס פֿרוי, אַוועקגעפֿאָרן אין אַ סאַנאַטאָריום, און ניונטשיק געפֿינט זיך אין אַ ספּעציעלן אינטערנאַט. די גאַנצע אינטראָדוקציע האָב איך אויסגעהערט, שלעפּנדיק זיך נאָך מײַן נײַער לערערין איבערן לאַנגן, טונקעלן קאָרידאָר. איר פּנים האָב איך געקאָנט פֿונאַנדערקוקן נאָר נאָך דעם ווי מיר זײַנען אַרײַנגעגאַנגען אינעם אייבערשטן צימער; זי האָט זיך אויסגעדרייט צו מיר און פֿאַרענדיקט:

— אַזוי, אַז קיינער וועט אונדז נישט שטערן… — נאָך אַ קורצער פּויזע האָט זי צוגעגעבן: —איך הייס מירעדאָרע.

איר נאָמען — צוויי אינטערוואַלן פֿון גרויסע סעקונדעס — האָט אַזוי אַ קלינג געטאָן אינעם צימער, פֿאַרגאָסן מיט אַ פֿרימאָרגנדיקער שײַן, אַז כאָטש נעם און פֿאַרשרײַב באַלד די קלאַנגען אויף נאָטן, ווי אונדזער ערשטער מוזיקאַלישער דיקטאַנט: „מי-רע — דאָ-רע”…

איך האָב אַפֿילו איבערגעלייגט די קאַרטאָן־פּאַפּקע מײַנע, מיט אַ נאָטן־העפֿט, אַ בלײַער און אַ גומקע — אַלץ וואָס איך דאַרף צו מײַנע לימודים — פֿון דער רעכטער האַנט אין דער לינקער, ווי כ׳וואָלט זי באַפֿרײַט צו דערלאַנגען מירעדאָרען, און דערבײַ אָנרופֿן מײַן אייגענעם נאָמען. איך בין אָבער געבליבן שטיין מיט אַן אָפֿענעם מויל, ווי איר שוועסטערקינד, ניונטשיק. אין דער קורצער ווײַלע האָב איך פּלוצעם, אפֿשר צום ערשטן מאָל אין מײַן לעבן דערפֿילט, ווי נישטיק איז מײַן אייגענער נאָמען — „ליאָווע” — קיין טראָפּן מוזיקאַלישקייט, אַ מין מוקען פֿון אַ בהמה: „ליאָ־אָ-ווע־ע!..” צוריק גערעדט, איז דאָך מײַן פֿולער נאָמען — „לעוו”, וואָס מיינט אין רוסיש — לייב. אָבער בײַ מײַן קליינוווּקסיקייט און אויסגעדאַרטקייט זיך אָנרופֿן „לעוו”… זע נאָר, ווי אַ נאָמען קאָן מיט דיר אַזוי אַ שפּיל טאָן?!

פֿונדעסטוועגן, האָב איך נישט הויך, אָבער פֿעסט אַ זאָג געטאָן: „לעוו”. אויף אַ רגע האָט פֿאַר די אויגן בײַ מיר אַ שווינדל געטאָן אַ רייף, אַרומגעכאַפּט מיט פֿלאַמען, וווּהין דער אמתער „לעוו”־לייב האָט אַ שפּרונג געטאָן — ממש ווי אין צירק.

מירעדאָרען האָט, אַפּנים, די ברענענדיקע רייף מיט דער שפּרינגענדיקער חיה דורך איר נישט איבערראַשט. פֿאַרקערט, זי האָט פּראָסט און פּשוט געפֿרעגט בײַ מיר: „עס איז גאָרנישט, אויב כ׳וועל דיך רופֿן, ליאָווע? אַזוי איז היימישער”…

ווי איך דערמאָן זיך, איז מירעדאָרע נישט געווען קיין יפֿת־טואר; מײַן מאַמע וואָלט וועגן איר קיין מאָל נישט געזאָגט: „אַ מויד — אַ קראַסאַוויצע! בלוט מיט מילעך!” — זי האָט טאַקע אויסגעזען פֿולבלעך, אָבער די באַקן אירע האָבן נישט געטראָגן אויף זיך די געזונט־רויטלעכע פֿאַרב, וואָס וואָלט געקאָנט ברענגען מײַן מאַמען צו איר העכסטן מבֿינות — „בלוט מיט מילעך!” איר נאָז, עטוואָס אויסגעצויגן, מיט אַ חנעוודיק בערגעלע אין מיטן, וואָס מײַן נײַגעריקער בליק האָט זיך אין אים פֿאַרטשעפּעט, האָט, דאַנקען גאָט, נישט אַרויסגעוויזן קיין סימנים פֿון שטענדיקער פֿאַרקילונג. וואָס ס׳האָט אין דער אמתן פֿאַרכאַפּט און פֿאַרפֿירט האָט זיך באַהאַלטן אין אירע אויגן, אָבער וועגן דעם האָב איך זיך דערוווּסט שפּעטער.

אינעם ערשטן טאָג איז אונדזער לימוד דורכגעגאַנגען זייער פּראָדוקטיוו, ווי ס׳וואָלט געזאָגט מײַן טאַטע: איך האָב אָנגעשריבן צוויי דיקטאַנטן און טרענירט אַ ביסל מײַן אויער אויפֿצונעמען ריכטיק די אינטערוואַלן — צוויי קלאַנגען פֿון פֿאַרשיידענער הייך, געשפּילט צוזאַמען. מירעדאָרע האָט זיי מיר געשיקט, ווי סיגנאַלן פֿון דער פּיאַנע און געוואַרט, כ׳זאָל זיי אָנרופֿן: „סעקונדע”, „קוואַרטע”, סעפּטימע”…

— ריכטיק, אָבער וואָסער סעקונדע: קליינע אָדער גרויסע? — איז מײַן לערערין נישט אָפּגעשטאַנען פֿון מיר, — וואָסער קוואַרטע: פֿולקומע צי איבערמאָסיקע?…

מירעדאָרע האָט מיך נישט געשאַנעוועט; „געשאָסן” אויף מיר מיט די אינטערוואַלן, אַזוי אַז אין אַ צען, פֿופֿצן מינוט האָבן זיי שוין אָנגעהויבן אַלאַרמירן אין מײַנע אויערן. צי זי האָט געוואָלט אַרויסווײַזן איר פֿלײַסיקייט, צי אָנווײַזן מיר אויף מײַן אומבאַהאָלפֿנקייט אין דעם טייל פֿון סאָלפֿעדזשיאָ — גיי, פֿאַרשטיי די מיידלעך, נאָך פֿון די גרויסע שטעט!

זי האָט פֿאַרמאַכט דאָס דעקל איבער דער פּיאַנע־קלאַוויאַטור, און זיך אָנגערופֿן:

— פֿאַר אַן אָנהייב — נישט שלעכט!

דעם קורצן סך־הכּל פֿון אונדזער ערשטן לימוד האָט זי אַרויסגעבראַכט אויף אירע פֿולבלעכע ליפּן טאַקע יאָ ווי אַ פּלימעניצע פֿון אַ דאָקטער; עס האָט געדאַרפֿט, אַ פּנים, מיינען: דער פּאַציענט איז קראַנק, אָבער לעבן וועט ער בלײַבן.

