דער „היימישער בלש” ר׳ מאיר אָקון

The Orthodox Detective Mr. Meyer Okun

פֿון באָריס סאַנדלער

אין ברוקלינער מאַרין־פּאַרק איז אויף אַ באַנק געזעסן אַ ייִד אין אַ שוואַרצן ראָק און אַ הוט אויפֿן קאָפּ, ווי עס פּאַסט פֿאַר אַ ליובאַוויטשער חסיד פֿון אַ גאַנץ יאָר. דאָס רעקל איז אים געווען צעשפּיליעט, וואָס האָט דערמעגלעכט זײַן היפּש בײַכל לײַכט אָטעמען און איבערקאָכן דעם זאַטן פֿרישטיק; אויך צעשפּיליעט איז געווען דאָס אייבערשטע קנעפּל אויפֿן ווײַסן העמד, וואָס די שפּיצן האָבן אַרויסגעשטעקט פֿון אונטער דער געדיכטער באָרד — אַ געמיש פֿון קאַשטאַן־ און געל־פֿאַרבן, צווישן וועלכע עס האָט זיך דורכגעשלאָגן אַ פֿריִיִקע גרויקייט. זײַנע אויגן האָט ער געהאַלטן פֿאַרמאַכט, וואָס האָט געקאָנט מיינען עטלעכע זאַכן: ראשית, אַז דער פֿרומער ייִד איז פֿאַרטאָן אין זײַנע משחבֿות און טראַכט אַרום די פּרשה פֿון דער וואָך; שני, איז ער מהנה די פֿרישע לופֿט פֿון דעם וואַרעמען וועסנע־טאָג, דעם פֿריילעכן פֿויגל־קוויטשערײַ, וואָס דערמאָנט דעם מענטש, אַז זיי, די פֿייגל, זײַנען אויך גאָטס באַשעפֿענישן, און אויף דעם וועלטל האָבן זיי זיך באַוויזן נאָך פֿריִער פֿון אים; און שלישי, איז גאָר מעגלעך, אַז ער כאַפּט אַ זיסן דרעמל, וואָס עס שטערט אים נישט אַזוי, זיצנדיק אויף דער באַנק אין התבודדות, זיך אַוועקטראָגן אין זײַן דמיון, ווי שלמה המלך אויף זײַן אָדלער, רײַטנדיק…

ר’ מאיר אָקון, און דווקא אַזוי האָט געהייסן דער ייִד אויף דער באַנק אין מאַרין־פּאַרק, איז באַקאַנט געווען צווישן די חסידים, נישט נאָר די ליובאַוויטשער, ווי אַ מענטש, וואָס דער אייבערשטער האָט אים געגעבן „אַ נאָז פֿון אַ הונט” און „אַן אויג פֿון אַ פֿויגל”; צווישן זיך האָט מען אים גערופֿן מיטן צונאָמען „בלש”, אָדער — „היימישער בלש”, וואָס בלע”ז מיינט עס, דעטעקטיוו. קיין ליצענץ האָט ר’ מאיר אָקון נישט געהאַט, ער איז אָבער געווען נישט דער איינציקער אין דער חסידישער קהילה, וואָס האָט געצויגן די חיונה נישט נאָר פֿון ליצענצירטע מלאָכות. נאָך מער: דער באַפֿעלקערונג פֿונעם „חסידישן עירובֿ” האָט בפֿירוש געלוינט אַזאַ „טריפֿער סטאַטוס” פֿון דעם „היימישן בלש”, ווײַל דער כּלל פֿון „נישט אַרויסטראָגן דאָס מיסט ווײַטער פֿונעם שוועל”, איז געווען איינער פֿון די געבאָט, וואָס משה רבנו האָט אַראָפּגעבראַכט פֿון באַרג־סיני נישט בכּתבֿ, נאָר בעל־פּה.

קיין גרויסע קרימינעלע ענינים, ווי מאָרד, נישט פֿאַר קיינעם געזאָגט געוואָרן, איז אים אין זײַן פּראַקטיק נישט אויסגעקומען צו פֿירן; זײַן פּרנסה האָט געהאַט אַ גרעסערן שײַכות צו אַנדערע געבאָט פֿון עשׂרת־הדיברות., וואָס אונדזערע בני־ישׂראל פֿלעגן גובֿר זײַן. דאַנקען גאָט, קיין גבֿיר האָט אים זײַן פּרנסה נישט געמאַכט, אָבער אויסצוהאַלטן זײַן הויזגעזינד קלעקט אים. גאָר אַן אַנדער זאַך שטעלן מיט זיך פֿאָר יענע „קרימינעלע ענינים”, וואָס ער זוכט אויס אין די אַלטע ספֿרים און מסורות, וועלכע זײַנען שוין אַרומגעוואַקסן געוואָרן מיטן שימל פֿון צײַט, געבליבן הענגען אין דער פֿאַרגעסנקייט — אָן אַן ענטפֿער און אָן אַ מישפּט. פֿון זיי שעפּט ער נאָר נחת, אויב עס גיט זיך אים טאַקע אײַן צו דערפֿירן אַזאַ ענין צו אַ תּכלית. צווישן אַזעלכע „נישט־אַנטדעקטע ענינים” ליגט באַגראָבן אין די שיכטן פֿון דער ייִדישער געשיכטע די גנבֿה פֿון דוד המלכס אַ פֿידל.

אַלע ווייסן, אַז דוד המלך איז געווען אַ גרויסער פֿידל־ווירטואָז, אַז די שענסטע זינגפֿייגל פֿלעגן זיך לערנען זינגען אויף זײַנע ניגונים. יעדער ישובֿה־בחור ווייסט אויך פֿון דער גמרא, אַז „דוד סימנא הוה ליה…” — דוד האָט געהאַט אַ צייכן צו וויסן, ווען ס’איז האַלבע נאַכט; ווײַל רב אחא בר ביזנא האָט געזאָגט אין נאָמען פֿון ר’ שמעון חסידא, אַז אַ פֿידל איז געהאָנגען איבער דודס בעט. „וכיון שהגיע חצות לילה” — און אַזוי ווי עס איז געקומען האַלבע נאַכט, איז געקומען דער צפֿון־ווינט, און געבלאָזן אין דער פֿידל. „ומנגן מאליו” — און עס האָט געזונגען פֿון זיך אַליין. האָט זיך דוד המלך גלײַך אויפֿגעהויבן און זיך באַשעפֿטיקט אין תּורה…

ס’איז אָבער געשען איין מאָל, אַז דוד המלך האָט נישט געהערט דעם קלאַנג פֿון זײַן פֿידעלע, און האָט זיך אויפֿגעכאַפּט דווקא פֿון דער שטילקייט, אַ מינוט פֿאַר חצות. וואָס איז געשען? אַלע פֿיר סטרונעס אויף זײַן פֿידעלע האָבן געפּלאַצט? מוקצה! דאָס פֿידעלע איז פֿאַרפֿאַלן געוואָרן פֿון דער וואַנט… פֿון מלכס שלאָף־צימער, באַוואַכט פֿון טויזנט שומרים?! ווי אַזוי האָט עס געקאָנט געשען, און ווער איז דער גנבֿ? אַוודאי, ווער קאָן זיך דען איצט אָפּזוכן אין דעם פֿאַרברעכן; ווי זאָגט מען, נישט קיין שפּור און נישט קיין האָר — קיין פֿאַרטשעפּקע. פֿון דעסטוועגן, איז עס אַ גוטע קאָפּדרייעניש פֿאַר אַזאַ „בלש”, ווי ר’ מאיר אָקון.

