אַ מעשׂה פֿון אַ ייִדישן סאָלדאַט

The Tale of a Jewish Soldier

פֿון באָריס סאַנדלער

ס’איז אַ מאָל געווען אַ גענעראַל, האָט בײַ אים געדינט אַ ייִדישער סאָלדאַט — „איינס־צוויי”. ער איז געווען בײַם גענעראַל אַ דענשטשיק1, און דער גענעראַל האָט זייער געהאַלטן פֿון אים. אַז אַ ייִדישער סאָלדאַט נעמט אויס בײַ אַ גענעראַל, פֿאַרדריסט עס די גוייִשע סאָלדאַטן. פֿלעגן זיי, אויף צולהכעיס, ניט אויספֿירן די באַפֿעלן פֿון זייערע אָפֿיצערן. נעמען די אָפֿיצערן און שיקן צום גענעראַל אַ ראַפּאָרט, אַז צוליב דעם וואָס ער האַלט בײַ זיך אַ ייִדישן דענשטשיק, בונטעווען זיך די סאָלדאַטן.

איבערגעלייענט דעם ראַפּאָרט, האָט דער גענעראַל באַפֿוילן די אָפֿיצערן זיי זאָלן צו אים אַרײַנשיקן צען גוייִשע סאָלדאַטן. אַזוי, האָט ער דערקלערט, וויל ער אַליין אויספּרוּוון, ווער איז אים גיכער געטרײַ. זײַנען זיי אַלע אַרײַנגעגאַנגען צום גענעראַל און זיך פֿאַר אים אויסגעשטעלט.

און דער גענעראַל האָט זיך צו זיי אָנגערופֿן:

„נאַט אײַך צען טויזנט רובל, פֿאָרט אויפֿן יריד קיין זשמערינקע און קויפֿט מיר אײַן אַלץ, וואָס מע דאַרף האָבן אויף אַ באַל!”

האָבן די צען סאָלדאַטן גענומען די צען טויזנט רובל און זיך געלאָזט קיין זשמערינקע, וווּ ס’זײַנען דעמאָלט געווען די גרעסטע ירידים. זיך אָפּגעזאַמט צוויי וואָכן מיט אַ מעת־לעת, זײַנען זיי געקומען צוריק. פֿרעגט זיי דער גענעראַל:

„נו, סאָלדאַטן בראַווע יאַטן, וואָס האָט איר געבראַכט?”

זײַנען די צען גוייִשע סאָלדאַטן געפֿאַלן אויף די קני, זיך אָנגעהויבן צלמען און בעטן, דער גענעראַל זאָל זיי גאָרניט טאָן. לאָזט זיך אויס, אַז דאָס גאַנצע געלט האָבן זיי פֿאַרשפּילט אין קאָרטן, פֿאַרשיכּורט, פֿאַרגוליאַיעט2 מיט שיקסעס.

„גוט, איר זײַט פֿרײַ. איצט וועל איך שיקן קיין זשמערינקע אויפֿן יריד דעם ייִדישן סאָלדאַט, מײַן דענשטשיק. כ’וועל זען, וואָס ער וועט ברענגען פֿאַר מיר.”

און ער האָט געהייסן אַרײַנרופֿן דעם ייִדישן סאָלדאַט — „איינס־צוויי”.

„אָט האָסטו צען טויזנט רובל, — האָט ער אים געזאָגט, — פֿאָר אויפֿן יריד קיין זשמערינקע און קויף מיר אײַן אַלץ, וואָס מע דאַרף האָבן אויף אַ באַל!”

האָט דער סאָלדאַט גענומען דאָס געלט, זיך געזעגנט מיטן גענעראַל, מיט זײַן ווײַב און איז איינער אַליין אַוועקגעפֿאָרן קיין זשמערינקע. געקומען זונטיק אויפֿן יריד, האָט ער דאָרט געקויפֿט אָקסן און געהייסן, אַז די אָקסן זאָל מען אין אַזאַ און אַזאַ טאָג אָפּשיקן צום גענעראַל. אין אַן אַנדער טאָג, מיטוואָך, האָט ער געקויפֿט אין מאַרק זאַלץ, צוקער, מעל, אַנדערע זאַכן און געהייסן דאָס אָפּשיקן צום גענעראַל. דערנאָך איז ער אַרײַנגעפֿאָרן אין אַ דאָרף און אָנגעהויבן אײַנקויפֿן בײַ די פּויערים קאַרטאָפֿליעס, ציבעלעס, מערן, פּאַפּשויעס און נאָך אַנדערע זאַכן. ערשט נאָך דעם האָט ער זיך געלאָזט צוריקוועג.