איך האָב שטיל אָנגעהויבן צונויפֿלייגן אין מײַן קאַרטאָן־פּאַפּקע דאָס קאַרגע ביסל פֿאַרמעגן מײַנס — די נאָטן־העפֿט, דעם בלײַער און די גומקע. כ׳האָב זיך שוין גערן געזען פֿון יענער זײַט טיר.

— דו קאָנסט קומען מאָרגן? — האָט מײַן לערערין געפֿרעגט.

— מאָרגן?.. ניין! — האָב איך זיכער אָפּגעענטפֿערט. אין מײַן קאָפּ האָבן זיך שוין געיאָגט די ווערטער, זיך אָנגעסיליעט איין וואָרט אויף אַן אָנדערן: נישט־מאָרגן־נישט־איבערמאָרגן־נישט־איבער־איבער־מאָרגן־נישט… — אויף אַ קול האָב איך אָבער געזאָגט: — מאָרגן גיי איך צו מײַן פּיאַנע־לערער. — און דאָס איז בפֿירוש געווען אמת.

— אויב אַזוי, קום איבערמאָרגן, עלף פֿינף און דרײַסיק.

כ׳האָב אויפֿגעהערט זיך צו פּאָרען מיט די בענדלעך אויף מײַן פּאַפּקע און אויפֿגעהויבן די אויגן צו מירעדאָרען.

— עלף פֿינף און דרײַסיק! — האָט זי פֿעסט באַשטעטיקט די צײַט. זי האָט געקאָנט פּועלן אירס. — קום, וועל איך דיך אַרויסלאָזן…

פֿאַר נאַכט, קומענדיק פֿון דער אַרבעט, איז די מאַמע גלײַך אַרײַן צו מיר אין צימער.

— נו, ווי איז געווען? ביסט צופֿרידן? דאָקטער ציפּקין האָט זי זייער געלויבט…

כ׳האָב אין דער צײַט געלייענט עפּעס אַ בוך, און ענטפֿערן אויף דער מאַמעס נײַגער־אַטאַק האָב איך פּשוט נישט געהאַט קיין חשק. אַן אַנדער זאַך, ווען ס׳וואָלט געווען בײַ טאָג, ווען כ׳האָב זיך ערשט אומגעקערט אַהיים פֿון מײַן שטרענגער לערערין פֿון סאָלפֿעדזשיאָ. אירע ווערטער, אַרויסגעבראַכט שטיל מיט איר לירישער סאָפּראַן־שטים, האָבן געדראַפּעט מיר דעם מוח מיט נעגל פֿון הונדערט קעץ. „קום, וועל איך דיך אַרויסלאָזן…” — ווי כ׳וואָלט געווען אַ הינטל, אַ פּודל, צי אַ פּינטשער… ס׳האָט אין מיר אַלץ געקאָכט און געזאָטן, און קודם־כּל, בין איך בייז געווען אויף מײַן מאַמען: וואָס האָט זי זיך אַזוי אָנגעכאַפּט אין דעם דאָקטער ציפּקינס פּלימעניצע?! אָבער ביז פֿאַר נאַכט איז מײַן כּעס אויסגערונען. נאָך מער: יעדעס מאָל האָב איך זיך אָנגעטראָפֿן מיט מײַן בליק אין מירעדאָרעס פּנים, פֿאַרשטייט זיך אין מײַן דמיון; ס׳איז געווען ווי אין אַן אַלטן שטום־פֿילם, וווּ אויפֿן עקראַן באַוועגן זיך גיך די פּאַרשוינען, מע פֿאָכעט מיט די הענט, מע מאַכט מיט די ליפּן — קיין וואָרט הערט מען נישט, אָבער אַלץ איז פֿאַרשטענדלעך. אויפֿן גאַנצן עקראַן פֿון מײַן ייִנגלשן דמיון האָט יעדעס מאָל אויפֿגעלויכטן אָט אַ ברעם אירע, אַ פֿאַרחידושטע, וואָס כ׳האָב נישט געטראָפֿן די „פֿאַרמינערטע קווינטע”; אָט דאָס בערגעלע אויף דער נאָז — עס האָט זיך ווי אַ ריר געטאָן פֿון אָרט נאָכן קנייטש, בעת מירעדאָרע האָט אַ צופֿרידענע באַשטעטיקט — „ריכטיק!”; אָט — די ליפּן אירע. זיי האָבן אויסגעקנאָטן ווערטער אויף זייער שטים־לשון, וואָס האָבן זיך אָפּגערופֿן אין מיר דווקא מיט אַ וואַרעמען קלאַנג: „ליאָווע… איז היימישער…”

דעריבער האָב איך דער מאַמען טעלעגראַפֿיש־קורץ געענטפֿערט:

— איבערמאָרגן. עלף פֿינף און דרײַסיק.

— וואָס מיינט עס? — האָט די מאַמע געפֿרעגט, שוין צוגעוווינט צו מײַן מאָדנע ריידן.

— מיר טרעפֿן זיך ווידער.

פּונקט צו דער צײַט בין איך צוגעקומען צו דער טיר פֿון דאָקטער ציפּקינס דירה און אָנגעקוועטשט אויפֿן קנעפּל פֿון דעם עלעקטרישן גלעקל. מירעדאָרע האָט מיך, ווי פֿריִער, אַרײַנגעפֿירט אין איר פֿעטערס קאַבינעט, וווּ ס׳איז געשטאַנען צוגערוקט צו איין וואַנט דער פֿאָרטעפּיאַן. איבער דעם אינסטרומענט זײַנען געהאָנגען צוויי פּאָרטרעטן פֿון יונגע פֿרויען — דעם דאָקטאָר ציפּקינס צוויי שוועסטער. ווי ס׳האָט מיר דערקלערט מירעדאָרע, זײַנען זיי ביידע אומגעקומען אין דער געטאָ, צוזאַמען מיט די עלטערן. בלויז דער דאָקטער און זײַן ברודער, דאָס הייסט, מירעדאָרעס טאַטע, האָבן זיך געראַטעוועט, ווײַל זיי האָט זיך אײַנגעגעבן צו אַנטלויפֿן צו די פּאַרטיזאַנער.

— איינע האָט געהייסן מירע, און די צווייטע — דאָרע, — האָט מיר דערקלערט מירעדאָרע, — דערפֿאַר הייס איך אַזוי.

זי האָט זיך אַוועקגעזעצט אויפֿן קײַלעכדיקן פּיאַנע־טאַבורעטל און אָנגעהויבן שפּילן דעם דיקטאַנט. דאָס איז געווען אַ באַקאַנטע מעלאָדיע, און כ׳האָב די נאָטן גיך פֿאַרשריבן. כ׳וואָלט געקאָנט אַוודאי זאָגן, אַז כ׳האָב דעם דיקטאַנט פֿאַרענדיקט, אָבער עפּעס האָט מיך פֿון דעם אָפּגעהאַלטן. דערצו נאָך איז די גומקע מײַנע, וואָס כ׳האָב זי געדרייט צווישן די פֿינגער, זיך אַרויסגעגליטשט און אַראָפּגעפֿאַלן אויפֿן דיל.