אָדער אַן אַנדער ענין אויך פֿון דער סדרה „קרימינעלע סודות”. ר’ מאיר האָט דעם סוד אויסגעזוכט אין אַן אַלט מסורות־בוך. עס גייט דאָרט די רייד וועגן אַ שטעטל אין אוקראַיִנע מיטן נאָמען אָסטרי. דאָרט האָט געוווינט אַ צדיק. אַלע האָבן אים גערופֿן „דער ווײַסער רבילע”, ווײַל ער פֿלעגט שטענדיק טראָגן ווײַסע מלבושים. דער דאָזיקער צדיק האָט געשמט אין יענע מקומות צוליב זײַנע מופֿתים. ער האָט שטאַרק געוואָלט אַראָפּברענגען משיחן. איין מאָל איז ער אַרויס אין וואַלד און געזאָגט, אַז ער גייט קיין ארץ־ישׂראל. ס’זײַנען אים נאָכגעלאָפֿן אַלע ייִנגלעך פֿונעם שטעטל און עטלעכע נשים־צדקניות. שוין אַרויסגעגאַנגען פֿון אָסטרי, איז דער „ווײַסער רבילע” געבליבן שטיין לעבן אַ הייל. איידער אַרײַנצוגיין אין דער הייל, האָט ער אַהין געשיקט זײַן ציג און געוואַרט דרײַ טעג. ווען ער האָט געזען, אַז די ציג איז צוריק נישט געקומען, האָט ער געזאָגט זײַנע באַגלייטער, אַז דאָס איז זיכער דער וועג קיין ארץ־ישׂראל, און ער איז אַרײַן אין דער הייל, און שוין מער פֿון דאָרט נישט אַרויס.

ר’ מאיר אָקון איז נישט קיין נאַיִוו קינד, און ווײַט נישט קיין נאַר, און דאָך, יעדע רעטעניש האָט איר נימשל; און יעדע מסורה האָט איר אײַנפֿאַל. מילא די ציג, וווּהין האָט זיך פֿאָרט אַהינגעטאָן דער „ווײַסער רבילע”? ר’ מאירס גרעסטער חלום איז אָפּצושפּאָרן אַ פּאָר טויזנט דאָלאַר, און זיך אַמאָל אַרײַנכאַפּן אין די ווײַטע חסידישע מקומות, וווּ יעדער הייל, באַרג און בערגל, יעדער טאָל און לאָנקע אין וואַלד טראָגן שפּורן פֿון אַ פֿאַרשוווּנדענעם ייִדישן שבֿט.

ער האָט אויפֿגעמאַכט די אויגן. דער העלער טאָג האָט צעשפּרייט פֿאַר אים זײַנע רחבֿותן און אָנגעצייכנט אויף דער אַספֿאַלטירטער סטעזשקע אַ טונקעלע פֿיגור פֿון אַ מאַנספּאַרשוין. צוגעהינקט אויפֿן רעכטן פֿוס און אָנשפּאַרנדיק זיך אויף אַ שטעקן, האָט ער זיך אײַליק דערנענטערט צו דער באַנק מיט ר’ מאירן, כאָטש דאָס אײַלעניש האָט זיך אים נישט געגעבן לײַכט; עס האָט אויסגעזען, ווי ער וואָלט געקאָנט מיט יעדן שפּאַן פֿאַרקירצן דעם וועג פֿון זײַנע צרות.

„מײַן קליענט, — האָט אַ טראַכט געטאָן ר’ מאיר, — מיט גוטע בשׂורות אײַלט מען זיך נישט צו מיר.” ער האָט דערקענט אין דעם הויכן, מאָגערן ייִד, שוין זיכער מער ווי אַ בן־שיבֿעים, דעם באַלעבאָס פֿון דער ספֿרים־קראָם אויף קאָני־אײַלענד אַוועניו. ר’ מאיר קומט אַהין אַרײַן כּמעט יעדע וואָך זיך אַ גריבל צו טאָן אין די „אויסגעלייענטע” אַלטע ספֿרים; זיי האָבן שוין לאַנג פֿאַרלוירן דעם האַרבן ריח פֿון דרוקערײַ, דערפֿאַר טראָגן זיי אויף זייערע אָפּגעריבענע זײַטלעך די היימישע וואַרעמקייט פֿון פֿאַרגאַנגענע יאָרן. נישט זעלטן שטויסט זיך זײַן נײַגעריק אויג אָן אין דריבנע־געבינדענע שורות פֿון די ראַנד־אָנמערקונגען; ער לייענט זיך אין זיי אײַן, און צומאָל דאַכט זיך אים, אַז ער הייבט אָן הערן יענעמס קול. שוין נישט איין מאָל איז אים אויסגעקומען צו געפֿינען אויף דער לעצטער ליידיקער זײַט גאַנצע רשימות פֿון דאַטעס — אַ לוח פֿון די יום־טובֿים און יאָרצײַטן; אָדער צווישן די זײַטלעך — אַלטע קבלות, אַ מעדיצינישן רעצעפּט, אַ פֿאַרגעלטן אויסשניט פֿון אַ ייִדישער צײַטונג מיט אַ פּירסום, אָדער אַן „אַביטשור”, נישט פֿאַר אונדז געדאַכט… ער פֿלעגט די אומגעריכטע „געפֿינסן” אין די ספֿרים לאָזן אויפֿן זעלבן אָרט, ווי אין אַ גניזה…

— אַ גוט־מאָרגן, ר’ משה־אַהרן, — האָט ר’ מאיר זיך אויפֿגעהויבן פֿון זײַן סידעלע, — נישט געריכט אײַך צו זען דאָ אין אַזאַ שעה.

דער אַלטער האָט אים אויסגעשטרעקט זײַן ביינערדיקע האַנט מיט לאַנגע דינע פֿינגער. אַ ביסל אַ פֿאַרחידושטער האָט ער געפֿרעגט:

— ר’קענט מיך? פֿון וואַנען?.. נו יאָ, איר קומט אַרײַן אין מײַן געשעפֿט, מסתּמא.

ר’ מאיר האָט אים אָנגעוויזן אויף דער באַנק און זיך אַליין צוגעזעצט, אָבער שוין נישט אָנגעלענט, אַרויסווײַזנדיק חשיבֿות פֿאַר זײַן גאַסט.

— מ’האָט מיר געזאָגט, אַז כ’קען אײַך דאָ געפֿינען.

— אמת, — האָט זיך צעשמייכלט ר’ מאיר, — דאָ איז מײַן אָפֿיס, ריכטיקער, איינער פֿון מײַנע אָפֿיסן… אַנטשולדיקט, קיין טיי אָדער קאַווע קען איך אײַך נישט פֿאָרלייגן; אָבער, אויב די פֿייגל שטערן אײַך נישט, קענט איר דערציילן וואָס ס’האָט אײַך געבראַכט אַהער?

דער מוכר־ספֿרימניק האָט זיך ווידער אומגעקוקט, אָנשפּאַרנדיק זיך מיט ביידע הענט אויף זײַן שטעקן, און צעוויקלט זײַן פּעקל צרות. ער האָט אָנגעהויבן פֿון דערווײַטנס, ווי געקאָנט דערמיט אָפּציִען די וויסטע סיבה, וואָס האָט אים געבראַכט צו ר’ מאירן.