פֿאָרנדיק צוריק מיט אַלע זײַנע אײַנקויפֿענישן, האָט ער זיך געכאַפּט — פֿאַרגעסן צו קויפֿן פֿיש. קיין איין באַל קאָן זיך דאָך ניט באַגיין אָן געפֿילטע פֿיש! האָט ער שוין פֿאַרקערעוועט די האָלאָבליעס צום דאָרף מאַלאַיעשט, וואָס האָט געשמט מיט זײַנע סאַזשלקעס אויף גאַנץ בעסאַראַביע. אינעם דאָרף איז ער צוגעפֿאָרן צום בעסטן פּאַסקאַר3 און זאָגט אים:

“איך דאַרף האָבן צום גענעראַלס טיש צוויי פּוד4 פֿיש.”

שיקט דער פּאַסקאַר צוויי פּויערים צו דער גרעסטער סאַזשלקע און זיי לאָזן אַהין אַרײַן אַ נעץ. מע הייבט אָן שלעפּן — שווער ווי אַ באַרג. טראַכטן זיי: „עס דאַרף דאָ זײַן אַ סך פֿיש.” און אַזוי ווי זיי האָבן אַרויסגעשלעפּט די נעץ, האָבן זיי באַלד דערזען אַ ריזיקן פֿיש. ממש אַ לוויתן!

האָט זיך צו זיי אָנגערופֿן דער ייִדישער סאָלדאַט:

“צעשנײַדט דעם פֿיש אויף שטיקער און פּאַקעוועט אים אײַן אין אַ קאַסטן מיט אײַז פֿון דער לעדאָווניע5!”

דער פֿיש, נעבעך, האָט דערהערט אַזאַ פּסק, האָט ער אָנגעהויבן רעדן:

“צעשנײַדט מיך ניט, ווײַל אויב איר צעשנײַדט מיך, וועט אין אײַערע סאַזשלקעס קיין פּיצל פֿישל ניט בלײַבן!”

“וואָס זשע ווילסטו, לוויותן איינער?” — האָט געפֿרעגט דער ייִדישער סאָלדאַט.

“לאָזט מיך אַרײַן צוריק אין וואַסער, וועט איר האָבן אַזעלכע פֿיש, וואָס דער קייסער אַליין האָט נאָך אין זײַן לעבן ניט געזען!”

רופֿט זיך אָן דער ייִדישער סאָלדאַט:

“איינס־צוויי… אַז איך לאָז דיך אַרײַן צוריק אין וואַסער, וועל איך שוין זען נאָר דײַן עק!”

ענטפֿערט אים דער פֿיש:

“און אויב איך וועל דיר זאָגן, אַז דו ביסט אַ ייִד און דינסט בײַם גענעראַל ווי אַ דענשטשיק, און אַז דו האָסט אַ ווײַב, וואָס קאָן קיין קינדער ניט האָבן, און אַז אויך דער גענעראַל האָט אַ ווײַב און זי קאָן אויך קיין קינדער ניט האָבן, וועסטו מיר גלייבן?”

דערהערט אַזעלכע רייד, איז דער ייִדישער סאָלדאַט שטום געוואָרן, טאַקע ווי אַ פֿיש. דער פֿיש רעדט דערווײַל אָבער ווײַטער:

“נעם דיר אַראָפּ פֿון מיר צוויי גאָלדענע ליסקעס6 און פֿאָר זיך אַהיים. מאַך דײַן ווײַב אַ זיסע גלאָז טיי און לייג אַהין אַרײַן איין ליסקע. זאָל זי עס אויסטרינקען. די צווייטע ליסקע גיב דעם גענעראַלס ווײַב און זאָל זי טאָן דאָס זעלבע. איצט האָסטו פֿון מיר גוטע סימנים.”

נאָך די אַלע דיבורים האָט דער ייִדישער סאָלדאַט שוין פֿאַרשטאַנען, אַז דער פֿיש איז ניט סתּם אַ פֿיש, נאָר אַ לעבעדיקער סימן פֿונעם אייבערשטן. האָט ער שוין מער ניט געצווייפֿלט און האָט געהייסן די פּויערים אַרײַנלאָזן דעם פֿיש צוריק אין וואַסער אַרײַן. אין פֿינף מינוט אַרום, האָבן זיי אָנגעהויבן אַרויסשלעפּן אַזעלכע פֿיש, וואָס ער האָט נאָך אין זײַן לעבן ניט געזען. די געכאַפּטע פֿיש האָט מען אײַנגעפּאַקעוועט אין קאַסטנס מיט אײַז פֿון דער לעדאָווניע און אָפּגעשיקט אויפֿן אײַזנבאַן־וואָקזאַל. דער ייִדישער סאָלדאַט אַליין איז אַהיים געקומען אויף אַ דראָזשקע.