די קונץ מיט דער גומקע איז געווען צווישן די תּלמידים פֿון אונדזער קלאַס זייער פֿאַרשפּרייט, בפֿרט אויף די לימודים פֿון סאָלפֿעדזשיאָ. די גומקע פֿלעגט מען כּלומרשט צופֿעליק פֿאַרלירן אויפֿן דיל און נאָכן באַקומען אַ דערלויבעניש פֿון דער לערערין, זיך נאָך איר אָנבייגן. פֿון דאָרט, פֿון אונטערן טיש, האָט מען געקאָנט זען די דאַרע פֿיס פֿון דער געוועזענער אָפּערע־זינגערין. די לאַנגע, ברוינע זאָקן אירע, האָבן זיך געהאַלטן אויף די גומענע בענדלעך העכער די קני. זי אַליין איז אין דער צײַט געזעסן בײַ איר טיש, פֿירנדיק מיט די אויג איבערן קלאַס, אַז די יונגע טאַלאַנטן זאָלן „אַרבעטן געוויסנהאַפֿטיק”, ווי זי האָט ליב געהאַט איבערצוחזרן, — און נישט אַרײַנקוקן איינער צום אַנדערן אין דער העפֿט. צי האָט איר געקאָנט אײַנפֿאַלן, אַז בעת אַ דיקטאַנט קאָן מען אַרײַנגעקוקט נישט נאָר אינעם שכנס העפֿט. נאָכן לימוד האָט מען זיך שוין געשושקעט, ווער און וואָס ס‘האָט געזען אונטערן טיש אין די קורצע פּאָר רגעס. און ווידער האָט די ייִנגלשע פֿאַנטאַזיע זיך צעשפּילט אויף אַלע קלאַווישן.

צי האָט איצט די גומקע מײַנע זיך אַרויסגעגליטשט צופֿעליק, צי די נאַרישע „ייִנגלשע קונץ” האָט מיך אַ שטורך געטאָן אינעם עלנבויגן? כ׳בין אָבער געבליבן אַ רגע זיצן, אָנטרעפֿנדיק זיך מיטן בליק אין מירעדאָרעס פּנים, וואָס האָט זיך צו מיר אויסגעדרייט. דעם דאָקטערס טיש, וווּ כ׳בין געזעסן, איז געווען פֿון דעם מין אַלטע קאַנטאָר־טישן, וועלכע האָבן פֿאַרנומען אַ היפּש ביסל שטח און האָבן געדאַרפֿט צוגעבן דעם באַלעבאָס רעספּעקט. איך — פֿאַרקערט, האָב זיך געפֿילט בײַ דעם טיש נאָך קלענער און נעבעכדיקער. מײַן טאַטע האָט אַמאָל אַ זאָג געטאָן וועגן איינעם אַ פּאַרשוין, אַז ער זעט אויס, ווי אַ פֿלוי אויף אַ טאַץ. מסתּמא האָב איך בײַ דעם דאָקטערישן טיש אויך געהאַט אַזאַ אויסזען.

מיט איין באַוועגונג בין איך שוין געווען אונטער אים, און שטייענדיק אויף אַלע פֿיר, אָנגעטאַפּט דעם דיל מיט די דלאָניעס, ווי אַ בלינדער. נאָך דער ליכטיקער שײַן, וואָס איז געפֿאַלן פֿונעם הויכן פֿענצטער אויפֿן טישס אויבערפֿלאַך, איז מיר פֿאַר די אויגן געבליבן שטיין אַ שוואַרצע וואַנט. כ׳האָב דעמאָלט אַ טראַכט געטאָן, אַז איצט זע איך טאַקע אויס ווי אַ הויף־הונט אין אַ פֿינצטערער קאָנורע. עס פֿעלט מיר נאָר אויס אַ קייט. איך האָב זיך קוים אײַנגעהאַלטן, נישט צו קוקן אין יענער זײַט, וווּ עס איז געזעסן מײַן איצטיקע סאָלפֿעדזשיאָ־לערערין. אַ שטיפֿעריש זון־האָזל איז אָבער אַרײַנגעשפּרונגען נאָך מיר אונטערן טיש און זיך צעלייגט פּונקט לעבן מײַן גומקע. כ׳האָב די גומקע באַלד אַ כאַפּ געטאָן, ווי זי וואָלט געקאָנט אַנטלויפֿן; אָבער דאָס חוצפּהדיקע זון־האָזל האָט אויפֿגעציטערט און אין איין אויגנבליק אַרויפֿגעקלעטערט אויף מירעדאָרעס פֿיס. מײַנע אויגן האָבן זיך אַ צי געטאָן נאָכן שטראַלעכל און זיך אָנגעשטויסן אין צוויי נאַקעטע מיידלשע קני. אַ טונקל שאָטן־פּאַסעקל האָט אָפּגעטיילט איין קני פֿון דער צווייטער; זיי האָבן זיך באַלד צונויפֿגעדריקט, ווי זיך איבערגעשראָקן. אינעם זעלבן מאָמענט האָב איך דערפֿילט אַ קלאַפּ אין קאָפּ. מײַן ווײַליקע „קאָנורע‟ איז, אַפּנים, געווען צו ענג פֿאַר אַזאַ גרויסן כּלבֿ ווי איך.

— ווילסט צעברעכן מײַן פֿעטערס טיש? — האָב איך דערהערט איר קול.

פֿון אונטערן טיש בין איך אַרויסגעקראָכן, רײַבנדיק מיט איין האַנט דאָס צעקלאַפּטע אָרט. אין דער אַנדערער האַנט, אויף מײַן דלאָניע איז געלעגן די גומקע, ווי אַן עדות צו מײַנע הינטישע זוכענישן. מירעדאָרע, זעט אויס, האָט מײַן קונץ פֿאַרשטאַנען, יעדנפֿאַלס, די שמייכלענדיקע שפּרענקעלעך אין אירע אויגן האָבן עס אַרויסגעוויזן.

— ווייסטו וואָס, — האָט זי פּלוצעם פֿאָרגעלייגט, — לאָמיר מאַכן אַן אַנטראַקט… אַ מין מוזיקאַלישע אינטערמעצאָ.

זי האָט זיך אַ דריי געטאָן אויפֿן קײַלעכדיקן טאַבורעטל, ווי ס׳וואָלט זיך אויף דער בינע געענדערט די דעקאָראַציע, און אָנגעהויבן שפּילן. נאָך אַ קורצן אַרײַנפֿיר האָט זיך דערהערט איר ווייכע, עטוואָס ציטערדיקע שטימע.

איך האָב די זאַך גלײַך דערקענט. דאָס איז געווען „סאָלווייגס ליד” פֿון עדוואַרד גריג.