— כ’האָב קיין עין־הרע, פֿינעף קינדער, זאָלן זיי זײַן געזונט: דער עלטערער זון איז אין שליחות, אין אַרגענטינע, די טאָכטער וווינט אין באָסטאָן, צוויי זין — אין ישׂראל, און די ייִנגסטע טאָכטער מיטן מאַן און זון — מיט אונדז. אַלע זײַנען זיי, ברוך־השם, באַוואָרנט און שטייען אויף פֿעסטע פֿיס; אָבער מײַן ייִנגערע טאָכטער איז, נעבעך, נישט געזונט. ז’האָט אַ קראַנק האַרץ, און עס שטייט איר פֿאָר אַ שווערע אָפּעראַציע… אַ טײַערע אָפּעראַציע… אַקעגן וואָס דערצייל איך עס אײַך? כ’האָב נאָך מיט אַ פּאָר יאָר צוריק, בײַ אַ גוטער געלענגהייט אָפּגעשפּאָרט אַ זעלטענע מציאה… אַ דימענט… ווי זאָגט מען הײַנט, אינוועסטירט אויף להבא…

ר’ מאיר, וואָס האָט ביז אַהער לײַכט געצופּט זײַן באָרד, נישט לאָזנדיק זיך אײַנדרעמלען, האָט בײַ די לעצטע ווערטער אָנגעשפּיצט די שמיעה, מחמת, חוץ „אַ נאָז פֿון אַ הונט”, „אַן אויג, פֿון אַ פֿויגל” — האָט ער נאָך געהאַט „אַן אויער פֿון אַ קאָטער”.

— ווען האָט איר זיך געכאַפּט, אַז אײַער דימענט איז פֿאַרפֿאַלן געוואָרן? — האָט ר’ מאיר געפֿרעגט, און דערמיט פֿאַרדינט זיך אַ מיצווה: פֿאַרשפּאָרט זײַן קליענט אַרויסצוברענגען אויף די ליפּן דאָס מיאוסע וואָרט „גנבֿה”.

— פֿרײַטיק… נאָך מיטאָג… — האָט דער אַלטער עס אַרויסגעבראַכט צוזאַמען מיטן שווערן זיפֿץ.

— און ווען האָט איר דאָס לעצטע מאָל געזען אײַער דימענט?

— אויך פֿרײַטיק, נאָר מיט אַ וואָך פֿריִער… איר פֿאַרשטיי, ר’ מאיר, איך טו עס יעדן פֿרײַטיק, איידער כ’גיי אין שיל אַרײַן… זײַן שײַן און ציכטיקייט רייניקט אָפּ מײַן האַרץ פֿון דער וואָכעדיקער האַוועניש, אָבער אייערנעכטן, ווען כ’האָט דערזען… נישט דערזען…

— איך פֿאַרשטיי אײַך, ר’ משה־אַהרון, כאָטש, כ’האָב אין מײַן לעבן קיין דימענט אין דער האַנט נישט געהאַלטן.

— גלייבט מיר, — האָט ער זיך ווי פֿאַרענטפֿערט, — כ’האָב אים געהאַלטן נישט פֿאַר זיך… ווי אַ רפֿואה־שלימה פֿאַר מײַן טאָכטער…

— עמעצער האָט נאָך געוווּסט וועגן אײַער אינוועסטיציע?

— חס־וחלילה! כ’פֿאַרשטיי דען נישט אַליין… אַפֿילו מײַן פּלוניתטע האָט עס נישט געוווּסט… נישט וואָס כ’האָב פֿאַר איר סודות, אָבער ווי זאָגט מען, זאָל נאָר וויסן איינע, ווייסט שוין די שכנה.

— און וווּ האָט איר אים געהאַלטן?

ר’ משה־אַהרון האָט זיך אַ ביסל צוגערוקט צו ר’ מאירן און אים פֿאַרטרוילעך געזאָגט:

— כ’האָב אין מײַן שטוב אַזאַ געהיים־ערטעלע, וואָס קיינער ווייסט וועגן דעם נישט… ריכטיקער, נישט געוווּסט ביז אַהער…

— כ’מיין, ר’ משה־אַהרון, ס’איז געקומען די צײַט אַריבערצוטראָגן אונדזער שמועס נענטער צו דעם דאָזיקן געהיים־ערטעלע.

דער אַלטער האָט זיך שווערלעך אונטערגעהויבן און אָנגעוויזן מיטן שטעקן די ריכטונג, וווּהין צו גיין.

— כ’האָב געלאָזט מײַן אויטאָ דאָ נישט ווײַט…

זיי זײַנען געפֿאָרן נישט לאַנג, עטלעכע און צוואַנציק מינוט. אויף די פֿיר רעדער פֿון זײַן אָפּגעריבענעם „פּעזשאָ”, האַלטנדיק דעם רודער אין די הענט, האָט דער אַלטער ייִד זיך געפֿילט זיכער און שטאַרקער, ווי אויף זײַנע צוויי קראַנקע פֿיס און דעם שטעקן. ער איז געווען באַריידעוודיק, און אַלע זײַנע רייד האָבן זיך געדרייט אַרום זײַן קראַנקער טאָכטער. אַז מע הערט אָבער מיט קאָפּ, קומט יעדע קלייניקייט צו ניץ. זי איז שוין געבוירן געוואָרן מיט אַ האַרץ־פֿעלער, געוואַקסן אַ שוואַכינקע. אַ שטילע טויב… אַ געטרײַע נשמה… פֿאַרשטייט זיך, אַז ס’איז געקומען די צײַט, ווען אַ חסידיש מיידל דאַרף חתונה האָבן, איז דער אויסקלײַב פֿון חתנים געווען נישט קיין גרויסער…

— כ’וויל אויף מײַן איידעם קיין שלעכט וואָרט נישט זאָגן… — האָט זיך ווי פֿאַרענטפֿערט ר’ משה־אַהרון, — ער איז דאָך דער טאַטע פֿון מײַן אייניקל, זאָל ער זײַן געזונט… אָבער מײַן טאָכטער האָט פֿאַרדינט אַ בעסערן שידוך… מילא, ווי מײַן פּלוניתטע זאָגט: אין אַ טשאָלט און אין אַ שידוך קוקט מען נישט צו פֿיל אַרײַן…

דאָס ווערטל איז ר’ מאירן בפֿירוש געפֿעלן געוואָרן: אַ ייִדענע קאָן אַ זאָג טאָן, פֿאַרשטעקט עס דעם חכם אין גאַרטל אַרײַן.

דער אויטאָ האָט זיך אָפּגעשטעלט אַנטקעגן אַ צוויי־גאָרנדיק הויז פֿון רויטן ציגל אויף דער „איסט” 23סטער גאַס, באַזעצט מיט פֿרומע ייִדישע משפּחות פֿון אַ מיטל־מאָסיקן סטאַטיסטישן סטאַנדאַרט.

ר’ משה־אַהרון האָט זיך שווער, אָן חשק אַרויסגערוקט פֿונעם אויטאָ, וווּ ער האָט זיך געפֿילט ייִנגער, און זיך געמוזט שטעלן אויפֿן וואַקלענדיקן באָדן.

