Oyneg Shabes
January 11, 2018, 12:55pm

איבער דעם רעגן־בויגן — אויף ייִדיש

Over the Rainbow in Yiddish

  • Print
  • Share Share

דאָס ליד „איבער דעם רעגן־בויגן‟ פֿונעם קלאַסישן אַמעריקאַנער פֿילם „דער מכשף פֿון אָז‟ איז איינס פֿון די סאַמע פּאָפּולערסטע לידער פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט און ווערט געזונגען הײַנט איבער דער גאָרער וועלט. די באַלאַדע, וואָס שטעלט פֿאָר אַן אוטאָפּישע וועלט „ערגעץ איבער דעם רעגן־בויגן‟, וווּ מע לאָזט מענטשן צו רו, האָבן פֿאַרשידענע גרופּעס אַדאָפּטירט ווי אַ מין הימען אויסצודריקן זייער באַגער נאָך אַ בעסער לעבן. אין די 1930ער יאָרן איז דאָס ליד געוואָרן באַזונדערס פּאָפּולער בײַ די ייִדן און אַפֿריקאַנער־אַמעריקאַנער. ס׳איז ניט קיין חידוש, וואָס ביידע פֿעלקער האָבן געהערט אינעם ליד אַן אָפּשפּיגלונג פֿון זייער פֿאַרלאַנג צו לעבן אין אַ וועלט, וווּ מע דיסקרימינירט ניט קעגן זיי. אין די 1970ער און 1980ער יאָרן איז דאָס ליד געוואָרן אַ מין הימען אויך בײַ די האָמאָסעקסואַליסטן צוליב ענלעכע סיבות.

די פֿאַרבינדונג צווישן די ווערטער פֿונעם ליד און דאָס שטרעבן צו פֿרײַהייט האָט אַ זינען, ווען מע דערוויסט זיך וועגן דעם ייִד, וואָס האָט אָנגעשריבן דעם באַרימטן טעקסט פֿון ליד. ייִפּ האַרבורג (פֿון דער היים: איזידאָר הויכבערג) איז געבוירן געוואָרן אויפֿן „איסט סײַד‟, אַ קינד פֿון פֿרומע ייִדישע אימיגראַנטן פֿון רוסלאַנד. זײַן משפּחה איז געווען גאַנץ אָרעם און ס׳רובֿ פֿון זײַנע ברידער און שוועסטער זענען יונגערהייט געשטאָרבן. אַ סטודענט פֿונעם אירלענדישן דראַמאַטורג דזשאָרדזש בערנאַרד שאַו, איז הויכבאַרג צוליב דער השפּעה פֿון זײַן לערער געוואָרן אַ לעבנס־לאַנגער סאָציאַליסט. זײַן גאַנץ לעבן האָט ער געשריבן פּאָליטישע לידער וועגן אַזעלכע ענינים ווי דער קלאַסנקאַמף, די מלוכישע דיסקרימינאַציע קעגן די אַפֿריקאַנער־אַמעריקאַנער, אַרבעטער־פֿאַראיינען און גלײַכע רעכט פֿאַר פֿרויען. מע קען אַפֿילו זאָגן אַז דער גורל פֿון די אייראָפּעיִשע ייִדן אין די 1930ער יאָרן האָט אפֿשר משפּיע געווען אויף דער טעמאַטיק פֿון זײַן באַקאַנטסטן ליד.

אויף ייִדיש עקזיסטירן, צום ווייניקסטן, צוויי איבערזעצונגען פֿונעם ליד. דער נוסח אויבן, וואָס עס זינגט יוסי דעסער מיט אַ געשמאַקן חסידישן טעם, האָט איבערגעזעצט אויף ייִדיש אַל גראַנד, וואָס איז באַקאַנט פֿאַר זײַן ייִדישן נוסח פֿון גילבערט און סוליוואַנס „די ים־גזלנים‟ (The Pirates of Penzance). אָט קענט איר הערן אַ שיינעם נוסח פֿון אַל גראַנדס איבערזעצונג, געזונגען דורך שעלי שילדס, וואָס האָט אויך געשפּילט אין דער טעאַטראַלער אויפֿפֿירונג פֿון „די ים־גזלנים‟.

נאָך אַ ייִדישע איבערזעצונג פֿונעם ליד האָט געמאַכט בנימין שעכטער. אָט זעט ווי זײַן טאָכטער טעמע שעכטער זינגט איר פֿאָטערס נוסח אין 2013.


Back to עונג־שבת