דער ווינטער וועט פֿאַרשווינדן, און דער פֿרילינג וועט אַוועק

און דער פֿרילינג וועט אַוועק;

פֿאַרוועלקן וועלן בלומען, מיטן קלאָרן שניי באַדעקט

מיטן קלאָרן שניי באַדעקט…

צו מיר וועסטו זיך אומקערן — עס זאָגט מיר צו מײַן האַרץ,

עס זאָגט מיר צו מײַן האַרץ,

געטרײַ וועל איך דיר בלײַבן — אַ בלימל פֿון דײַן קראַנץ,

אַ בלימל פֿון דײַן קראַנץ…

אַוודאי האָט עס מיך פֿאַרכאַפּט, ווי עס פֿלעגט מיט מיר טרעפֿן פֿריִער בשעתן הערן מוזיק, ווען כ׳האָב זיך געלאָזט אײַנצוּוויגן אין קלאַנגען, איבערגעפֿלאָכטן ווי ליאַנעס, וואָס הוידען זיך הין־און־הער, און איך אין איינעם מיט זיי — אויס צײַט, אויס רוים, אויס האַוועניש, וואָס זעטיקט אָן יעדער עלטער. אַזוי איז אויך געווען פֿריִער, ווען ס׳איז מיר אויסגעקומען צו זיצן אין זאַל אויף אַ קאָנצערט, אָדער זיך צוהערן צו אַ פּלאַטע; דאָ האָט מירעדאָרע געשפּילט און געזונגען נאָר פֿאַר מיר, און די צאַרטע, אומעטיקע מעלאָדיע, האָט פּאַמעלעך געפֿירט מײַן בליק איבער אירע אַנטדעקטע, קײַלעכדיקע אַקסלען, געלאָזט זיך פֿאַרפּלאָנטערן אינעם פּוכיק בינטל שוואַרצע האָר אויפֿן נאַקן. כ׳האָב זיך אַרײַנגעקוועטשט אין פֿאָטעל, גלײַך ווי יעדער ריר מײַנער וואָלט געקאָנט צעשטערן דאָס אויסגעזונגענע בילד.

דאָס ליד איז אויסגעגאַנגען, אָבער מײַן חלום, אויסגעוועבט פֿון שטילקייט און לופֿט, איבערגעפֿלאָכטן מיט זון־שטראַלן, האָט זיך נאָך געהאַלטן אַ פּאָר רגעס פֿאַר מײַנע אויגן, און זיך אויך צעשאָטן.

כ׳האָב, אַפּנים, געדאַרפֿט עפּעס זאָגן, ווי עס פֿירט זיך, ווען מע הערט אויס אַ זאַך; אָדער כאָטש אַרויסווײַזן אַ סימן, אַז כ׳בין נאָך דאָ — נישט אַנטלאָפֿן און נישט אײַנגעשלאָפֿן. געזאָגט האָט אָבער מירעדאָרע. כ׳האָב דערהערט אַ וואָרט, וואָס כ׳האָב אין מײַן לעבן קיין מאָל נישט געהערט און נישט געוווּסט וואָס עס מיינט.

— קאַמאַסוטראַ… דו ווייסט, וואָס דאָס איז?

כ׳האָב דערפֿילט, ווי מײַנע געהירן, ביז אַהער צעווייקט און צעקוואַטשעט פֿון דער שיינער מוזיק, זײַנען מיט אַ מאָל פֿאַרגליווערט געוואָרן, זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ שטיק אײַז, ווי מע וואָלט צו דעם אָרט אויפֿן קאָפּ, וווּ כ׳האָב פֿריִער געקראָגן אַ קלאַפּ, צוגעלייגט אַ קאַלטן קאָמפּרעס. כ׳האָב נישט געטאָרט פֿאַלן אין די אויגן פֿון דעם גרויס־שטאָטישן מיידל, און כ׳האָב געזאָגט, וואָס ס׳איז מיר אײַנגעפֿאַלן אינעם לעצטן מאָמענט:

— אַוודאי… קאַמאַסוטראַ איז אַ מין יאַפּאַנישער געראַנגל.

כ׳בין, דאַכט זיך, אַליין פֿאַרחידושט געוואָרן, ווי לײַכט און זיכער עס האָט זיך פֿון מיר אַרויסגעגליטשט די נאַרישקייט.

מירעדאָרע האָט אָבער ווי געוווּסט פֿון פֿריִער, אַז איך קאָן דאָס פּשוט נישט וויסן. די דערקלערונג פֿון דעם מאָדנעם וואָרט איז איר שוין געלעגן אויף דער צונג.

— „קאַמאַסוטראַ” איז אַ מין פּאָעטיש בוך וועגן קונסט פֿון ליבע. ס׳איז אָנגעשריבן געוואָרן אין אינדיע מיט הונדערטער יאָרן צוריק. „קאַמאַ” - אַזוי האָט געהייסן זייער גאָט פֿון ליבע…

מײַנע קענטענישן וועגן ליבע האָבן זיך דעמאָלט געשפּײַזט פֿון צופֿעליקע ייִנגלשע געשיכטעס, דערציילט בשתּיקה, בײַ עמעצן אין אַ הויף־ווינקל, אָדער אויף אַ באַנק, פֿאַררוקט אין די געדיכטע קוסטעס פֿונעם שטאָטישן גאָרטן. ס׳האָט געקאָנט זײַן אַ פּליאָטקע וועגן אַ באַקאַנט מיידל, אַ שכנס אַ טעכטערל, וואָס איז אַראָפּ פֿונעם גלײַכן וועג; גייט טאַנצן אינעם „אָפֿיצערן־הויז‟, שליאָנדרעט מיט סאָלדאַטן, מיט איין וואָרט — „אַ קורווע‟. ס׳האָט געקאָנט זײַן אַ מעשׂה וועגן „קנײַפּן‟ און „טאַפּן‟ אַ מיידעלע פֿונעם אַנדערן קלאַס, בשעתן זיצן אין קינאָ. אָדער גאָר אַ פֿאַרכאַפּנדיקע געשיכטע, דערציילט מיט אַלע פּיטשעווקעס, ווי איינער האָט אונטערגעקוקט, ווי זײַן עלטערע שוועסטער האָט זיך געוואַלגערט מיט איר חתן אויפֿן געלעגער פֿאַר דער חתונה — ביידע נאַקעטע. איין מאָל האָט עמעצער אַרויסגעשלעפּט פֿון דער קעשענע אַ טעשל צעקנייטשטע פֿאָטאָגראַפֿיעס, וואָס האָבן אויסגעזען ווי קאָרטן. אין דער אמתן, זײַנען דאָס געווען ביליקע פּאָרנאָגראַפֿישע בילדלעך, מיט קליינע צייכנס אין אַ ווינקעלע פֿון אַלע פֿיר מאַסטן.

די טאָגיקע קיצלדיקע פּלאַפּלערײַ און שטותערײַ האָט זיך אין אונדזער אויפֿגערייצטן גערעמל לאַנג נישט פֿאַרהאַלטן; זיך גיך געביטן אויף אַנדערע רייד און פֿאַנטאַזיעס, וואָס האָבן געוויס נישט אויסגעפֿעלט. זיי פֿלעגן זיך אָבער אומקערן אין די בײַנאַכטן. זיך אַרײַנגנבֿענען אין די שיינע חלומות און שוין דאָרט, אָן מורא און בושה, זיך צעפֿלאַקערן און אַרומכאַפּן מיט ברען און היץ אַלע חושים און אבֿרים.