— איך מיט מײַן פּלוניתטע פֿאַרנעמען דעם ערשטן גאָרן, — האָט ער דערקלערט, און די יונגע — דעם צווייטן. פֿריִער האָבן מיר דאָרט געוווינט, און אונטן — מײַן שווער און שוויגער, זכרונם לבֿרכה… יאָ, מיט דער עלטער לאָזט מען זיך אַראָפּ אַלץ נידעריקער און נידעריקער, ביז מע ווערט באַגראָבן…

מעגלעך, אַז דער אַלטער האָט געוואַרט פֿון זײַן באַגלייטער אַ טרייסט־וואָרט, אָבער ר’ מאיר איז שוין געווען פֿאַרטאָן אין זײַן אַרבעט. זײַן אויפֿמערק האָט צוגעצויגן דער רויטער שילד פֿון דער „סלאָנימס זיכערהייט־סיסטעם”, צוגעפֿעסטיקט צום גאַניק פֿון משה־אַהרונס הויז.

— כ’זע, אײַער משפּחה איז אונטער אַ זיכערן שוץ, — האָט ר’ מאיר באַמערקט. נאָך דער גנבֿה וואָלטן די ווערטער געקאָנט פֿאַרטײַטשט ווערן ווי אַ שפּיצל. נאָר דער אַלטער האָט זיי אויפֿגענומען ווי געהעריק:

— אַוודאי… בפֿרט בײַ נאַכט… איך אָדער מײַן טאָכטער פֿאַרן לייגן זיך שלאָפֿן שטעלן אָן דעם אַלאַרעם… און בײַ טאָג איז שטענדיק עמעצער דאָ אין דער היים…

— הייסט עס, אַז קיין פֿרעמדער האָט נישט געקענט אין הויז אַרײַנשמוגלען?

דער מוכר־ספֿרימניק האָט גאָרנישט געענפֿערט; צי ער האָט עס נישט דערהערט, צי זיך געמאַכט נישט־הערנדיק. ער האָט אויפֿגעשלאָסן די טיר און פֿאַרבעטן ר’ מאירן אַרײַנצוגיין.

— מײַן פּלוניתטע איז אַ האַלבן טאָג אינעם היטן־שאַפּ אויף פֿלאַטבוש, העלפֿט אַרויס דער טאָכטער…

— כ’זע אָבער, אַז דער אַלאַרעם איז נישט אָנגעשטעלט…

— ריכטיק, ווײַל מײַן איידעם איז אין דער היים.

ער האָט אָנגעוויזן מיטן פֿינגער אויף דער סטעליע און דערקלערט:

— יענע וואָך האָט ער זיך צעבראָכן אַ פֿוס… ליגט ער דאָרט בײַ זיך…

ר’ מאיר האָט אַ פֿיר געטאָן מיטן בליק איבער דעם אייבערשטן צימער — אַן אַלטער בופֿעט מיט זילבערנע חפֿצים, אַ גרויסער מגושמדיקער טיש און בענקלעך און, דאָס וויכטיקע — אַ גאַנצע וואַנט מיט ביכער־פּאָליצעס, ווי אַרויסגענומען פֿון זײַן ספֿרים־קראָם און געבראַכט אַהער צוזאַמען מיט די ביכער. טאַקע צו דער וואַנט מיט ביכער האָט דער מוכר־ספֿרימניק זיך אַ לאָז געטאָן און צוגערופֿן זײַן גאַסט.

— אָט דאָ איז עס, — האָט זײַן פּלוצעמדיקע הייזעריקייט אין קול געזאָלט, אַ פּנים, איבערגעבן דאָס געהיימעניש פֿונעם מאָמענט, — כ‘מיין, דאָס דאָזיקע ערטעלע.

ער האָט אַרויסגעשלעפּט פֿון איין אָרט דרײַ בענד פֿון תּלמוד בבֿלי, וואָס האָבן זיך אויסגעשטעלט אין דער גאַנצער ריי, און אַ וווּנק געטאָן צו ר’ מאירן מיטן קאָפּ: „גיט אַליין אַ קוק!”

ר’ מאיר האָט אַרײַנגעקוקט אין דער ברייטער שפּאַרונע צווישן די ספֿרים, געבליבן נאָך די דרײַ בענד; חוץ דער ווײַסקייט פֿון דער וואַנט, האָט ער גאָרניש ניט דערזען, וואָס וואָלט געקאָנט צוציִען זײַן אויפֿמערק.

דאָס פּנים בײַם באַלעבאָס האָט געשײַנט, ווי ס’וואָלט זיך איצט אויף אַ כּישופֿדיקן אופֿן געפֿונען זײַן דימענט. ער האָט איבערגעלאָזט די דיקע שווערע ספֿרים אויפֿן טיש, און אַליין אַרײַנגעשטופּט זײַן האַנט אין דער פּוסטער נישע. עס האָט גענומען נישט מער ווי אַ פּאָר סעקונדעס, איידער זײַן האַנט האָט זיך ווידער באַוויזן.

— און איצט גיט אַ קוק…

ר’ מאיר האָט מיט נײַגער אַרײַנגעקוקט. אַ שוואַרץ פֿירעקיק פֿענצטערל, אַן ערך 5 אויף 5 אינטשעס, האָט זיך באַוויזן אויף דעם אָרט, וווּ ס’איז ערשט געווען קאַלך־ווײַס; דערנאָך האָט ער שוין פֿאָרזיכטיק אַהין אַרײַנגעשטופּט די האַנט און אַרויסגעשלעפּט אַ שוואַרץ סאַמעטן זעקעלע. די גאַנצע מאַניפּולאַציע האָט דערמאָנט אַ מין קינדערישן האָקוס־פּאָקוס, וואָס האָט זיך פֿאַרענדיק מיט גאָרנישט. ר’ מאיר האָט אַרומגעטאַפּט מיט די פֿינגער דאָס געפֿינס זײַנס, זיך איבערצײַגט, אַז ס’איז טאַקע ליידיק און עס אומגעקערט דעם באַלעבאָס.

— באמת, אַ פֿאַרזיכערט ערטעלע, — האָט ער געזאָגט און צוגעגעבן, — אָבער ווי מיר זעען, טרעפֿט אַ גנבֿ אין אַלע באַהאַלטענע לעכער.

— די זאַך האָט מיר געמאַכט איינער אַ חסיד עליו־השלום, — האָט ר’ משה־האַרון געזאָגט, נאָך אַלץ מיט שטאָלץ פֿאַר זײַן „געהיים־ערטעלע”, — הײַנט זײַנען שוין אַזעלכע מײַסטערס נישטאָ…

בשעת־מעשׂה איז ר’ מאיר צוגעגאַנגען צום טיש און באַטראַכט די דרײַ גמרא־בענד, וואָס האָבן מיט זייער הייליקייט און חכמה פֿאַרשטעלט דעם געהיימען סייף פֿונעם באַלעבאָס. שפּאָגל נײַע, גוט און שיין אײַנגעבונדן אין האַרטע טאָוולען אויף דורות, ווי מע זאָגט, זײַנען זיי אויבן אויפֿן רוקן געווען אַלע דרײַ אַ ביסל אָפּגעריבן. מ’האָט עס נאָך קלאָרער געקאָנט זען, ווען זיי האָבן ווידער פֿאַרנומען זייערע ערטער אויף דער פּאָליציע, אין איין שורה מיט די איבעריקע בענד.