פֿאַר נאַכט, ווען ער איז געזעסן מיט זײַ ווײַב בײַם סאַמאָוואַר, האָט ער שטילערהייט אַרײַנגעוואָרפֿן אין דער גלאָז מיט טיי אַ ליסקע, ווי דער פֿיש האָט אים געהייסן, און עס דערלאַנגט דעם ווײַב. אויפֿן אַנדערן טאָג, גאַנץ פֿרי, איז ער שוין געווען בײַם גענעראַל. אָבער איידער אַרײַנצוגיין צו אים אָפּצוגעבן דעם דין־וחשבון, האָט ער אַרײַנגעקוקט אין קיך און צוגערופֿן צו זיך די קעכערין.

“נאַדיר אָט די ליסקע און וואַרף זי אַרײַן אין דער גלאָז מיט טיי, וואָס דו וועסט דערלאַנגען דער גענעראַלשע.”

האָט די קעכערין זיך אָנגעשראָקן:

“און טאָמער איז עס סם?”

“נאַרעלע איינע, — האָט זי באַרויִקט דער ייִדישער סאָלדאַט, — צו וואָס דאַרף איך אָפּסמען די גענעראַלשע? זאָל זי לעבן ביז הונדערט און צוואַנציק! דאָס איז אַ מין סגולה, זי זאָל פֿאַרגיין אין טראָגן.”

דערבײַ האָט ער איר אַרײַנגעשטופּט אין דער האַנט אַ מעשענע מטבע, זי זאָל אויספֿירן אַלץ פּונקט אַזוי, ווי ער האָט איר געהייסן. פֿאַרן גענעראַל האָט ער — איינס־צוויי — אויסגעלייגט אַלץ מיט אַלע פּרטים, אָפּגעגעבן אים אַ גענויעם חשבון: וואָס געקויפֿט, וויפֿל געקויפֿט און וויפֿל קאָסט עס. צום סוף פֿון דער גאַנצער בוכהאַלטעריע האָט דער ייִדישער סאָלדאַט אַרויסגעשלעפּט פֿון דער קעשענע זײַן טײַסטער און דערלאַנגט דעם גענעראַל דאָס רעשט.

דער גענעראַל איז ממש צעשמעלצט געוואָרן פֿאַר הנאה. ער האָט באַלד געהייסן אַרײַנרופֿן צו אים די צען גוייִשע סאָלדאַטן און האָט זיי געזאָגט:

“נו, וואָס האָט איר מיר געבראַכט, און וואָס האָט געבראַכט פֿאַרן זעלבן געלט דער ייִדישער סאָלדאַט?!”

און ער איז געוואָרן רויט פֿון כּעס:

“מאַרש צום פּלאַץ! — האָט ער אויסגעשריִען, — צען טעג און צען נעכט זאָלט איר מיר דאָרט מאַרשירן!”

און דעם ייִדישן סאָלדאַט האָט דער גענעראַל געמאַכט פֿאַר אַן אָפֿיצער, און אַזוי איז דאָס פֿאַרבליבן.

אָבער מיט דעם האָט זיך נאָך די מעשׂה ניט פֿאַרענדיקט. אין דער צײַט, וואָס דער ייִדישער סאָלדאַט איז געווען בײַם גענעראַל, האָט די קעכערין געמאַכט אַ גלאָז טיי, אַרײַנגעוואָרפֿן אַהין די ליסקע, וואָס דער ייִדישער סאָלדאַט האָט איר געגעבן, און געבראַכט עס דער גענעראַלשע אין בעט אַרײַן.

ס’איז אַוועקגעגאַנגען אַ שטיקל צײַט, זײַנען ביידע ווײַבער — די גענעראַלשע און די ייִדישע אָפֿיצערשע — פֿאַרגאַנגען אין טראָגן. זיי זײַנען ביידע געלעגן געוואָרן אין איין טאָג, און געהאַט צוויי ייִנגעלעך, מיט גאָלדענע קעפּלעך האָר און זייער שיינע. דער גאַנצער גאַרניזאָן האָט אָנגעקוועלט פֿון זיי, אָבער קיינער האָט ניט געקאָנט דערקלערן, פֿאַר וואָס זײַנען די ביידע ייִנגעלעך אַזוי ענלעך איינער צום צווייטן.

---

1) דענשטשיק (רוס.) — אַ באַדינער בײַ אַן אָפֿיציר

2) פֿאַרגוליאַיעט (רוס.) — אויסגעגעבן, געפּטרט

3) פּאַסקאַר (רומ.) — פֿישער

4) פּוד — 16 קילאָ און 300 גראַם

5) לעדאָווניע — אַ גרוב צו הינטן אײַז

6) ליסקעס — שופּן