מירעדאָרע האָט זיך אויפֿגעהויבן פֿון איר אָרט לעבן דער פּיאַנע און מיט עטלעכע ווייכע טריט זיך דערנענטערט צו דעם פֿאָטעל, וווּ כ׳בין נאָך אַלץ געזעסן, אַײַנגעזונקען אין די פֿאָרמען, וואָס ס׳האָט אויסגעקוועטשט דער דאָקטער ציפּקין מיט זײַן שווערן הינטן און פֿעטער פּלייצע. זי האָט זיך צוגעזעצט אויפֿן ווייכן פּאַרענטש און אַ ווײַלע געשוויגן, אַראָפּלאָזנדיק די אויגן אויף מײַנע הענט. כ׳האָב זיי געהאַלטן אויף מײַנע פֿיס, פֿאַרדעקנדיק מיט די דלאָניעס די אַנטבלויזטע קני. כּמעט דעם גאַנצן זומער האָב איך געטראָגן קורצע הויזן. מײַן מאַמע פֿלעגט זי מיר אַליין אויפֿנייען, ריכטיקער, איבערנייען פֿון מײַנע קורץ געוואָרענע לאַנגע הויזן. כ׳האָב זיך געפֿילט אין זיי פֿראַנק־און־פֿרײַ, הגם עס זײַנען געווען צווישן מײַנע חבֿרים אַזעלכע, וואָס האָבן פֿון מיר כיכיקעט: קליין ייִנגעלע אין קורצע הייזלעך!

איצט, ווען מירעדאָרע איז געזעסן אַזוי נאָענט צו מיר, האָב איך פּלוצעם דערפֿילט, ווי קורץ טאַקע עס זײַנען מײַנע הויזן, און זיך פֿאַרשעמט פֿאַר מײַנע נאַקעטע פּולקעס.

— דו האָסט שיינע הענט, — האָב איך דערהערט אירע שטילע ווערטער. — לאַנגע, דינע פֿינגער… ווי בײַ מײַן לערער פֿון וואָקאַל.

מירעדאָרע האָט גענומען מײַן האַנט און זי איבערגעלייגט אויף אירע אייגענע קני. אפֿשר אַזוי וואָלט זי איבערגעטראָגן אַ קעצל פֿון אַ קויש מיט שמאַטעס צו זיך אויפֿן שויס. און פּונקט ווי אַן אומבאַהאָלפֿן חיהלע, האָב איך געפֿאָלגט איר ווילן. מײַנע קורצע הויזן האָבן זיך מיר אײַנגעשניטן אין לײַב, געוואָרן מיט אַ מאָל ענגער און שמעלער. מירעדאָרע האָט זיך אָנגעבויגן צו מיר און זיך צוגערירט צו מײַן שטערן מיט די ליפּן…

איין מאָל האָב איך געוואָלט אויספּרוּוון, צי די פֿלאַכיקע באַטערייקע צו מײַן עלעקטריש קעשענע־לעמפּל, טויג נאָך אויף עפּעס. האָב איך צוגעלייגט, ווי מײַן חבֿר האָט מיר געעצהט, די שפּיץ־צונג צו די צוויי שמאָלע פּאַסיקלעך בלעך, וואָס האָבן אַרויסגעשטעקט פֿון ביידע זײַטן באַטאַרייקע — אַ קורצס און אַ לענגלעכס. ווי נאָר כ׳האָב עס געטאָן, האָב איך דערפֿילט, ווי איבער מײַן גאַנץ לײַב — פֿונעם שפּיץ קאָפּ ביז די נעגל אויף די פֿיס — האָט מיך דורכגעשניטן אַ בליץ. ביז כ׳האָב אָפּגעריסן די צונג פֿון די צוויי בלעכלעך, האָט זיך מיר געדאַכט, אַז מײַנע אויגן ברענען אַליין ווי צוויי עלעקטרישע לעמפּלעך. אַזאַ בליץ האָב איך איצט דערפֿילט, נאָכן צורירן זיך מיטן שטערן צו מירעדאָרעס ליפּן. אָבער מײַנע אויגן האָבן זיך פֿאַרקערט — פֿאַרמאַכט, ווי ס׳וואָלט געשען אַ קורצשלוס. ווײַטער האָב איך שוין גאָרנישט געזען. אירע הענט האָבן מיך באַפֿרײַט פֿון דער דריקנדיקער ענגשאַפֿט אין מײַנע הייזלעך. די היץ פֿון איר מויל האָט זיך צעשפּרייט איבער מײַנע קני, און ווען כ‘האָב געפּרוּווט זיי פֿאַרשטעלן מיט די הענט, האָבן מײַנע פֿינגער אָנגעטאַפּט דאָס פּוכיק בינטל האָר אויף איר נאַקן…

יענע נאַכט איז מיר געקומען צו חלום נישט אַבי ווער, נאָר דער אינדישער גאָט פֿון ליבע — קאַמאַ. ווי צוויי טראָפּנס וואַסער איז ער געווען ענלעך צום באַקאַנטן קינאָ־אַרטיסט ראַדשז קאַפּור, וואָס האָט געשפּילט אין אַלע אינדישע פֿילמען, געוויזן בײַ אונדז אין שטאָט. מײַן מאַמע פֿלעגט קומען פֿון זיי מיט רויטע פֿאַרוויינטע אויגן, אָבער אַ צופֿרידענע, ווײַל דער סוף איז יעדעס מאָל געווען אַ גליקלעכער. און ווי עס פּאַסט פֿאַר אַלע אינדישע פֿילמען, וואָס אייניקע איז מיר אויך אויסגעקומען צו זען, האָט קאַמאַ־קאַפּור געטאַנצט און געזונגען. אין מײַן חלום האָט ער געטאַנצט אונטער מאָצאַרטס „טערקישן מאַרש‟ און געזונגען „סאָלווייגס ליד‟ מיט אַ דינער ווײַבערישער שטימע.

אין דער פֿרי האָב איך זיך אויפֿגעכאַפּט שפּעט. ס‘איז שוין געווען נאָך 10. אויף גיך זיך אָפּגעוואַשן, האָב איך געכאַפּט עפּעס אין מויל פֿון דעם, וואָס די מאַמע האָט מיר געהאַט צוגעגרייט פֿאַרן אַוועקגיין צו דער אַרבעט, און זיך געלאָזט לויפֿן צו מײַן לערערין. אויפֿן וועג האָב איך זיך געכאַפּט, אַז אין דער אײַלעניש האָב איך פֿאַרגעסן אין דער היים מײַן פּאַפּקע מיט די אַלע בעבעכעס, נייטיק צו מײַן סאָלפֿעדזשיאָ־לימוד. כ‘בין געבליבן שטיין, ווי אַ צעשפּאַלטענער אויף צוויי צווייפֿלענדיקע טיילן: „אָן דער פּאַפּקע, וואָס וועסטו דאָרט טאָן?‟ — האָט מיך געצויגן צוריק איין טייל. „שוין זשע האָסטו דאָרט נישט וואָס צו טאָן אָן דער שלימזלדיקער פּאַפּקע?‟ — האָט מיך גערייצט דער צווייטער טייל. אַרויפֿגעצויגן די אַראָפּגעפֿאָרענע אויף די לענדן הויזן מײַנע, בין איך געלאָפֿן ווײַטער. כ‘האָב געפֿונען אַ פּשרה: „מירעדאָרע וועט שוין אַליין באַשליסן, וואָס צו טאָן‟.