„שוין יענער קאָנספּיראַטאָר”, — האָט ר’ מאיר אַ טראַכט געטאָן, און געפֿרעגט אויף אַ קול:

— וואָס זשע איז געשען מיט אײַער איידעם?

קיין ענטפֿער איז נישט געקומען, ווײַל פֿון אויבן, פֿונעם צווייטן גאָרן, האָט זיך מיט די טרעפּ אַראָפּגעלאָזט אַ ייִנגעלע פֿון אַ יאָר פֿינף־זעקס.

— חנאלע, — האָט זיך דערפֿרייט ר’ משה־אַהרון, — כ’האָב נישט געוווּסט, אַז דו ביסט הײַנט נישט געגאַנגען אין חדר אַרײַן.

— דער טאַטע האָט מיך געבעטן בלײַבן, אים צוהעלפֿן…

— גוטע נשמה, — ער האָט זיך געכאַפּט, אַז לעבן אים שטייט ר’ מאיר און זיך אָנגערופֿן: — דער מענטש זוכט…. זוכט אַ זעלטענעם ספֿר, אַ יקר־המציאות… וואָס כ’האָב אים צוגעזאָגט…

דער אַלטער האָט זיך, נעבעך, פֿאַרפּלאָנטערט און נישט געקאָנט זיך אָפּזוכן אין זײַנע רייד. ר’ מאיר איז אים געקומען צו הילף. ער האָט אויסגעשטרעקט זײַן האַנט צום ייִנגעלע און ערנסט געזאָגט צום גראַם:

— הייסן הייס איך פֿעטער מאיר, עסן עס איך צימעס־מייער.

דאָס ייִנגעלע האָט זיך צעלאַכט.

זײַן זיידע האָט אַ צופֿרידענער באַמערקט:

— כ’זע, איר האָט גלײַך געפֿונען צו אים אַ שליסעלע.

אינעם צווייטן צימער האָט געגעבן וועגן זיך צו וויסן דער טעלעפֿאָן.

— אַנטשולדיקט, מסתּמא פֿון דער קראָם קלינגט מען… — און ער האָט אַוועקגעהינקט צו ענטפֿערן.

— נו, חנא, — האָט ר’ מאיר געלאָזט זײַן „שליסעלע” אין גאַנג, — כ’ווייס, האָסט ליב צו הערן שיינע געשיכטעס?

— פֿון וואַנען ווייסט איר עס?…

— כ’זע, ס’איז בײַ דיר אָנגעשריבן אויפֿן שטערן. איז לאָמיר זיך דאָ צוזעצן צום טיש וועל איך דיר דערציילן וועגן דעם וווּנדערלעכן שטיין שמיר… האָסט געהערט וועגן דעם?

— ניין…

— ווען שלמה המלך האָט געבויט דעם בית־המקדש האָט ער נישט באַנוצט קיין אײַזן צו שפּאַלטן די שטיינער. ער האָט זיך באַנוצט מיטן שמיר, וואָס אַשמדאי, דער מלך פֿון אַלע שדים האָט אים געבראַכט. דאָס איז געווען נישט פּשוט אַ שטיין. ער איז געווען אַזוי שטאַרק און אַזוי האַרט, אַז מ’האָט געקאָנט מיט אים שנײַדן וואָס דו ווילסט… און נאָך: ער איז געווען זייער אַ שיינער — געשטראַלט און געפֿינקלט אויף דער זון, ווי דער טײַערסטער בריליאַנט…

— מײַן זיידע האָט אויך אַזאַ שטיין, — האָט דאָס ייִנגעלע זיך דערפֿרייט, — דער זיידע זאָגט, אַז ער איז אַזוי שטאַרק, אַז מע קאָן מיט אים אַפֿילו שנײַדן גלאָז!

— האָסטו דעם שטיין, מסתּמא, געזען…

— כ’האָב אים אַפֿילו געהאַלטן אַ ביסל אויף מײַן דלאָניע. — האָט זיך באַרימט דאָס ייִנגעלע, — דערנאָך האָט אים דער זיידע באַהאַלטן אין אַ שוואַרץ זעקעלע און געזאָגט, כ’זאָל קיינעם וועגן דעם נישט דערציילן.

— און דו האָסט עס, אַוודאַי, קיינעם נישט דערציילט, אַיאָ?

דער קליינער האָט אַ הייב געטאָן די אַקסלען, ווי געוואָלט עפּעס פֿון זיי אָפּטרייסלען. ער האָט כיטרע אַ קוק געטאָן אין יענער זײַט, וווּהין זײַן זיידע איז פּריִער אַוועק, און זיך פֿאַרטרוילעך אָנגערופֿן:

— נאָר דעם טאַטן…

יאָ, נישט אומזיסט האָבן אונדזערע חכמים געטענהט, אַז אַ סוד טאָר מען, קודם־כּל, נישט פֿאַרטרויען אַ פֿרײַנד און אַ שותּף אינעם געשעפֿט, דער אייגענער פֿרוי, און אַ קינד! מיט אַ שותּף קאָן מען זיך צעקריגן, און ווערן פֿון פֿרײַנד — שׂונאים, וועט ער דיך מסרן; די פֿרוי, אַז ס’געשעט מיטן מאַן אַ צרה, הייבט זי אָן גוואַלדעווען, און פּלאַפּלט אויס דעם סוד. נו, און אַ קינד… קינדער האָבן ליב זיך צו באַרימען, כאַפּן זיי זיך אַרויס מיט אַן איבעריק וואָרט.

— יאָ, דײַן טאַטע… — האָט ר’ מאיר זיך אַ רגע פֿאַרטראַכט, — כ’וויל טאַקע פֿרעגן בײַ דיר, ווי אַזוי האָט ער זיך צעבראָכן דעם פֿוס?

— ער איז געפֿאַלן פֿונעם לייטער.

— וואָס האָט ער פּלוצעם געדאַרפֿט קריכן אויפֿן לייטער?

— ר’האָט געוואָלט אַרײַנדרייען אַ נײַ לעמפּעלע אויפֿן לאַמטערן.

ס’האָט זיך דערהערט דער קלאַפּ פֿון ר’ משה־אַהרונס שטעקן, און אין אַ סעקונדע אַרום האָט ער זיך אַליין אַרײַנגעשטעלט אינעם אייבערשטן צימער. ער האָט אויסגעזען באַזאָרגט נאָכן טעלעפֿאָן־שמועס, און איז נאָך מיט זײַנע געדאַנקען געווען, אַ פּנים, אין דעם פֿאַרטאָן. פֿון דעסטוועגן, דערזען ר’ מאירן, האָט ער זיך גיך איבערגעשלאָסן, און זיך אומגעקערט צו זײַן פֿאַרפֿאַלענעם אוצר.

— נו, אָט, — האָט ער ווי אונטרעגעצויגן עפּעס אַן אייגענעם סך־הכּל, — האָט איר שוין געזען אויך דאָס אָרט, וווּ כ’האָב די זאַך געהאַלטן… וואָס נאָך?

