Oyneg Shabes
April 26, 2018, 11:39am

רעקאָרדירונג: אַנטווערפּענער פֿאָטער באַקלאָגט זיך וועגן די מוסדות התּורה

Recording: Father in Antwerp Complains about Hasidic Schools

  • Print
  • Share Share

כּמעט אַלע ווידעאָס וואָס איך שטעל אַרויף ווי אַ טייל פֿון „עונג שבת‟ זענען פֿאַרווײַלערישע. דעם דאָזיקן ווידעאָ האָט מען דווקא ניט געמאַכט כּדי צו פֿאַרווײַלן דעם עולם. איך וויל ניט, אַז מע זאָל מיינען אַז איך שטעל אים אַרײַן אין „עונג שבת‟ צוליב דעם, וואָס איך וויל חוזק מאַכן פֿון דער סיטואַציע אָדער אויסנוצן די רעקאָרדירונג צו פֿאַרווײַלן די לייענער. איך שטעל אויך אַרויף ווײַל עס גיט אַן אינטערעסאַנטער און זעלטן געהערטע פּערספּעקטיוו וועגן דער פּראָבלעם פֿון חסידישע מוסדות התּורה וואָס שליסן אויס תּלמידים. עס שאַט ניט וואָס דער טאַטע רעדט ער איז אויף אַ געשמאַקן אַנטווערפּענער ייִדיש, וואָס פֿאַרמאָגט געוויסע לינגוויסטישע פּיטשעווקעס, וואָס וועלן געוויסע לייענער פֿאַראינטערעסירן. דערצו, כאָטש דער רעדנער האָט ביטערע טענות צו די רבנים, רעדט ער מיט אַ געוויסן שוואַרצן הומאָר, וואָס דערמאָנט שלום־עליכם אָדער „דער טונקעלער.‟

די טעמע פֿון דער רעקאָרדירונג און די אויספֿירן פֿונעם רעדנער זענען זעלבסט־פֿאַרשטענדלעך. ווי אַ סאָציאָלינגוויסט וויל איך אונטערשרײַכן עטלעכע זאַכן וועגן דעם רעדנערס לשון.

1) ווי מע קען הערן, איז דער ייִדיש וואָס מע רעדט אין אַנטווערפּן אַ סך „פּוילישער‟ ווי אין באָראָ־פּאַרק, קרית־יואל, אָדער ירושלים. איבערהויפּט ווערט דער „ר‟ אַרויסגערעדט זייער אַנדערש, און דער וואָקאַל „אײַ‟ איז נעענטער צו „אַאַ‟ ווי אינעם אונגערישן ייִדיש.

2) דער גרעסטער אונטערשייד צווישן דעם אַנטווערפּענער חסידישן ייִדיש און דעם אַמעריקאַנער חסידישן ייִדיש איז דאָך דער ווערטער־אוצר. דער אַנטווערפּענער דיאַלעקט אַנטהאַלט הונדערטער ייִדישע ווערטער, וואָס אויפֿן ניו־יאָרקער ייִדיש ווערן געוויינטלעך אַנשטאָט זיי גענוצט ענגלישע ווערטער. עטלעכע פֿון די ווערטער וואָס מע הערט אין דער דאָזיקער רעקאָרדירונג זענען „אויטאָ,‟ „דירעקטאָר‟ (אַנשטאָט מנהל אָדער „פּרינסיפּל‟) און „געהאַלט.‟

כאָטש מע נוצט ווייניקער האָלענדישע ווערטער אינעם אָרטיקן ייִדיש ווי ענגלישע ווערטער בײַ אונדז אין אַמעריקע הערט מען יאָ אין דער רעקאָרדירונג עטלעכע טשיקאַווע לײַווערטער פֿון האָלענדיש. דאָס וואָרט winkel טײַטשט דער רעדנער אַליין אויס ווי „געשעפֿט.‟ Portefeuille איז אַזוי נאָענט צום ייִדישן „פּאָרטפֿעל‟ אַז אַלע קענען עס גלײַך פֿאַרשטיין. אַזוי ווי די חסידים אין אַמעריקע, נוצט ער דאָס וואָרט „ענוועלאָפּ‟ (אויף האָלענדיש: envelop), וואָס שטאַמט פֿון פֿראַנצייזיש אַנטשטאָט „קאָנווערט.‟ דער אינטערעסאַנסטער לאָקאַליזם וואָס מע הערט אין דער רעקאָרדירונג איז דאָס וואָרט leider (פֿירער). כאָטש פּונקט דאָס זעלביקע וואָרט עקזיסטירט אויף ענגליש, הערט מען עס זעלטן־ווען אינעם אַמעריקאַנער ייִדיש אָבער מע הערט עס אָפֿט אין אַנטווערפּן.


Back to עונג־שבת