מירעדאָרע האָט טאַקע באַלד געפֿינען אַ לייזונג. זי האָט פֿאָרגעלייגט מיר זאָלן זיך אָפּגעבן מער מיט „אינטערוואַלן‟; אינטערוואַלן, האָט זי געזאָגט, איז בײַ מיר אַ שוואַך אָרט אין די צוגרייטונגען. נאָך די צוויי פֿריִערדיקע לימודים האָב איך זיך געפֿילט הײַנט היימישער בײַ דאָקטער ציפּקין אין זײַן קאַבינעט. ווי אַ באַווײַז דערפֿון, האָב איך זיך אַוועקגעזעצט גלײַך אויפֿן דיל, פֿאַרשפּרייט מיט אַ ווייכן פּערסישן קילעם, אַרונטערנעמענדיק די פֿיס אונטער זיך. מירעדאָרע האָט נאָר אַ הייב געטאָן די אַקסלען און זיך געזעצט צום אינסטרומענט. זי האָט מיר אונטערגעזאָגט אַ שיטה, ווי אַזוי גיכער און פּינקטלעכער צו טרעפֿן די אינטערוואַלן; זיי אין מוח צעטיילן און פֿאַרגלײַכן מיט אַ מין מוסטער — אַן אָנהייב פֿון אַ באַקאַנטער מעלאָדיע.

— נעם, למשל, די פֿולקומע קוואַרטע, הייבט זיך מיט איר אָן סאָלווייגס ליד, געדענקסט? — און זי האָט אויסגעזונגען די ערשטע צוויי קלאַנגען. — אָדער, לאָמיר נעמען, די גרויסע טערציע. הער זיך צו, וואָס דערמאָנט זי דיר: „טאַ־טאַ־טאַ־טאַאַאַ…‟, נו, אַוודאי, דער אָנהייב פֿון בעטהאָווענס דריטער סימפֿאָניע!

כ‘האָב זיך דערפֿרייט: ס‘איז דאָך אַזוי פּשוט, ווי אַזוי איז עס מיר אַליין נישט געקומען אין קאָפּ אַרײַן.

— און איצט געפֿין אַליין אַזאַ מין מוסטער צו דער קליינער סעקסטע. — האָט פֿאָרגעלייגט מירעדאָרע, — דו האָסט זי נאָך קיין מאָל ריכטער נישט אָנגערופֿן.

כ‘האָב גיך אָנגעהויבן איבערצוקלײַבן אין מוח מײַן גאַנצן מוזיקאַלישן רעפּערטואַר, אָבער אַלץ האָט זיך געדרייט אַרום דרײַ, פֿיר לידעלעך און פּלוצעם האָב איך אויסגעשאָסן:

— בײַ מיר ביסטו שיין!..

מירעדאָרע האָט עפּעס מאָדנע אַ קוק געטאָן אויף מיר, אָבער מיך האָט עס שוין נישט געאַרט. כ‘בין אונטערגעשפּרונגען פֿון מײַן סידעלע און אויסגעזונגען:

— בײַ מיר ביסטו שיין, בײַ מיר האָסטו חן…

מירעדאָרע האָט זיך צעלאַכט:

— איצט בין איך שוין זיכער, אַז די קליינע סעקסטע וועסטו נישט איבערפּלאָנטערן מיט דער גרויסער.

ווײַטער איז דער לימוד פֿון סאָלפֿעדזשיאָ געגאַנגען ווי געשמירט. כ‘האָב געכאַפּט די נײַע שיטה פֿון טרעפֿן די אינטערוואַלן און קיין איין מאָל זיך נישט פֿאַרפּלאָנטערט. צי האָב איך געטראַכט דעמאָלט נאָר וועגן די אינטערוואַלן? אומדערוואַרט, פֿאַרזוכט נעכטן דעם „טעם פֿון קאַמאַ‟, האָט אַ נײַגעריק ווערעמל גענאָגט מיך „אונטערן לעפֿעלע‟, ווי עס פֿלעגט טרעפֿן, בעת ס‘האָט זיך מיר פֿאַרגלוסט עפּעס אַ זיסער ביסן. מײַן מאַמע האָט עס שוין דערקענט פֿון מײַן בעטלערישן אויסזען און נישטערנדיקע אויגן. זי האָט שטענדיק געהאַט איר אייגן „נאָרקעלע‟, ווי זי פֿלעגט עס רופֿן, וווּ זי פֿלעגט צובאַהאַלטן עטלעכע קאָנפֿעטן, ביסקוויטלעך, אַ זשמעניע פֿיסטאַשקעס אָדער ראָזשינקעס — נישט פֿאַר זיך אַוודאי, כאָטש מײַן טאַטע האָט זי אויך געקרוינט מיטן צונאָמעניש „נאַשערקע‟.

זעט אויס, אַז מײַן פּנים, בשעתן טרעפֿן די אינטערוואַלן, האָט אויך געטראָגן סימנים פֿון זוכן אַ „נאַשעלע‟, ענלעך צום נעכטיקן טעם. אין אַ מאָמענט האָט מײַן לערערין זיך אָנגערופֿן: „נו, גענוג הײַנט מיט סאָלפֿעדזשיאָ…‟ זי איז צוגעגאַנגען צו אַ פאָליצע מיט ביכער, אָפּגערוקט דאָס גלאָז און אַרויסגעשלעפּט אַ דיקן בוך. כ‘האָב זיך פֿאַרחידושט: צי דען וויל זי איצט נעמען זיך לייענען מיט מיר? דערצו נאָך פּאָעזיע, מסתּמא? נאָר דאָס פֿעלט מיר אויס!

זי האָט זיך אַוועקגעזעצט לעבן מיר אויפֿן דיל און אַוועקגעלייגט דאָס בוך צו זיך אויף די קני. זי האָט עס אַזוי געהאַלטן אַ פּאָר רגעס, ווי אומיסטן, כ‘זאָל זיך קאָנען אײַנקוקן און פֿאַרגעדענקען דעם שיינעם רויטן טאָוול, אויף וועלכן עס זײַנען אײַנגעפּרעסט געוואָרן מיט גאָלד די געקינצלט־איבערגעפֿלאָכטענע אותיות. זי האָט עס אַזוי געטאָן שפּעטער אויך, בײַ אונדזערע ווײַטערדיקע באַגעגענישן, ווי ס‘וואָלט געווען אַ טייל פֿון עפּעס אַ ריטואַל, וואָס זײַן המשך קומט ווײַטער. איך האָב זיך אײַנגעקלאַמערט מיטן בליק אינעם לאַנגן, געדריידלטן אויפֿשריפֿט און מיט די ליפּן, נאָכמאַכנדיק דער צורה פֿון יעדן אות, שטיל אויסגעצויגן: „ק־אַ־מ־אַ־ס־ו־ט־ר־אַ‟.