— טאַקע אַ גוטע פֿראַגע? — האָט ר’ מאיר זיך גוטמוטיק צעשמייכלט, איידער ער האָט ממשיך געווען זײַן רעדן, — מיטן עלטסטן און ייִנגסטן ייִד פֿון דעם הויז האָב איך זיך שוין באַקענט, וואָלט איר געוואָלט אויך זען אײַער איידעם…

— ער איז דאָרט בײַ זיך, — האָט נישט מיט גרויס חשק זיך אָפּגערופֿן דער אַלטער. — וואָס האָט אים פּלוצעם אַ שטופּ געטאָן צו קריכן צו דער סטעליע, ווייס איך נישט. זינט מיר וווינען אין איין הויז, האָט ער זיך נאָך צו קיין זאַך נישט צוגערירט, און דאָ נאַט אײַך — אַרויף צו בײַטן אַ לעמפּעלע…

דער אַלטער האָט זיך געבייזערט; ס’איז קלאָר געווען, אַז מיטן איידעם לאַדיעט ער נישט.

— חנאלע, — האָט ער זיך שוין רויִקער אָנגערופֿן צום אייניקל, — ווײַז ר’ מאירן, וווּ דײַן טאַטע ליגט. און קום באַלד אַראָפּ…

דער קליינער האָט מיט חשק געפֿאָלגט דעם זיידן און זיך געלאָזט צו די טרעפּ. ר’ משה־אַהרון האָט אָבער פֿאַרהאַלטן אויף אַ רגע זײַן גאַסט:

— איר פֿאַרשטייט, אַוודאי, — האָט ער שטיל אַ זאָג געטאָן, — ער דאַרף נישט וויסן, פֿאַר וואָס איר זײַט דאָ…

— זאָרגט זיך נישט, ר’ משה־אַהרון, כ’וועל שוין געפֿינען אַ תּירוץ.

חוץ אַלע, שוין דערמאָנטע מעלות, מוז אַ דעטעקטיוו, אַפֿילו אָן אַ ליצענץ, זײַן אַ שטיקל אַרטיסט און אַ שטיקל ליגנער, אַנדערש איז שווער אָנצוקומען צום אמת. ווי זאָגט מען: שקר לטובֿת איז אַ האַלבע מיצווה.

זיך אָפּגעשטעלט בײַ דער טיר, צו וועלכער דאָס ייִנגעלע האָט אים צוגעפֿירט, האָט ר’ מאיר אין איר אַ קלאַפּ געטאָן. נישט געוואַרט מע זאָל אים ענטפֿערן, האָט ער אַ דריי געטאָן דאָס קײַלעכדיקע מעשענע הענטל פֿון דער טיר און זי לײַכט אַ שטופּ געטאָן.

אַ יונגערמאַן, מיט אַ בלייך מאָגער פּנים איז ממש אײַנגעוואַקסן געוואָרן אין אַ שוואַרצן ליידערנעם פֿאָטעל; די מאַסיווע זאַך האָט אײַנגעשלונגען זײַן שמאָלן קערפּער, און געלאָזט שטעקן נאָר איין פֿוס, באַהאַלטן אין אַ גיפּסענעם באַנדאַזש, ענלעך צו פֿוטליאַר, וואָס האָט גערוט אויף אַ נידעריק ווייך בענקעלע אויך פֿון שוואַרצן לעדער. אין די הענט האָט ער געהאַלטן אַ טעשל קאָרטן און זיי פֿלינק איבערגעקליבן. דערזען דעם אומפֿאַרבעטענעם גאַסט האָט ער זיך פֿאַרחידושט; נאָר אין זײַן בליק האָט ר’ מאיר אויפֿגעכאַפּט עפּעס מער ווי אַ חידוש — אַן אָנגעשראָקנקייט.

— ווער זײַט איר? — האָט נערוועז געפֿרעגט דער יונגערמאַן, — וואָס דאַרפֿט איר דאָ?

ר’ מאיר האָט רויִק געענטפֿערט אויף ביידע זײַנע פֿראַגעס:

— מײַן נאָמען איז מאיר אָקון, כ’בין אַ פֿאַרזיכערונג־אַגענט און געשיקט געוואָרן פֿון דער פֿאַרזיכערונג־פֿירמע…

דעם געליטענעם האָט, אַ פּנים, מער פֿאַראינטערעסירט דער ענטפֿער אויף זײַן צווייטער פֿראַגע, ווײַל ער האָט באַלד ווידער געפֿרעגט:

— וואָס ווילן זיי?

— אַ קלייניקייט, — האָט אָנגעהויבן דערלקערן ר’ מאיר, ווי ער וואָלט זײַן גאַנץ לעבן זיך נאָר פֿאַרנומען מיט פֿאַרזיכערן מענטשן פֿון טויט, קרענק, אומגליקפֿאַלן, גנבֿות, שׂריפֿות, פֿאַרפֿלייצונגען און אַלע צען מכּות, וואָס דער אייבערשטער האָט אָנגעשיקט אויף מצרים, נישט פֿאַר ייִדישע קינדער געזאָגט געוואָרן. — איך דאַרף זיך נאָר איבערצײַגן, אַז איר האָט זיך באמת צעבראָכן אַ פֿוס, צוליב אַן אומגליקפֿאַל…

— איר זעט עס דען נישט, — האָט זיך ביטער צעשמייכלט דער געליטענער, — הלוואַי וואָלט עס געווען אַ ליגן.

— איר זײַט טאַקע גערעכט, אײַער צעבראָכן פֿוס איז אַ פֿאַקט פֿאַר זיך. איך דאַרף אָבער איבערצײַגן מײַנע באַלעבאַטים, אַז ס’איז טאַקע געווען אַן אומגליקפֿאַל, נישט קיין סימולאַציע פֿון אַן אומגליקפֿאַל, אַנדערש…

— וואָס אַנדערש? — האָט אין די אויגן פֿונעם געליטענען ווידער אַ צאַפּל געטאָן אַן אָנגעשראָקנקייט.

— אַנדערש, — איז שוין גרייט געווען בײַ ר’ מאירן דער ענטפֿער, — אַנדערש וועט די פֿירמע נישט אויסצאָלן אײַך די סומע געלט, וואָס עס קומט אײַך…

דער יונגערמאַן איז מיטאַמאָל לעבעדיקער געוואָרן. זײַנע פֿינגער האָבן אָנגעהויבן ממש שפּרינגען און טאַנצן מיט די קאָרטן אין איינעם. ר’ מאיר האָט זיך אַזש פֿאַרקוקט אויף זיי. אַזעלכע מאַניפּולאַציעס וואָלט געקאָנט דורכמאַכן אָדער אַ קונצנמאַכער, אָדער אַן עכטער קאָרטנשפּילער.

— כ’וועל אײַך דערציילן אַלץ ווי ס’איז געווען, מיט אַלע פּיטשעווקעס, — האָבן זײַנע ביינערדיקע אַקסלען זיך אָפּגעריסן פֿונעם פֿאָטעל־ווענטל און זיך אַ צי געטאָן אַנטקעגן ר’ מאירן. — איר זעט אָט דעם לאַמטערן, האָט דאָרט איבערגעברענט אַ לעמפּעלע…

ר’ מאיר האָט אויפֿגעהויבן דעם קאָפּ צו דער סטעליע. זײַן בליק האָט זיך דורכגעריסן דורך קייטעלעך געשליפֿענע קרישטאָלן אויפֿן לאַמטערן צו די דרײַ שמאָל־שפּיציקע לעמפּעלעך, אַרײַנגעדרייט אין פּאָרצעלאַן־טעצעלעך.

— אַ שיינע זאַך, — האָט אָפּגעשאַצט ר’ מאיר, — כ’שטעל זיך פֿאָר ווי דער לאַמטערן שײַנט און גלאַנצט, ווען ער איז אָנגעצונדן.

— צינדט אים טאַקע אָן, וועט איר זען, אַז אַלע דרײַ לעמפּעלעך ברענען, — האָט ר’ משה־אַהרונס איידעם שיִער נישט אויסגעשריִען זײַן גרעסטן אַרגומענט.

ר’ מאיר האָט עס מיט גרייטקייט געטאָן און דער לאַמטערן האָט אויפֿגעלויכטן מיט דער גאַנצער קראַפֿט פֿון עלעקטרישער שײַן, וואָס האָט זיך צעגאָסן איבער דער סטעליע מיט טויזנטער שפּרענקלענדיקע שטראַלן.

— ווי מיינט איר, — האָט דער געליטענער יונגערמאַן געפֿרעגט, — וויפֿל קען איך באַקומען קאָמפּענסאַציע פֿאַר מײַן צעבראָכענעם פֿוס?

ר’ מאיר האָט נישט־ווילנדיק איבערגעפֿירט זײַן בליק פֿונעם ברענענדיקן לאַמטערן צו דעם בלייכן פּאַרשוין.

— ס’איז נאָך דערווײַל פֿרי אָפּצושאַצן… — האָט ער שטיל געענטפֿערט און געפֿרעגט, אָנווײַזנדיק אויפֿן לייטער, וואָס איז געשטאַנען אָנגעשפּאַרט אין אַ שאַפֿע, — און אָט אויף דעם לייטער, הייסט עס, האָט איר אַרויפֿגעקלעטערט צו דער סטעליע?

— ריכטיק… דער רוח זאָל אים נעמען! דער קאָפּ האָט זיך מיר פּלוצעם פֿאַרדרייט…

— זאָגט מיר, טײַערער, און וווּ איז דאָס לעמפּעלע?

— וואָס זשע, איר זעט דען נישט? עס ברענט בײַגלײַך מיט אַנדערע…

— כ’מיין, דאָס לעמפּעלע, וואָס איז איבערגעברענט געוואָרן?

די אויגן בײַם פּאַרשוין האָבן אָנגעהויבן לויפֿן איבערן צימער, ווי געוואָלט אָפּזוכן די זאַך, וואָס האָט פּלוצעם אַזוי אויסגעפֿעלט דעם פֿאַרזיכערונג־אַגענט.

— כ’ווייס?… ס’איז מיר נישט געלעגן דער קאָפּ צו דעם לעמפּעלע, — האָט ער אָנגעהויבן גיך איבערקלײַבן ווערטער, ווי פֿריִער די קאָרטן, — מסתּמא האָט מען עס אַרויסגעוואָרפֿן, אָדער… ס’האָט זיך געקאָנט צעברעכן, כ’בין דאָך געפֿאַלן פֿון אַזאַ הייך…

— נו, אַוודאי, ס’איז מיר גאָר נישט אײַנגעפֿאַלן… באַרויִקט זיך, ס’איז נישט גוט זיך צו נערווירן אין אײַער צושטאַנד… כ’וועל טאַקע אַזוי פֿאָרשרײַבן אין מײַן באַריכט…

דער פּלוצעמדיקער אויפֿברויז פֿונעם געליטענעם איז פּונקט אַזוי גיך אײַנגעשטילט געוואָרן, ווי אויסגעפּלאַצט. זײַנע נערוון זײַנען געוויס צעשאָקלט געווען, און נישט נאָר צוליבן פֿאַלן פֿונעם לייטער.

— ווי האָט איר געזאָגט, הייסט איר? — האָט ער געפֿרעגט.

— מאיר אָקון…

— אָקון?

— יאָ, ס’איז אַזאַ פֿיש, „פּערטש” אויף ענגליש… — האָט דערקלערט ר’ מאיר און צוגעגעבן, ס’זאָל זײַן קלאָר ביזן סוף, — אַ ווילדער פֿיש, וואָס כאַפּט און פֿרעסט קליינע נאַרישע פֿישלעך.

— כ’הער טאַקע אין אײַער לשון אַ פֿרעמדן אַקצענט. — האָט דער יונגערמאַן באַמערקט. זײַנע הענט זײַנען ווידער פֿאַרטאָן געווען מיט די קאָרטן.

— אמת, כ’האָב טאַקע אַ שטיקל רוסישן אַקצענט, — האָט צוגעשאָקלט מיטן קאָפּ ר’ מאיר, — נאָר ער שטערט מיר נישט צו זײַן אַ ייִד און דערצו נאָך אַ חסיד. און אויב מיר רעדן שוין פֿון חסידות, איז דאָ צום אָרט צו דערמאָנען די אַלטע מעשׂה וועגן שלמה המלך און אַשמדאַי, דעם הערשער איבער אַלע שדים…

— איר זײַט אַ מאָדנער ייִד, מיסטער אָקון, כ’בין שוין זאַט פֿון די מעשׂיות פֿון מײַן שווער, הייבט איר איצט אָן צו דערציילן מיר אײַערע מעשׂיות…

— ס’איז נישט פּשוט אַ מעשׂה, — האָט ר’ מאיר זיך נישט נאָכגעגעבן, — ס’איז אַן אייביקע מעשׂה, ווי אייביק איז די חכמה גופֿא… איז אָט, דער דאָזיקער אַשמדאַי האָט געטראָגן אין זיך אַזאַ כּוח, אַז ער האָט פֿאַרשלײַדערט אונדזער מלך פֿיר הונדערט מײַל ווײַט פֿון ירושלים, און אַליין אָנגעטאָן די בגדי־מלכות, זיך אַרויפֿגעזעצט אויף שלמהס קעניגשטול, אָנגענומען זײַן געשטאַלט, קיינער זאָל אים נישט דערקענען, און אָנגעהויבן פּראַווען מיטן ייִדישן פֿאָלק…

ר’ מאיר האָט גערעדט און אין דער זעלבער צײַט געמאָסטן מיט קורצע טריט דעם צימער פֿון איין וואַנט צו אַן אַנדערער. מעגלעך, ער וואָלט עס נישט געטאָן, ווען אין צימער וואָלט געשטאַנען אַ צווייטער פֿאָטעל אָדער כאָטש אַ בענקל. צוריק געשמועסט, האָבן בשעתן גיין הין און קריק זײַנע געדאַנקען געאַרבעט פֿלינקער.

— האָט שלמה המלך זיך אַזוי געוואַלגערט און געוואַנדערט פֿון איין שטאָט צו אַ צווייטער, פֿון איין דאָרף צו אַ צווייטן דאָרף ביז ער איז, סוף־כּל־סוף, אָנגעקומען צוריק אין ירושלים. זיך געשטעלט פֿאַרן סנהדרין, האָט ער אויסגעשריִען: „אַני שלמה המלך!” — האָבן די זיבעציק זקנים אַ קוק געטאָן אויף אים, ווי ער זעט אויס פֿאַרשמוציקט, אָפּגעריסן, אָפּגעשמיסן, באָרוועסערהייט, — און אים געזאָגט: „נאָר איין שלמה זיצט אינעם קעניגלעכן פּאַלאַץ אויף זײַן קעניגלעכער שטול, און דו האָסט זיך אײַנגערעדט אַ משוגעת אין קאָפּ!” גיט זיי שלמה אַן עצה: „גייט אַרײַן בײַ נאַכט אין חדר, וווּ ער שלאָפֿט, און שיט אָן איבערן דיל דינעם זאַמד”…

— פֿאַר וואָס האָט ער אַזוי געזאָגט? — איז שוין פֿאַרכאַפּט געוואָרן מיט דער מעשׂה דער יונגערמאַן.