מירעדאָרע האָט אויסגעהאַלטן די פּויזע. איבערגעבלעטערט עטלעכע זײַטן, האָט זי שטיל, אָבער דײַטלעך איבערגעלייענט: „יעדער מענטש, וואָס לעבט אַרום הונדערט יאָר, מוז אין פֿאַרשידענע צײַטן פּראַקטיקירן ׳דכאַרמאַ׳, ׳אַרטכאַ׳ און ׳קאַמאַ׳. ער מוז עס טאָן אַזוי, זיי זאָלן האַרמאָנירן צווישן זיך און נישט מיסברויכן מיט זיי. ׳אַרטכאַ׳, דאָס באַנעמען די וועלט, דאַרף ער באַהערשן אין זײַנע קינדער־יאָרן; אין דער יוגנט און אין זײַנע אויפֿבלי־יאָרן דאַרף ער נאָכפֿאָלגן דער לערע פֿון ׳דכאַרמאַ׳ און ׳קאַמאַ׳…‟

ווייניק וואָס פֿאַרשטאַנען פֿונעם דערהערטן, האָב איך אײַליק געפֿרעגט: „פֿאַר וואָס נאָר ׳הונדערט יאָר׳, מײַן מאַמע זאָגט שטענדיק ׳ביז הונדערט און צוואַנציק יאָר׳?‟ מירעדאָרע האָט, אַפּנים, ערנסט אויפֿגענומען מײַן פֿראַגע. זי האָט זיך אַ רײַב געטאָן מיט צוויי פֿינגער דאָס חן־„בערגעלע‟ אויף דער נאָז און געפּרוּווט עס פֿאַרענטפֿערן: „מעגלעך, אַז די אינדוסן האָבן אַמאָל געלעבט ווייניקער, ווי די ייִדן…‟ — און זיך באַלד אומגעקערט צו איר לייענען: „׳קאַמאַ׳ — דאָס איז די קונסט פֿון באַקומען הנאָה, מיט דער הילף פֿון אַלע פֿינף חושים, אָנגעפֿירט פֿון שׂכל און נשמה…‟

צוגעטוליעט איינער צום אַנדערן, האָבן אונדז דעמאָלט נישט אויסגעפֿעלט די אַלע חושים, וואָס „קאַמאַסורטראַ” האָט געפּרעדיקט, אָבער געפֿירט האָט אונדז נאָך זיך דער נײַגער. ער איז געווען אונדזער אויסגעהונגערטער וועגווײַזער, וואָס האָט אויפֿגעמישט די זײַטן אינעם אַלטן בוך, אַנטפּלעקנדיק די קאָלירפֿולע בילדער פֿון מאַן און פֿרוי, ענלעך צו די טאַנצנדיקע פּאָרלעך פֿון די אינדישע פֿילמען. זיי זײַנען געווען אײַנגעהילט אין דורכזיכטיק־לופֿטיקע בגדים און אַרומגעלייגט מיט אַ טוץ שיין־אויסגענייטע קישעלעך… זיי האָבן פֿאַרכאַפּט אונדזער בליק, אָנשטעקנדיק אונדזער דמיון און לײַב מיט אַן אומבאַקאַנטן תּענוג־חשק. נאָך שעמעוודיק, אַראָפּגעוואָרפֿן פֿון זיך די קאַרגע זומער־קליידער, האָבן מיר לעפּיש נאָכגעפֿאָלגט די קלוגע עצות פֿון דעם גרויסן קאַמאַ…

כ׳האָב אָנגעהויבן לויפֿן אויף מײַנע לימודים פֿון סאָלפֿעדזשיאָ, ווי אונדזער קאָטער אויפֿן בוידעם כאַפּן מײַז; און ווי דער קאָטער, זיך אומקערן אַהיים אַ מידער, אַן אויסגעשעפּטער און אַ גליקלעכער. אויף גיך אָפּגעגעסן, בין איך שוין גערן געווען זיך צו זען אויף מײַן דיוואַנדל. די מאַמע האָט זיך געחידושט: „קיין מאָל בײַ טאָג נישט געשלאָפֿן… עס קומען אים אָן, נעבעך, נישט לײַכט, די צוגרייטונגען.”

אַזוי זײַנען אַוועק כּמעט צוויי וואָכן. מסתּמא, בין איך געווען נישט קיין שלעכטער תּלמיד — סײַ וואָס שייך סאָלפֿעדזשיאָ און סײַ דער לערע פֿון קאַמאַ. די אינטערוואַלן האָב איך שוין געקנאַקט ווי ניסלעך, און די דיקטאַנטן האָבן זיך ממש אַליין אויסגעשטעלט אויף די פֿינף ליניעס פֿון מײַן נאָטן־העפֿט. נאָך צוויי מאָל שפּילן, האָב איך די פֿאַרשריבענע מעלאָדיע דערלאַנגט מײַן לערערין, זי זאָל עס אָפּשאַצן. און ווי ביז אַהער, האָבן מיר נאָך דער מוזיקאַלישער אינטראָדוקציע, זיך אַראָפּגעלאָזט אויפֿן ווייכן קילעם.

איך האָב נאָך דעמאָלט קיין אַנונג נישט געהאַט וועגן יאָגאַ, מעדיטאַציע, אָבער דאָס אַלטע בוך „קאַמאַסוטראַ” — אַ מציאה פֿאַר יעדן בוקיניסט — האָט, אַפּנים, געטראָגן אין זיך אַ פֿאַרבאָרגענעם כּוח, וואָס פֿלעגט אונדז אַרומכאַפּן און אַוועקטראָגן באַלד נאָך דעם ווי מירעדאָרע האָט עס געעפֿנט. אָט האָט אונדז דער כּוח אַרונטערגעוואָרפֿן העט־אַרויף, צו די הויכע הימלען, און אָט האָט ער אונדז געלאָזט פֿאַלן, ווי צוויי צונויפֿגעבונדענע פֿולע כּלים. אַזוי איז נישט איין מאָל מיט מיר געשען אין חלום, און ווען ס׳האָט זיך שוין געדאַכט, אַז נאָך אַ רגע וועל איך דערפֿילן די גראָבע קאָרע פֿון ערד, פֿלעג איך זיך אויפֿכאַפּן אין אַ קאַלטן שווייס.

דאָ, האָט זיך נישט געגלוסט אויפֿצוכאַפּן און זיך אָפּטיילן איינער פֿונעם אַנדערן; און אויב שוין יאָ, איז בלויז, כּדי איבערצופֿירן דעם אָטעם און זיך ווידער לאָזן פֿאַרשלעפּט צו ווערן פֿון דעם מאַגישן קאַמאַ־כּוח, שוין אויף אַן אַנדער אופֿן און אין אַן אַנדער פּאָזע.

מיר האָבן זיך קיין איין מאָל נישט געקושט אין מויל, ווי פֿאַרליבטע. זיך צוגערירט מיט די ליפּן צו אַ באַק, דער נאָז, דעם שטערן, ווי עס טרעפֿט זיך בײַם שפּילן אויף דער פּיאַנע, ווען מע פֿאַרטשעפּעט צופֿעליק אַ פֿרעמדן קלאַוויש, נישט אָנגעוויזן אינעם קלאַוויר. מיר האָבן ביידע פֿונאַנדערגעלערנט אַ נײַ, אומבאַקאַנט ווערק, געשאַפֿן מיט הונדערטער יאָרן צוריק מיר זאָלן עס איצט פֿאַר זיך אַנטפּלעקן. מיר האָבן געשפּילט דאָס אויפֿגעלעבטע ליד, באַגײַסטערט פֿון די קלאַנגען, ביז אַ התפּעלותדיקער פֿאַרכלינעטקייט…

אָבער דער סוף פֿון מײַנע לימודים איז מיר נאָכגעגאַנגען פֿון דער ערשטער באַגעגעניש מיט מירעדאָרען. איך האָב נישט געוווּסט אויף ווי לאַנג זי איז געקומען צו גאַסט צו איר פֿעטער, און פֿרעגן עס בײַ איר — אויך נישט געוואַגט. עס האָט דערמאָנט אַ שפּיל, וווּ מע ווייסט, אַז סײַ־ווי וועט אין אַ טאָג צו איר קומען אַ סוף, אָבער מע וויל וועגן דעם נישט טראַכטן. דער טאָג האָט מיך אָנגעיאָגט.

די טיר האָט, ווי תּמיד, געעפֿנט מירעדאָרע. כ׳האָב נישט באַוויזן צו עפֿענען דאָס מויל, ווי זי האָט מיר געוויזן מיטן פֿינגער, צושטעלנדיק אים צו אירע ליפּן, כ׳זאָל זיך אויפֿפֿירן שטיל. שוין אין דאָקטער ציפּקינס קאַבינעט האָט זי מיר דערקלערט, אַז נעכטן שפּעט בײַ נאַכט האָט דער פֿעטער געבראַכט ניונטשיקן פֿונעם אינטערנאַט, און אַז ער שלאָפֿט איצט בײַ זיך אין צימער.

— ליידער, וועלן מיר הײַנט נישט האָבן קיין מעגלעכקייט דורכצופֿירן דעם לימוד פֿון סאָלפֿעדזשיאָ. — האָט זיך פֿאַרענטפֿערט מירעדאָרע, און צוגעגעבן, נאָך שטילער: — מאָרגן קומט אויך פֿונעם סאַנאַטאָריום ניונטשיקס מאַמע.

איך האָב דערפֿילט אין מײַן האַלדז אַ קנויל, וואָס האָט געזוכט אַן אויסוועג זיך אויסצוגיסן אין טרערן. כ׳האָב זיך אָבער באַמיט אים אַראָפּצושלינגען. מירעדאָרע איז שוין געשטאַנען אַנטקעגן מיר, אַזוי נאָענט, אַז מיר ביידע האָבן געמוזט אַראָפּלאָזן די וויִעס. צום ערשטן מאָל האָבן אונדזערע ליפּן זיך באַגעגנט און זיך צונויפֿגעשלאָסן.

מיר האָבן זיך שוין נישט גענייטיקט אינעם אַלטן בוך און אין די קלוגע עצות פֿון „קאַמאַסוטראַ”. דער קילעם האָט אונדז אונטערגעכאַפּט און ווי אין יענעם מיזרחדיקן מעשׂהלע, אַוועקגעטראָגן אונדזערע יונגע איבערגעפֿלאָכטענע גופֿים אין זײַנע הימלישע רחבֿותן. דער פֿלי איז געווען אַזוי האַסטיק, אַז יעדער אבֿר אין מיר האָט געברענט מיט היץ; אַז דער שווייס, איבערגעמישט מיט טרערן, האָבן דעם גלי נישט געקאָנט אויסלעשן. כ׳האָב דערהערט קלאַנגען פֿון שאָפּענס „נאָקטורן”, טאַקע פֿון דעם זעלבן, וואָס איך האָב געשפּילט. די מוזיק איז אַרײַנגעדרונגען אין מיר אַזוי טיף און ממשותדיק, אַז כ׳האָב, דערפֿילט מיט מײַנע שפּיץ־פֿינגער די קילבלעכקייט און ווייכקייט פֿון די קלאַווישן… און מיט אַ מאָל האָבן די מוזיק צעשטערט פֿרעמדע, פֿאַלשע קלאַנגען, ווי ס׳וואָלט געפּלאַצט אַ סטרונע. כ׳האָב אויפֿגעציטערט, אָבער מירעדאָרעס הייסער אָטעם בײַ מײַן אויער האָט זיך נישט אָפּגעשטעלט. כ׳האָב דערהערט דעם באַקאַנטן שעפּטש — „ששש…” אַזוי באַרויִקט יעדע מאַמע איר פּלוצעם־אויפֿגערודערט עופֿהלע. און דאָך, האָב איך שוין באַוויזן אויסצוקערעווען דעם קאָפּ און זיך אָנטרעפֿן אינעם פֿאַרשלאָפֿענעם פּנים פֿון ניונטשיק. ער איז געשטאַנען לעבן אונדז אויף די קני, די גאַטקעס אַראָפּגעלאָזט, און מאַסטורבירט. איבער זײַנע פֿליישיקע, שוואַרץ־האָריקע פּולקעס, האָט ווי אַ ווײַסע, פֿאַרבלאָנדזשעטע שלאַנג, זיך באַוועגט מירעדאָרעס האַנט. און בײַ מײַן אויער האָט זיך געהערט ווײַטער: „ששש… ששש…”.

מירעדאָרע איז אַוועקגעפֿאָרן אַהיים אויפֿן אַנדערן טאָג. וועגן דעם האָב איך זיך דערוווּסט פֿון מײַן מאַמען, וואָס האָט, נעבעך, זייער באַדויערט: „נישט באַוויזן צו באַדאַנקען דאָס מיידל… אומזיסט געקויפֿט אַ גרויסע פּושקע מיט שאָקאָלאַד־קאָנפֿעטן”. און אפֿשר איז עס אַפֿילו גוט, האָב איך געטראַכט, מירעדאָרע וואָלט זיך צו די קאָנפֿעטן סײַ ווי סײַ נישט צוגערירט. זי האָט מיר אַמאָל געזאָגט, אַז שאָקאָלאַד — איז סם פֿאַר אַ זינגערין. אַזוי אַז די פּושקע מיט קאָנפֿעטן, ווי גוט די מאַמע זאָל זי נישט געווען אויסבאַהאַלטן אין אירע „נאָרקעלעך”, איז גיך אויסגעליידיקט געוואָרן.

מירעדאָרען האָב איך מער נישט געזען. איך בין אַוועקגעפֿאָרן זיך לערנען מוזיק קיין קעשענעוו, און צומאָל, בעת מײַנע קורצע באַזוכן די עלטערן, פֿלעג איך זען פֿון דער ווײַטנס ניונטשיקן, באַגלייט, ווי שטענדיק, מיט זײַן באַזאָרגטן טאַטן, דעם באַקאַנטן אין שטאָט דאָקטער ציפּקין.