— אַ גוטע פֿראַגע… ווײַל דער אַשמדאַי האָט נאָר איין זאַך נישט געקענט ענדערן אין שלמה המלכס געשטאַלט, דהײַנו: די פֿיס זײַנען בײַ אים געבליבן הינערשע, ווי בײַ אַלע שדים. פֿלעגט ער דעם גאַנצן טאָג טראָגן לאַנגע זאָקן. אַז די זקנים האָבן געפֿאָלגט שלמהס עצה, האָבן זיי אין דער פֿרי דערזען אויפֿן זאַמד פֿרישע שפּורן פֿון הינערשע פֿיס…

ר’ מאיר האָט פֿאַרענדיקט זײַן מעשׂה מיט אַ פּסוק פֿון תּנך:

— חכמת אָדם תּאיר פּניו, — די קלוגשאַפֿט פֿון אַ מענטשן פֿאַרשײַנט זײַן געזיכט.

ער האָט זיך אָפּגעשטעלט אַקוראַט לעבן דעם בענקעלע, אויף וועלכן ס’האָט גערוט דער צעבראָכענער פֿוס. מ’וואָלט געקאָנט מיינען, אַז איצט וועט ר’ מאיר „עפֿענען” דעם גיפּסענעם פֿוטליאַר און ס’וועט זיך אַנטפּלעקן, אַז דער פֿוס איז בײַם פּאַרשוין נישט קיין מענטשלעכער, נאָר אַ הינערשער. זעט אויס, אַז ר’ מאירס פּנים האָט קיין בעסערן פּסק נישט אויסגעדריקט. דער געליטענער האָט אַפֿילו אַ פֿרעג געטאָן:

— וואָס זשע מיינט די גאַנצע מעשׂה?

— עס מיינט, — האָט זיך צו אים אָנגעבויגן ר’ מאיר, און אַרײַנגעזאָגט אים גלײַך אין פּנים אַרײַן: — עס מיינט, אַז דו ביסט אַ גנבֿ!

ער האָט אָנגעוויזן מיטן פֿינגער אויפֿן קרישטאָלענעם לאַמטערן, וואָס פֿון זײַן ליכט האָט זיך איבער דער סטעליע, ווי אָפּגעשטעמפּלט אַ שײַנענדיקע רויז. אַלע בלומען־בלעטלעך, פֿון איין גרייס און פֿאָרעם, זײַנען אָנגעסיליעט געווען אויף לאַנגע, דינע שטראַלן. בלויז איין שטראַל — העלער און דורכזיכטיקער פֿון אַלע — האָט זיך אויסגעטיילט פֿון דעם סימעטרישן קינסטלעכן געמעל, ווי געוואָלט באַטאָנען זײַן אַנדערשקייט און אמתדיקייט.

— נישט קיין לעמפּעלע האָסטו געוואָלט בײַטן, — האָט זיך געהערט ר’ מאירס האַרט קול, — האָסט דאָרט באַהאַלטן די גנבֿה. יאָ, ביסט נישט קיין נאַר, צווישן די קרישטאָלענע צאַצקעס איז לײַכטער צו באַהאַלטן אַ דימענט; איין קליינקייט, די עכטקייט איז נישט צו פֿאַרשטעלן און נישט אויסבאַהאַלטן — זי שטראַלט סײַ־ווי אַרויס…

מיט פֿעסטע טריט איז ער צוגעגאַנגען צום לייטער און אים צעשטעלט אונטערן לאַמטערן. דער צימער האָט טאַקע געהאַט אַ הויכע סטעליע, פֿון דעסטוועגן, אַז מע ווייסט צוליב וואָס מע קלעטערט אַרויף, איז קיין שום הייך נישט שרעקלעך. דער „היימישער בלש”, ר’ מאיר אָקון האָט זײַן שפּיץ־ציל דערגרייכט שוין נאָכן פֿערטן טרעפּל. און דאָס איז געווען נישט נאָר דער דימענט אַליין, וואָס דער גנבֿ האָט אים באַהאַלטן אין איינעם פֿון די דרײַ פּאַרצעלײַענע טעצעלעך; ר’ מאיר האָט געזען אין דעם שיינעם טײַערן שטיין אַ זכות אויף זײַן אַרבעט.

דער יונגערמאַן האָט געכליפּעט, צעשמירנדיק איבערן פּנים און זײַן שיטער בערדל די טרערן און סמאַרק, געהאַלטן אין איין איבערחזרן: „כ’האָב פֿאַרשפּילט אַ סך געלט… כ’מוז אומקערן דעם חובֿ…” — ר’ מאיר האָט אים איבערגעשלאָגן:

— דאָס איז שוין נישט מײַן עסק… וועסט עס דערקלערן דײַן שווער, דער קראַנקער פֿרוי און דײַן זון חנאלע…

זיך אַראָפּגעלאָזט אויפֿן ערשטן גאָרן, האָט ר’ מאיר געטראָפֿן זיצן דעם אַלטן מוכר־ספֿרימניק, ר’ משה־אַהרון, בײַם טיש איבער אַן אָפֿענעם ספֿר. דערזען ר’ מאירן האָט ער אויפֿגעהויבן צו אים דעם קאָפּ. אין זײַנע אויגן איז געשטאַנען אַ טיפֿער טרויער, ווי ער וואָלט ערשט איבערגעלייענט די ווערטער פֿון „תהילים”:

„לדור אליך יהוה נפֿשי אשא: צו דיר, גאָט, הייב איך אויף מײַן זעל. מײַן גאָט, אויף דיר פֿאַרזיכער איך מיך, לאָמיך נישט פֿאַרשעמט ווערן, זאָלן נישט קוועלן אויף מיר מײַנע פֿײַנט…”

אַהיים האָט זיך ר’ מאיר אומגעקערט, ווען ס’האָט שוין אָנגעהויבן צו ביסלעך טונקל ווערן. די זון האָט זיך געזעגנט מיטן טאָג אָן חשק. דער „היימישער בלש” האָט זיך צוגעאײַלט נישט צו פֿאַרשפּעטיקן צו דאַווענען מינחה. מיטאַמאָל האָט ער זיך צו זיך אַליין צעשמייכלט, זיך דערמאָנט, ווי ער האָט הײַנט געשפּילט די ראָלע פֿון אַ פֿאַרזיכערונג־אַגענט. „ס’האָט זיך גאָר נישט שלעכט באַקומען, האַ, ר’ מאיר? דער קאַרטיאָזשניק האָט שוין געהאַלטן בײַם ציילן מזומן, וואָס ער וועט באַקומען פֿון דער פֿאַרזיכערונג־פֿירמע, יאָלד… כ’דאַרף עס דערציילן מײַן פּלוניתטע, זאָל זי אויך אַ ביסל לאַכן…”